Một bài học cho ông Putin - Ngô Nhân Dụng

Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ mới cho ông tổng thống Nga một bài học. Hai máy bay F-16 do Mỹ chế tạo đã bắn hạ một chiếc Sukhoi Su-24 của Nga xâm phạm không phận Thổ trong khi oanh kích các lực lượng chống chính quyền Assad ở Syria. Máy bay Thổ đã cảnh cáo máy bay Nga 10 lần trong vòng năm phút trước khi bắn; một máy bay Nga khác đã trở về căn cứ ở Syria.
<!->

Ông Vladimir Putin nổi giận, tố cáo Thổ “đâm sau lưng” Nga trong khi cả hai nước cùng đánh địch thủ chung là lực lượng IS, “Quốc Gia Hồi Giáo” tại Syria. Ông Putin lại phân trần rằng phi cơ Nga chưa vào nước Thổ, còn bay cách xa biên giới một cây số (1 km). Oanh tạc cơ Su-24 có thể đạt tốc độ 2,320 km một giờ, nếu bay chậm cũng nháy mắt là có thể bay chệch một, hai cây số như không. Theo đài CNN, một quân nhân Mỹ phân tích rằng máy bay Nga chỉ lọt vào không phận Thổ Nhĩ Kỳ trong vòng 30 giây.

Ðiều đáng chú ý là địa điểm của cuộc chạm súng trên không này. Ðó là vùng núi non nằm giữa hai nước Thổ Nhĩ Kỳ và Syria, thường gọi là “Núi Người Thổ,” (Turkmen Mountain) vì dân cư đều là người gốc Thổ (Turk), sắc dân chính ở quốc gia Thổ Nhĩ Kỳ. Trong cuộc nội chiến “năm phe bẩy phái” ở Syria, Thổ Nhĩ Kỳ cùng với Á Rập Saudi, Qatar, Mỹ ủng hộ nhiều đoàn quân nổi dậy chống chính quyền Assad. Họ cũng chống cả lực lượng IS cùng các nhóm hậu thân của phong trào al-Qaeda, cả hai đều đang chống Assad và cũng đánh lẫn nhau.

Lực lượng nổi dậy chống Assad trong vùng núi này là những người Syria gốc Thổ, mang danh nghĩa “Binh Ðoàn Số 10” trong tập hợp “Quân Ðội Syria Tự Do.” Trước khi xẩy ra vụ máy bay Nga bị hạ, quân chính phủ Assad và không lực Nga đã tấn công các đám quân nổi dậy trong vùng mặc dù không hề có quân IS hoạt động tại đó. Ðã có 1,700 thường dân chạy tị nạn khỏi vùng núi non này trong ba ngày giao tranh. Họ đều là người gốc Thổ. Tuần trước, chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ đã gọi đại sứ Nga ở Ankara tới để phản đối máy bay Nga bỏ bom các làng người gốc Thổ, đồng thời yêu cầu Hội Ðồng Bảo An Liên Hiệp Quốc can thiệp. Ông Putin chắc chắn sẽ dùng quyền phủ quyết không cho Liên Hiệp Quốc dính vào, để máy bay Nga tiếp tục giết các thường dân vô tội không chịu thần phục Assad. Một tổ chức trung lập sưu tập tài liệu (VDC) ở Syria cho biết trong 45 ngày đầu tiên có mặt ở Syria, máy bay Nga đã giết 526 thường dân, trong đó có 137 trẻ em và 71 phụ nữ.

Kể từ khi ông Putin cho quân sang Syria để bảo vệ chính quyền Assad, máy bay Nga đã nhân cơ hội đi bỏ bom các đám quân nổi dậy khác do Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ, Qatar và Á Rập Saudi hỗ trợ. Putin nghĩ rằng như vậy là khôn: Mượn cớ đánh IS để tiêu diệt bớt các lực lượng nổi dậy khác, giúp cho Assad có thế lực mạnh hơn khi ngồi vào bàn thảo luận lập một chính phủ liên hiệp để cùng đánh IS. Các nước Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ đã lên tiếng tố cáo rằng máy bay Nga không đánh quân IS nhiều bằng đánh các nhóm quân chống Assad khác. Ông Putin bỏ qua những lời chỉ trích đó, không trả lời; ông gọi chung tất cả các lực lượng chống Assad là “quân khủng bố,” giống như quân IS. Nhưng Thổ Nhĩ Kỳ đã “lật tẩy” Putin bằng hành động. Khi máy bay Nga bị bắn hạ tại vùng “Núi Người Thổ” thì ông Putin không thể làm ngơ được nữa. Ông đã nhận được một bài học: Không thể giết người rồi cãi “bài bây” mãi được.

