Các nhà ngôn ngữ học phân biệt hai loại ngôn ngữ: Sinh ngữ và Tử ngữ.
Tử ngữ là những ngôn ngữ đã từng có, từng được sử dụng; nhưng nay không còn thịnh hành nữa mà chỉ còn trong các trang sử, các trang sách cổ; coi như đã chết. Ví dụ: chữ Latin, chữ cổ Irish, chữ Nôm của Việt Nam…<!>
Sinh ngữ, nói nôm na là ngôn ngữ sống, đang được sử dụng. Sinh ngữ cũng có những quy luật chung. Quy luật này có thể do một viện hàn lâm soạn thảo, có thể do các thành viên ưu tú như giới văn học, báo chí, và cũng có thể do người sử dụng nó mặc nhiên chấp nhận sau một thời gian thử thách. Sinh ngữ cũng thay đổi theo hoàn cảnh sống của con người trong xã hội, thay đổi theo sự tiến triển của khoa học kỹ thuật… Văn phạm, là quy luật trong ngôn từ, cũng không cố định mà có thể thay đổi theo hoàn cảnh.
Theo từ điển, ngôn hay ngữ, hay cả chữ ghép ngôn ngữ có nghĩa là nói năng. Bài này sẽ dùng chữ ngôn từ để bao gồm cả lời nói và chữ viết.
Ngôn có trước, từ theo sau
Người Việt Nam có mặt trên địa bàn Hoa Nam và đồng bằng sông Hồng đã hàng ngàn năm. Có lẽ cũng như các dân tộc khác trên trái đất vào thời sơ khai, tổ tiên chúng ta chỉ có Ngôn mà chưa có Từ. Ngôn ngữ thời đó chắc nghèo nàn và đơn giản vì cuộc sống đơn sơ. Nhiều dân tộc, vì nhu cầu giao tiếp, truyền thông, đã phát minh ra chữ viết. Trước hết, là các dấu hiệu, những nét chữ dựa trên hình ảnh mà người ta gọi là tượng hình, hay dựa trên âm thanh (tượng thanh). Rồi đi xa hơn, bằng cách hội ý dùng những chữ khác nhau ghép thành một chữ mới mang ý nghĩa phối hợp. (xin đừng nhầm lẫn chữ “hội ý” Việt Công dùng si với nghĩa là bàn bạc, thảo luận.)
Chúng tôi xin đơn cử vài ví dụ về tượng hình, tượng thanh và hội ý trong từ ngữ của Trung Hoa, cũng là chữ viết có sớm thứ nhì của loài người (1200 BC) sau người Ai Cập (3100 BC):
v Tượng hình: Chữ Sơn 山(núi) Người Tàu dùng hình dạng ba trái núi liền nhau. Chữ Điền 田 giống như một thửa ruộng. Chữ Nhật 日, Nguyệt 月 dựa theo hình dạng mặt trời, mặt trăng
v Tượng thanh: Chữ Nữ 女 (đàn bà) và dùng âm thanh của chữ Mã 馬 (ngựa) ghép thành chữ Ma 媽 là mẹ, mụ.
v Hội ý: Ghép các chữ tạo thành chữ khác và mang ý nghĩa của những chữ được ghép. Ví dụ:
Thị 市 (chợ) ghép với chữ Môn 門 (cửa) thành chữ Náo 閙 (ồn ào). Ý rằng nơi chỗ chợ búa thì ồn ào. Thị tại môn tiền náo.
Nguyệt 月 (trăng) ghép chữ Môn 門 (cửa) thành chữ Nhàn 閒 (thảnh thơi, nhàn hạ). Mang ý nghĩa mảnh trăng treo nơi cửa tượng trưng sự nhàn hạ. Nguyệt lai môn hạ nhàn.
Minh 鳴 là tiếng chim kêu, ghép bằng hai Khẩu 口 (miệng) và chữ Điểu 鳥 (chim). Minh 明 là sáng thì ghép bằng hai chữ Nhật và Nguyệt. Minh 冥 là tối thì có chữ Mịch 冖 là cái nắp che đậy, nên tối tăm.
