Bắc Triều Tiên đã kín đáo mở cửa kinh tế - Thanh Phương

Công nhân Bắc Triều Tiên làm việc trong một nhà máy Hàn Quốc tại khu công nghiệp Kaesong, ngày 19/12/2013.REUTERS/Kim Hong-Ji/File Photo

Lãnh đạo Bắc Triều Tiên Kim Jong Un đã đến Hà Nội ngày 26/02/2019 để chuẩn bị họp thượng đỉnh lần hai với tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump, và cũng để viếng thăm chính thức Việt Nam, nhân dịp này học hỏi một số kinh nghiệm của nước chủ nhà về cải tổ kinh tế. Thật ra Bình Nhưỡng chắc sẽ không hoàn toàn đi theo mô hình của Việt Nam và trên thực tế, từ khi lên cầm quyền năm 2012 đến nay, ông Kim Jong Un đã tiến hành mở cửa kinh tế, nhưng một cách kín đáo và theo kiểu riêng của Bắc Triều Tiên.<!>

Sau chiến tranh Triều Tiên (1950-1953), trong một thời gian, miền Bắc Triều Tiên giàu hơn miền Nam, nhờ có sự hỗ trợ của đàn anh Liên Xô và cũng nhờ trong thời kỳ đô hộ bán đảo Triều Tiên, Nhật Bản đã tập trung phát triển công nghiệp để khai thác nguồn khoáng sản dồi dào của miền Bắc.

Nhưng sau đó, tình hình đã đảo ngược, trong khi Hàn Quốc nay trở thành một trong những nước giàu nhất thế giới, thì nền kinh tế Bắc Triều Tiên lâm vào khủng hoảng, do Liên Xô đã tan rã, và cũng do quản lý quá kém cỏi.

Là đồng minh chủ chốt và cũng là đối tác thương mại chính của Bình Nhưỡng, Bắc Kinh đã nhiều lần thúc giục giới lãnh đạo Bắc Triều Tiên đi theo mô hình Trung Quốc. Nhưng báo chính thức của nước này cho đến nay vẫn thường lên án chủ nghĩa tư bản và bản thân ông Kim Jong Un, trong kỳ đại hội Đảng Lao Động Triều Tiên vào năm 2016, cũng đã gián tiếp chỉ trích cải tổ và mở cửa kinh tế của nước láng giềng.

Tuy vậy, cũng chính tại đại hội năm 2016, đảng cầm quyền ở Bắc Triều Tiên, theo chỉ đạo của ông Kim Jong Un, đã thông qua chính sách thúc đẩy phát triển kinh tế song hành với tăng cường năng lực hạt nhân.

Để thực hiện mục tiêu đó, từ mấy năm qua, chế độ Bình Nhưỡng đã lặng lẽ tiến hành một số cải tổ kinh tế và sự kiểm soát của Nhà nước lên nền kinh tế đã bắt đầu được nới lỏng. Dân chúng được cho phép mua bán trên thị trường chợ đen, các doanh nghiệp Nhà nước được tự do hơn trong việc đa dạng hóa sản xuất và chính quyền nhắm mắt làm ngơ cho các doanh nghiệp tư nhân hoạt động, tuy vẫn chủ trương « xây dựng kinh tế xã hội chủ nghĩa ».

Nhà nước cũng khuyến khích các nhà máy, xí nghiệp cạnh tranh nhau. Chủ tịch Kim Jong Un còn cho phép một số nhà máy mở các cửa hàng riêng để trực tiếp bán các sản phẩm của họ, sau khi đã hoàn thành các chỉ tiêu do Nhà nước giao phó. Nông dân làm việc cho các hợp tác xã của Nhà nước nay cũng được quyền canh tác và bán nông phẩm ra thị trường chợ đen.

Theo hãng tin Reuters, các tác động của những cải tổ kinh tế nói trên có thể được thấy rõ ở thủ đô Bình Nhưỡng, nơi mà một tầng lớp trung lưu đang hình thành và ngày càng đông đảo. Nhưng do Bắc Triều Tiên vẫn bị nhiều trừng phạt của quốc tế vì chương trình phát triển vũ khí hạt nhân và tên lửa, nên các kết quả của chính sách cải tổ kinh tế còn rất khiêm tốn.

Trước cuộc họp thượng đỉnh Hà Nội, tổng thống Trump đã phác họa cho ông Kim Jong Un một tương lai tươi sáng của Bắc Triều Tiên, khẳng định là nếu từ bỏ vũ khí hạt nhân, nước này có thể phát triển thành một « cường quốc kinh tế ».

Nhưng theo các nhà ngoại giao ở Bắc Triều Tiên được hãng tin Reuters trích dẫn, Bình Nhưỡng vốn đã không muốn lệ thuộc vào Trung Quốc, nên cũng sẽ không để bị lệ thuộc vào Hoa Kỳ, dù ông Trump có hứa hẹn thế nào. Thành ra, nhân chuyến đi Hà Nội lần này, có thể là ông Kim Jong Un sẽ nghiên cứu mô hình của Việt Nam, xem có thể áp dụng được những kinh nghiệm gì để vừa phát triển được kinh tế thị trường, nhưng vẫn duy trì được sự kiểm soát của đảng cầm quyền.