Bí mật khổng lồ dưới lòng đất. - CNN, Atlasobscura

Đàn gà cứ mất tích rồi lại xuất hiện: Anh nông dân lần theo dấu vết, chứng kiến cảnh "cả đời thấy 1 lần" Cú vung búa định mệnh của người nông dân đã mở ra bí mật khổng lồ dưới lòng đất. Những công trình bí ẩn, những bí mật ẩn sâu dưới lòng đất đôi khi lại được người dân tình cờ phát hiện ra. Đơn cử, lăng mộ Tần Thủy Hoàng cùng đội quân binh mã hàng nghìn người đã được một người nông dân tìm thấy trong khi đào giếng. Đi xa hơn về châu Âu, tại Thổ Nhĩ Kỳ, công trình vĩ đại được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới năm 1985 này ẩn chứa thứ gì? Và người ta phát hiện nó ra sao?

<!>

Từ việc đàn gà mất tích - quay lại một cách bí ẩn

Cách đây 61 năm, vào năm 1963, một nông dân Thổ Nhĩ Kỳ nhận thấy đàn gà của mình liên tục mất tích rồi lại xuất hiện như có phép thuật.

Háo hức muốn giải đáp bí ẩn, anh ta đã lần theo dấu vết của đàn gà đến một vết nứt trên tufa - loại đá núi lửa tạo thành các ống khói cổ tích của vùng đất thần tiên Cappadocia - và nhìn thấy thứ chưa từng chứng kiến trong đời sau những nỗ lực định mệnh.

Dùng búa tạ đập vào bức tường tufa, người đàn ông ở thị trấn Derinkuyu của Thổ Nhĩ Kỳ đã tìm thấy một đường hầm tối. Tò mò, sợ hãi nhưng không kém phần háo hức, người nông dân nọ châm đuốc đi xuống bên dưới.

Không ai ngờ, lối đi đó mở tiếp ra những đường hầm sâu hơn, được xây dựng một cách có tổ chức hơn. Tiếp nối những đường hầm là chằng chịt những gian phòng lớn nhỏ khác nhau.

Từ việc đàn gà mất tích-quay lại đến cú vung búa định mệnh năm 1963 đó, thế giới có thêm một Di sản UNESCO: Thành phố ngầm đa tầng tên Derinkuyu ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Derinkuyu, có nghĩa là “giếng sâu”, là một thành phố ngầm 18 tầng, sâu 76 mét, và khổng lồ đến mức có thể chứa đủ 20.000 người cùng các vật dụng sinh hoạt hàng ngày.

Ai đã xây dựng nó và tại sao? Nó bị bỏ rơi khi nào và bởi ai? Lịch sử và địa chất cung cấp một số câu trả lời.

Đến hệ thống ngầm đa tầng thể hiện tài năng tuyệt vời của người xưa

Về mặt địa chất, Derinkuyu nằm ở Cappadocia, một khu vực ở trung tâm Thổ Nhĩ Kỳ nổi tiếng với cảnh quan tuy hiểm trở nhưng giống như miền cổ tích đẹp tuyệt vời ngoài đời thực, với vô vàn ống khói đá thách thức thời gian.

Những ống khói cổ tích bằng đá cao đó là kết quả của sự xói mòn của một loại đá được gọi là tuff. Được tạo ra từ tro núi lửa và bao phủ phần lớn khu vực, loại đá tuff không quá cứng.

Nhờ đó, người dân địa phương trong nhiều thiên niên kỷ đã tự đào hố xuyên đá tuff để làm nhà ở, phòng chứa đồ, đền thờ hoặc nơi trú ẩn... bên trong đá tuff và dưới lòng đất.

Cappadocia có hàng trăm ngôi nhà dưới lòng đất, trong đó có khoảng 40 ngôi nhà có ít nhất hai tầng. Nhưng tính đến năm 1963, không có nơi nào khổng lồ hoặc nổi tiếng như Derinkuyu.

Về mặt lịch sử, ghi chép lịch sử có rất ít điều để nói về nguồn gốc của Derinkuyu. Một số nhà khảo cổ suy đoán rằng phần lâu đời nhất của khu phức hợp 18 tầng có thể đã được đào vào khoảng năm 2000 trước Công nguyên bởi người Hittite, những người thống trị khu vực vào thời điểm đó; hoặc người Phrygians, vào khoảng năm 700 trước Công nguyên.

Dù họ là ai thì họ cũng có kỹ năng xây dựng tuyệt vời:

Thứ nhất, đá mềm khiến việc đào hầm tương đối dễ dàng, nhưng việc chui vào hang là một rủi ro lớn. Vì vậy cần có những trụ đỡ lớn để hầm không sập. Khảo sát cho thấy, chưa có tầng nào ở Derinkuyu bị sập.

Những lối đi hẹp của Derinkuyu được chạm khắc tương đối dễ dàng từ đá mềm ở địa phương. Ảnh: NEVIT DILMEN/WIKIMEDIA

Tiếp theo về hệ thống thông gió, chống ngạt. Khi tách biệt khỏi thế giới bên trên, thành phố Derinkuyu được thông gió bởi tổng cộng hơn 15.000 trục, hầu hết rộng khoảng 10 cm. Điều này đảm bảo đủ thông gió cho đến tầng thứ tám.

Thứ ba, cấu tạo của Derinkuyu. Các tầng trên được sử dụng làm nơi sinh hoạt và ngủ nghỉ - điều này rất hợp lý vì chúng là những nơi được thông gió tốt nhất. Các tầng thấp hơn chủ yếu được sử dụng để lưu trữ. Ở phần trung tâm thành phố ngầm là những không gian được sử dụng cho nhiều mục đích: Có chỗ cho máy ép rượu, vật nuôi, tu viện và những nhà thờ nhỏ. Nổi tiếng nhất là nhà thờ hình chữ thập ở tầng 7.

Các trục trong thành phố ngầm chạy sâu để cung cấp gió cho các tầng thấp hơn. Ảnh: JOE WALLACE/WIKIMEDIA

Theo các nhà khảo cổ, có hai điều chắc chắn hơn về khu phức hợp dưới lòng đất Derinkuyu. Đầu tiên, mục đích chính của nỗ lực này chắc hẳn là để ẩn náu khỏi chiến tranh, xung đột.

Derinkuyu được sử dụng nhiều làm nơi ẩn náu cho người dân địa phương trong các cuộc chiến tranh giữa người Byzantine và người Ả Rập, kéo dài từ cuối thế kỷ 8 đến cuối thế kỷ 12; trong các cuộc đột kích của người Mông Cổ vào thế kỷ 14; và sau khi khu vực này bị người Thổ Nhĩ Kỳ Ottoman chinh phục.

Thứ hai, những bổ sung và thay đổi cuối cùng đối với khu phức hợp, mang dấu ấn Cơ đốc giáo rõ rệt, có niên đại từ thế kỷ thứ 6 đến thế kỷ thứ 10 sau Công nguyên.

Ngoài ra, một giả thuyết khác cho rằng Derinkuyu đóng vai trò là nơi ẩn náu ôn hòa cho người dân khi những mùa khắc nghiệt trong khu vực kéo đến. Mùa đông Cappadocia có thể rất lạnh, còn mùa hè cực kỳ nóng.

Hiện nay, Derinkuyu là một trong những điểm thu hút khách du lịch lớn nhất của Cappadocia (Thổ Nhĩ Kỳ).

Tham khảo: 

CNN, Atlasobscura