Ngôn từ càng ngày càng phong phú
Người Việt đã Việt hoá những từ ngữ các dân tộc khác trong quá trình giao tiếp. Trước hết, ông cha chúng ta dọc chữ của họ theo âm sắc Việt Nam. Hiện tượng này gọi là Việt hoá. Trong thời gian hàng ngàn năm bị đô hộ bởi Trung Hoa, người Việt thời đó chưa có nhiều từ ngữ, đã phải Việt hoá rất nhiều chữ Hán. Tức là dọc các chữ Hán theo âm Việt mà chúng ta gọi là chữ Hán Việt. Có thể nói chữ Hán Việt chiếm hết gần ¾ từ ngữ Việt của chúng ta.
Khi đuờng hàng hải phát triển, người từ các lục địa khác đến buôn bán, thăm viếng và đã đem vào nước ta những điều mới lạ, từ tư tưởng cho đến những phẩm vật mà cha ông ta chưa hề biết đến. Sự tiếp xúc với văn hoá Tây phương đã đem góp vào kho tàng Việt Ngữ nhiều chữ mới.
Ví dụ, Dùng chữ Bích Kê để thay chữ Briquet của Pháp. Sau đó ở miền Bắc đẻ ra chữ cái bật lửa, miền Trung thì gọi là cái máy lửa, miền Nam thì dùng chữ hộp quẹt máy (dù chữ hộp quẹt là nói về hộp diêm có động từ quẹt do động tác quẹt cây diêm vào bên hông cái hộp nhỏ để phát lửa). Chữ hộp quẹt thông dụng va đuợc phân biệt bằng Hộp quẹt cây, hộp quệt ga, hộp quẹt máy.
Những chữ Bơ, Phô Mai, Xúc Xích, Ô tô, đường Rầy, nhà Ga, con Tem, trái Banh, là những chữ Tây đã Việt hoá từ chữ Buerre, Fromage, Saucice, Auto, Rail, Gare, Stamp, Ball.
Chúng ta chấp nhận các từ ngữ Hán Việt vì chúng gọn gàng và dễ nghe hơn chữ đã dịch sang tiếng Việt thuần túy. Ví dụ: Quốc Trưởng (國 長) là người đứng đầu một nước. Không thể có chữ Việt nào gọn hơn.
Nhất là trong lãnh vực chính trị, quân sự, kinh tế khó kiếm ra những chữ Việt thuần túy. Người ta nói hay viết “ông Bộ Trưởng Bộ Quốc Phòng”, thay vì nói/viết “ông Cầm Đầu Bộ Giữ Gìn Đất Nước!” Người ta nói/viết: Quốc Vương và Hoàng Hậu thay vì Ông Vua Nước và Vợ Vua.
Ai thay được những chữ Tổng Tư Lệnh, Tổng Tham Mưu Trưởng bằng chữ Việt thuần tuý mà vừa ngắn vừa đủ ý, chúng tôi xin cúi đầu bái phục.
Nhưng cũng có rất nhiều từ ngữ Hán Việt có thể dùng từ ngữ Việt cũng gọn và rõ ràng. Ví dụ: Phi cơ, Tiềm thủy đỉnh, Toà Bạch Cung… Tại sao không dùng chữ Việt: Máy bay, tàu ngầm, toà Nhà trắng…? Chúng ta thường dị ứng với những chữ Tàu sân bay, Lính thủy đánh bộ, Nhà trắng…, vì các chữ đó nghe lạ tai, nôm na, và nhất là do đối phương chúng ta sử dụng. Lấy trường hợp trong các quân binh chủng của quân đội, gần như hầu hết là chữ Hán Việt: Quân Cụ, Quân Nhu, Bộ Binh, Biệt Động Quân, Không Quân, Hải Quân, Địa Phương Quân… lại lọt vào chữ Lính Nhảy Dù là chữ Việt thuần túy. Tại sao chấp nhận chữ Lính Nhảy Dù, mà phản đối chữ Lính Thủy Đánh Bộ? Có phải đó là do tâm lý, thành kiến và thói quen không?