Một điều đáng chú ý khác là các đài truyền hình Thổ Nhĩ Kỳ đã chiếu hình ảnh chiếc máy bay Nga bốc cháy và cảnh hai phi công Nga nhảy dù bị bắn trong khi còn trên không. Ai đã sẵn sàng tại chỗ để quay phim các cảnh tượng đó? Chính “Binh Ðoàn Số 10” đã cung cấp video cho hãng thông tấn Reuters và các đài ti vi. Trong đoạn phim có người nói “đừng bắn, bắt sống lấy hắn” bằng tiếng Thổ. Binh Ðoàn Số 10 đang đề nghị đổi xác phi công Nga thiệt mạng lấy các binh sĩ của họ đang bị chính quyền Assad bắt giữ.

Ngay sau khi bắn hạ máy bay Nga, chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ đã yêu cầu khối NATO họp khẩn cấp để họ trình bày vụ đụng độ. Thổ Nhĩ Kỳ là một thành viên khối NATO, Minh Ước Bắc Ðại Tây Dương, được lập ra từ thời Chiến Tranh Lạnh. Vào đầu Tháng Mười, Thổ Nhĩ Kỳ đã yêu cầu khối NATO họp khẩn cấp sau khi máy bay Nga nhiều lần xâm phạm không phận; sau đó khối NATO đã lên tiếng lên án và cảnh cáo Nga. Lần này, Thổ Nhĩ Kỳ đã hành động trước khi báo tin cho các đồng minh. Theo Ðiều Số Năm trong minh ước, nếu một trong 28 nước thành viên bị tấn công thì các nước kia cũng coi như mình bị tấn công. Kể từ khi thành lập, chỉ có một lần duy nhất Ðiều Số Năm được viện dẫn là sau khi quân khủng bố tấn công hai tòa nhà ở New York, ngày 11 tháng 9 năm 2001.

Trong lời phản đối chính phủ Thổ, ông Vladimir Putin đã trách rằng họ nói chuyện với khối NATO trước, thay vì đem chuyện đụng độ này bàn ngay với chính phủ Nga! Ðây là lần đầu tiên kể từ thập niên 1950 máy bay của một nước trong khối NATO bắn hạ một máy bay của Liên Xô hay của Nga. Trong thời Chiến Tranh Lạnh, Thổ Nhĩ Kỳ là một tiền đồn của thế giới tự do đương đầu với khối Liên Xô, đã cho Mỹ đặt căn cứ hỏa tiễn. Nhưng trong các thế kỷ trước, đế quốc của các Nga Hoàng đã nhiều lần tranh chấp với đế quốc Ottoman của Thổ Nhĩ Kỳ trên nhiều mặt trận, từ Châu Âu qua Châu Á, vì Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát con đường thủy nối Hắc Hải với Ðịa Trung Hải, coi như chặn giữa yết hầu của đế quốc Nga.

Mặc những lời phản đối của Putin, Tổng Thống Tayyip Erdogan nói giản dị rằng máy bay Thổ phải bắn vì máy bay kia nghe cảnh cáo mà không trả lời. Ông giải thích: “Ở chỗ đó không có quân IS mà chỉ có người Thổ!” Chúng ta biết rằng dân chúng và chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ luôn luôn bênh vực những sắc dân cùng chủng tộc, từ các nước ở miền Trung Á cho tới ở Trung Quốc. Dân chúng Istanbul đã từng tấn công các du khách Trung Hoa khi chính quyền Trung Cộng đàn áp dân Uyghur ở Tân Cương.

Thủ Tướng Ahmet Davutoglu tuyên bố rằng Thổ Nhĩ Kỳ không ngần ngại làm bất cứ biện pháp nào để bảo vệ lãnh thổ, ông gọi đó là một “bổn phận quốc gia.” Ðại sứ Thổ Nhĩ Kỳ ở Washington nói rõ hơn, “Hãy hiểu như thế này: Thổ Nhĩ Kỳ là một quốc gia mà mọi người phải lắng nghe những lời cảnh cáo của quốc gia đó một cách nghiêm chỉnh! Ðừng ai tính thử thách đức kiên nhẫn của Thổ Nhĩ Kỳ!” Người Việt Nam nghe những lời lẽ này chắc cũng ước mong chính quyền Cộng Sản nước ta dám nói được những lời đanh thép như thế!

