CHUYỆN TÌNH CỦA VUA GIA LONG - Dung Phan

Năm 2016, tôi đến Huế. Đấy là lần đầu tiên tôi đến thăm lăng Gia Long. Tôi đã đi Huế rất nhiều, đã đi lăng Tự Đức, Khải Định vài lần. Nhưng lăng Gia Long hầu như tôi không hề đặt chân đến, chỉ vì … tôi không biết. Ngài được mặc định là nhân vật phản diện trong sách giáo khoa, trong những tài liệu chính thống, và vì thế, lăng của ngài cũng bị đưa vào quên lãng. Dịp đó là lần đầu tiên tôi đưa bạn gái ra Huế chơi. Trong vé tham quan các điểm di tích lăng tẩm, thì chỉ có lăng Minh Mạng, Tự Đức, Khải Định và thăm Đại Nội, không có lăng Gia Long. Chiều đó, tôi chở bạn gái đi thăm lăng Minh Mạng. Nhưng không hiểu sao tôi chạy lố đến một cây cầu mới xây và có biển hiệu chỉ dẫn "Lăng Gia Long".

<!>

Vừa lạc, vừa tìm mãi chưa ra lăng Minh Mạng mà thấy biển chỉ lăng Gia Long. Bạn gái tôi nói: "Cái này là ông Gia Long muốn anh tới thăm ổng rồi. Anh vừa viết bài gì cho ổng hả?". Tôi nói “Ừ, mới có một bài viết cách đây hơn tuần“. “Vậy thì đi đi anh.” Thế là phi xe vào hướng chỉ. Chạy mãi chạy mãi. Đi nhầm lối rẽ vài lần (không hiểu sao tỉnh Thừa Thiên Huế tiết kiệm bảng hiệu thế), phải hỏi 2, 3 người dân, cuối cùng mới tới được lăng Gia Long. Lăng vua rất vắng người. Lúc tới chỉ có 2 chúng tôi thăm. Khác những lăng kia, lăng Gia Long chưa khai thác du lịch nên không bán vé. Tôi bỏ ít tiền công đức. Tôi thắp nhang cho ngài trong đền và đặt một ít tiền quyên góp. Nhờ hành động kính cẩn này mà chú bảo vệ sau đó đã mở lăng cho tôi.

Bởi vì chưa khai thác du lịch nên không khí rất trầm mặc, lăng phủ bụi lịch sử, uy nghi và trầm tĩnh. Khác hẳn các điểm lăng khác do khách du lịch quá đông nên nét lịch sử bị phai nhạt rất nhiều.

Tại đấy, tôi sẽ kể cho bạn một câu chuyện tình của vua Gia Long

Bức ảnh này, chính là chuyện tình đó.

Mộ vua Gia Long bên trái, và mộ Thừa Thiên Cao Hoàng Hậu bên phải.

Vua Gia Long là hoàng đế đã táng mộ mình và mộ vợ ở cạnh nhau. Khi Thừa Thiên Cao Hoàng hậu ra đi vào năm 1814, nhà vua rất đau đớn. Ông đã đích thân chỉ huy công trình xây dựng lăng tẩm này, và bị một tai nạn suýt chết. 6 năm xây dựng, để năm 1820 khi ngài nằm xuống. Mộ của ngài và mộ của vợ được ở cạnh nhau.

Thừa Thiên Cao Hoàng hậu có tên húy là Lan. Tống Phúc Lan là tên bà. Bà sinh năm 1762, và bằng tuổi Gia Long. Đắng cay ngọt bùi mà Gia Long phải gánh từ thuở lưu lạc, bà cũng gánh cùng. Bao nhiêu lần Tây Sơn truy sát khiến Gia Long chạy đôn chạy đáo, bà cũng chạy đông chạy tây. Bao nhiêu lần Gia Long lưu lạc, bà vẫn chịu khó phụng dưỡng mẹ vua, bảo vệ gia thất suốt quãng thời gian phiêu bạt, săn sóc đến từng bữa ăn của người mẹ già (nghe như một chuyện về mẫu người phụ nữ Việt Nam phải không). Giai đoạn đen tối. Nguyễn Ánh đã sang cầu viện quân Xiêm La, đi cùng việc cậy nhờ Bá Đa Lộc đem Hoàng tử Cảnh sang Pháp xin thêm ngoại viện. Trước khi ra đi, nhà vua đã lấy một nén vàng tốt, chặt ra làm hai, trao cho bà một nửa, còn mình thì giữ một nửa, và nói: “Con ta đi rồi và ta cũng sẽ đi đây. Ngày gặp lại cũng chẳng biết là vào lúc nào và ở đâu, bởi vậy, Phi hãy lấy nửa nén vàng tốt này làm của tin”.