Người viết cũng thắc mắc, tại sao có thể dùng chữ Trưởng Ty, Trưởng Phòng, Trưởng Ban; mà không dùng chữ Trưởng Bộ, Trưởng Tiểu Đoàn… Chẳng qua là quen dùng thôi. Chẳng có quy luật nào ràng buộc cả.
.
Ngôn từ mới do sự phát triển kinh tế, chính trị, khoa học kỹ thuật.
Cũng thế, văn minh nhân loại tiến bộ, phát minh ra nhiều cái mới mà chúng ta chưa có một Viện Hàn Lâm Ngôn Ngữ hay ít nhất một tập thể ưu tú có kiến thức và thẩm quyền nào ngồi lại để dịch ra chữ Việt. Mà có dịch ra được thì cũng rắc rối lắm vì khó mà nói đủ ý nghĩa trong một vài từ ngữ. Hàn Lâm Viện của Pháp hàng trăm năm nay vẫn ngồi cãi nhau chí choé về chữ nghĩa đấy.
Cái máy Computer, ngày nay chúng ta chấp nhận chữ Máy Điện Toán. Nhưng còn Hardware, Software, Input, Output, Download, Upload, Save, Scan, Malware, Spyware, Keyword… Chúng tôi đã thấy vài nơi dùng chữ “Từ Khoá” để dịch chữ Keyword. Nghe chướng tai vô cùng.
Vậy thì có hai giải pháp
(1) Việt hoá nó như chúng ta từng Việt hoá chữ Cà phê, Xúc xích, nhà Ga…
(2) Đặt cho những chữ đó những chữ Việt tương đối đủ nghĩa và dùng riết thì sẽ quen thuộc. Dĩ nhiên ban đầu sẽ có nhiều chống đối. Nhưng quy luật ngôn ngữ là thế, chúng ta phải có sự cảm thông, độ lượng để chấp nhận thôi. Nên nhớ rằng ngày xưa tiếng/chữ Việt thuần túy cũng từng bị các nhà hủ Nho kết án “nôm na là cha mách qué”. Sự chống đối của họ cũng kéo dài cả hàng trăm năm cho đến mãi khi gần hết triều Nguyễn với sự kết thúc các kỳ thi Hương, Hội…
Không có chữ sai, chữ Việt Cộng mà chỉ có cách dùng sai.
Chúng tôi đã có viết một bài khẳng định rằng tất cả từ ngữ Việt đang được sử dụng hiện nay ở quốc nội hay hải ngoại đều là ngôn từ chung của dân tộc Việt. Việt Cộng chẳng đẻ ra chữ nào mới. Vấn đề là họ thay đổi, gán ghép, hoán chuyển và dùng sai cách nên trở thành lố bịch, sai nghĩa. Ngoài ra còn nhiều từ ngữ rất chính xác mà chúng ta né tránh, dị ứng vì lý do chính trị, để cho phía Việt Cộng độc quyền sử dụng. Ví dụ: Giải phóng (Liberation), đường Cao tốc (highspeed), Kỹ thuật số (digital), Nhu liệu (software)
Trong phần tiếp theo đây, chúng tôi dùng chữ nghiêng có gạch dưới cho những câu của Việt Cộng sử dụng (sai), và chữ nghiêng không gạch cho những câu mà chúng ta sử dụng (đúng). Chúng tôi chỉ nêu tượng trưng một số chữ. Quý vị muốn biết thêm, xin xem bản liệt kê trong trang web www.michaelpdo.com (tuy chưa dầy đủ)
Những thí dụ về việc sửa chữ:
1.- Phiá Việt Cộng thường bỏ bớt chữ trong một từ ngữ kép
Căng. “Tình hình căng lắm” thay vì “tình hình căng thẳng lắm”;
Quyết. Cấp trên đã quyết” thay vì “cấp trên đã quyết định”;
Quản. “Việc này để bên Bộ Nội vụ quản” thay vì “Việc này để bộ Nội Vụ quản lý”
Bèo. “Món này bèo lắm” thay vì “Món này rẻ như bèo”
Điều (điều động). “Mỹ điều tàu ra Thái Bình Dương” thay vì “Mỹ điều động tàu ra Thái Bình Dương”
Bang thay vì Tiểu Bang
2.- Nhiều khi họ ghép hai chữ thành chữ mới mà không thấy trong các từ điển Việt lẫn Hán
Hoành Tráng (hoành là chiều ngang, tráng là to lớn) để nói về bất cứ cái gì to lớn, quy mô. Trong khi đó, có rất nhiều tĩnh từ khác nhau để nói về từng trường hợp khác nhau: Lâu đài nguy nga, núi non hùng vĩ, cảnh diễn binh hùng tráng, căn phòng tráng lệ, công trình quy mô, khu vườn mỹ lệ, cảnh sắc huy hoàng….