Mặc dù la lối ồn ào, ông Putin chắc sẽ đấu dịu. Các cơ quan truyền thông ở Nga không nhắc gì tới Thổ Nhĩ Kỳ mà khi tường thuật vụ máy bay rớt chỉ quy tội cho các quân nổi dậy ở Syria. Ông Putin không muốn dân Nga biết cuộc phiêu lưu của ông ở Syria gây ra những hậu quả tai hại như thế nào. Viên phi công Nga và một thủy quân lục chiến đi giải cứu bị chết là hai quân nhân Nga đầu tiên được công nhận thiệt mạng ở Syria. Sau vụ chiếc máy bay dân sự Nga rớt ở Sinai chính phủ Nga khăng khăng nói đó chỉ là tai nạn, không muốn dân Nga nhìn thấy hậu quả của hành động của ông Putin ở Syra. Họ chỉ công nhận máy bay bị đặt bom sau vụ khủng bố tàn khốc ở Paris.

Tổng Thống Pháp Francois Hollande đã tới Tòa Bạch Ốc để thúc giục chính phủ Mỹ tích cực hơn trong việc đánh quân IS. Ông Hollande đang dẫn đầu trong chủ trương đánh mạnh hơn, nhưng Tổng Thống Mỹ Obama nói rằng Mỹ đã đóng góp vừa đủ phần mình vào chiến dịch này, và kêu gọi phải tìm một giải pháp chính trị. Pháp, Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ đều đòi phải loại bỏ ông Assad trong khi Nga muốn giữ quân cờ này trong một chính phủ liên hiệp với thời hạn hai năm.

Cuộc chiến ở Syria kéo dài thì chỉ bất lợi cho ông Putin; trong khi Mỹ chỉ cần tiếp tục oanh tạc quân IS và ngồi chờ một cuộc đàm phán để thành lập một chính quyền lâm thời. Ðiều bất lợi nhất cho nước Nga là cuộc chiến càng kéo dài thì dân các nước Hồi Giáo theo phái Sun Ni càng nhìn Nga như một nước thù địch. Nga liên kết với Iran, một quốc gia đa số theo phái Shi A, đối nghịch với Sun Ni. Không lực Nga tấn công quân IS nhưng cũng chủ tâm giết hại các dân quân nổi lên chống chính quyền Assad, một người thuộc phái Shi A; và máy bay Nga giết rất nhiều thường dân Syria theo phái Sun Ni, kể cả những người thiểu số gốc Thổ. Lâu nay chính phủ Nga vẫn phải đối phó với các tín đồ Sun Ni trong các nước thuộc Liên Bang Nga. Trong số các người ngoại quốc sang Syria tòng quân cho IS, đông đảo nhất đến từ hai nước Pháp và Nga. Cuộc chiến kéo dài thì dân theo phái Sun Ni càng căm thù nước Nga.

Trong bản thông cáo của cánh quân IS ở Sinai về vụ đặt bom chiếc máy bay Nga, họ tự nhận đã “giết 240 tên quân thập tự;” nhắc lại hình ảnh các đoàn thập tự quân từ Châu Âu qua đánh quân Hồi Giáo vào thế kỷ 11 đến 13. Quân IS đã cố ý gán ghép nhầm, vì dân Nga theo Chính Thống Giáo, không hề có mặt trong các đoàn thập tự chinh xưa kia. Nhưng chủ ý của họ là kêu gọi các đồng đạo Sun Ni chống Nga, trong đó có dân các nước Hồi Giáo trong Liên Bang Nga. Trong cuốn video quay cảnh máy bay Nga bị hạ vừa qua, có tiếng người nói: “Binh Ðoàn Số 10 đã bắt được một phi công Nga!” Kèm theo, họ còn hô một khẩu hiệu quen thuộc của người Hồi Giáo: “Thượng Ðế Vĩ Ðại!” Cuộc phiêu lưu của ông Putin ở Syria sẽ đưa tới một hậu quả là nước Nga sẽ bị dân Hồi Giáo Sun Ni coi là kẻ thù truyền kiếp. Họ sẽ hỗ trợ dân Hồi Giáo trong Liên Bang Nga chống chính quyền Nga.

Trong khi chờ đợi chắc ông Putin không dám làm to chuyện vụ máy bay F-16 của Thổ Nhĩ Kỳ bắn rớt chiếc Sukhoi Su-24. Trước khi xảy ra vụ này, Ngoại Trưởng Nga Sergei Lavrov đã có kế hoạch qua thăm Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày hôm nay Thứ Tư, 25 tháng 11. Tổng Thống Thổ Erdogan cũng dự tính sẽ qua Nga gặp Putin trong tháng 12. Trong tuần này, Tổng Thống Pháp Hollande cũng qua Nga gặp ông Putin. Erdogan và Hollande sẽ bàn với Putin chuyện đánh quân IS, và họ sẽ yêu cầu Nga đánh quân IS thật chứ không nên đi giết các lực lượng khác chống chính quyền Assad nữa. Ông Putin đã nhận được một bài học thấm thía.