Bà đã đợi ông từ Xiêm La trở về. Khi vua chiếm được Gia Định, rước bà về từ đảo Phú Quốc. Từ đó về sau, bà quyết không rời xa ông nữa. Trên chiến trường tên bay đạn lạc, mưa máu và bẩn thỉu. Bà vẫn ra chiến trường cùng với vua, động viên, tâm sự. Hình ảnh Gia Long - Thừa Thiên sau này được ví như nàng Ngu Cơ luôn ở bên Hạng Vũ đời Hán vậy. Giữa bôn ba ấy, bà không chỉ là cột trụ tinh thần cho Gia Long. Mà còn tự tay dệt nhung phục cho quân sĩ. Trong một trận đánh, quân Gia Định thất thế. Chính bà, cầm trống thúc quân khiến tướng sĩ phấn chấn mà đánh bại địch. Năm 1802, vua Gia Long thống nhất đất nước. Năm 1806, bà được phong tước hoàng hậu. Năm ấy, bà đã 44 tuổi. Gần nửa đời người bôn ba, vào sinh ra tử với người đàn ông của đời mình. Đến lúc đó, bà mới được an ủi. Có một câu chuyện nhỏ. Hôm đó, vua hỏi bà thỏi vàng năm nào. Bà đem vàng ra trình lên. Gia Long vô cùng cảm động, cầm lấy nửa thỏi vàng và bảo rằng: “Vàng này mà còn giữ được, đó thật là ân trời đã giúp cho trong lúc gian nan, chẳng nên quên lãng. Vậy phải để dành về sau cho con cháu biết”.Thỏi vàng ấy, sau này được Minh Mạng cho thờ ở Điện Phụng Tiên.

8 năm hưởng vinh hoa ngắn ngủi, Thừa Thiên hoàng hậu ra đi. Vua khóc thương vô cùng. Tự tay xây mộ, và dặn Minh Mạng khi ta băng hà thì táng ở bên cạnh. Hai nấm mồ ở cạnh nhau, không cô độc, hai con người đã từng chia ngọt sẻ bùi khi còn sống và bây giờ nằm cạnh nhau để đi vào giấc ngủ nghìn thu, vẫn chia ngọt sẻ bùi cùng nhau. Hậu thế đời sau đánh giá lịch sử cực đoan đã chửi ông, nhưng tôi tin, khi có bà ở cạnh như vậy, thì ông sao có thể cô đơn?

Bao nhiêu đắng cay, bao nhiêu thất bại, bao nhiêu tủi nhục của nhà vua, vẫn không khiến bà ngã lòng, vẫn ở bên ông. Còn ông, khi vinh hoa đầy mình, khi thiên hạ trong tay, vẫn muốn bà ở cạnh mình.

Khi bạn rời khỏi lăng Gia Long, bạn sẽ gặp một con đường lãng mạn đẹp vô cùng. Bởi Lăng Gia Long là sự hòa quyện của u tịch lịch sử và thiên nhiên hoang sơ Thiên Thọ Sơn. Và xa xa con đường ấy, chính là lăng mẹ vua Minh Mạng. Vua Minh Mạng không phải là con chính thất. Mẹ ông không được chôn cạnh Gia Long. Nhưng vì lòng hiếu thảo, ông để mẹ mình không ở quá xa cha mình.

Chuyện tình ấy, không chỉ là một chuyện tình đẹp. Mà còn là bài học đạo đức cho đời sau. 

Dung Phan 

Đúng là hình mộ vua Gia Long và bà Thừa Thiên Cao Hoàng Hậu. Hồi còn nhỏ , muốn đi thăm lăng Gia Long cũng như đi điện Hòn Chén thì phải dùng thuyền ngược dòng sông Hương vì không có đường đủ cho xe ô tô đi nên khá vất vả và ít người đi.

Nên nhớ khi quân Trịnh rồi Tây Sơn chiếm Phú Xuân thì Chúa Nguyễn Phúc Thuần và Đông Cung Thế Tử lần lượt bị bắt giết, Nguyễn Phúc Ánh còn là thiếu niên và hậu duệ nam duy nhất còn sống sót chạy thoát vào Đồng Nai Cù Lao Phố. Ông được tùy tùng phò làm Chúa , trưởng thành ở miền Nam, lấy vợ miền Nam (bắt đầu một truyền thống  của các vua Nguyễn kế tiếp). Chúa NP Ánh trọng dụng nhân tài bất kể xuất xứ Nam, Trung , Bắc, Minh Hương, Thiên Chúa truyền giáo Pháp . Đến khi thống nhất giang sơn lên ngôi Hoàng Đế vẫn trọn vẹn tình nghĩa, không làm hại công thần. Vua Gia Long không xa hoa nên lăng của Ngài hùng vĩ hoang sơ bên mộ vợ chính thất như chúng ta thấy. Con cháu sau này ngày càng xa hoa lòe loẹt là lổi của họ. Khải Định là lòe loẹt kiểu nhà quê nhất. Minh Mạng bạc đải quan Pháp và làm hại công thần của Gia Long.

Nhà Nguyễn không phong Hoàng Hậu khi sinh thời và không lấy Trạng Nguyên qua thi cử. Bà Thừa Thiên là Chánh Phi hay Chánh Thất, các hoàng tử, công chúa bất cứ con của Thứ Phi nào cũng gọi vua cha là Thầy, và bà Chánh Phi là Mẹ hay Mạ theo truyền thống gốc Mường Thanh Hóa từ Định Quốc Công Nguyễn Bặc thời Đinh Tiên Hoàng . họ gọi mẹ ruột nếu là Thứ Phi là Dì. Bà được sắc phong Thừa Thiên Cao Hoàng Hậu sau khi qua đời. Thuận Hóa được đổi thành Thừa Thiên để tưởng nhớ Bà.

Khi Gia Long cưới bà Thừa Thiên ông là thanh niên mới lớn, quý tộc thất cơ trên đường bôn ba đào tẩu trong Nam nên mối tình ấy là thật.

CL