Chỉnh Chu (nghiêm chỉnh và chu đáo). Thật khó chịu khi nghe nói “Ông bà tiếp đãi chỉnh chu” thay vì “Ông bà tiếp dãi chu đáo”
Lễ Tân (Lễ: nghi lễ, phép tắc; Tân: khách). Nếu có đặt thành chữ mới, thì chỉ dùng trong trường hợp trang trọng như “Ban Lễ Tân của bộ Nội Vụ…” nhưng không thể “cô lễ tân trong khách sạn”, mà nên nói “cô tiếp tân của khách sạn”
Tuần tra (tuần tiểu và kiếm soát): “Cho tàu tuần tra ven biển” thay vì “Cho tàu tuần tiểu ven biển”
Cặp đôi (vừa cặp vừa đôi!) Việt Cộng nói “một cặp đôi nam nữ xứng hợp”, thay vì “”một đôi nam nữ xứng hợp”
Chất lượng (vừa phẩm chất vừa số lượng). “Hàng này chất lượng cao” thay vì “hàng này phẩm chất tốt”
Tinh tươm: thay cho chữ tinh xảo, tươm tất. Vụ việc: Đã Vụ thì không cần Việc, và hai chữ này dùng trong trường hợp khác nhau: Một vụ án, một việc làm tốt. Vụ giết người khác nghĩa việc giết người.
Có khi họ ghép một chữ Hán vào với chữ Việt thuần tuý tuy cả hai chữ cùng một nghĩa như Bến cảng, In ấn…
Những thí dụ về việc dùng sai:
1.- Danh từ dùng như động từ hay tĩnh từ.
Ấn tượng. Ấn tượng là danh từ (impression). Việt Cộng dùng thay tĩnh từ (impressive) khi nói “Ca sĩ X ăn mặc ấn tượng” mà lẽ ra “Cách ăn mặc của ca sĩ X gây ấn tượng tốt/xấu…). Hoặc như động từ (impress): “Tôi ấn tượng điều anh nói” thay vì “Lời anh nói cho tôi một ấn tượng tốt/xấu”
Tâm tư. (sự suy nghĩ nặng về cảm tình). Một anh cao cấp Việt Cộng nói với nhân viên: “Tôi tâm tư hoàn cảnh của anh” Lẽ ra phải nói: “tôi ưu tư về hoàn cảnh của anh.”
Khả năng. Việt Cộng dùng như động từ. “Trời khả năng mưa” thay vì “trời có thể mưa”
Trình độ (danh từ), Việt Cộng dùng như tĩnh từ. “anh này trình độ nhỉ”, thay vì “Anh này có trình độ nhỉ”
2.- Dùng sai nghĩa
Vô tư (không suy nghĩ): “Cứ ăn uống vô tư!”, thay vì “Cứ ăn uống thoải mái”
Chuyên trị (dùng để trị một bệnh gì). Việt Cộng nói: “Anh hoạ sĩ này chuyên trị tranh màu” thay vì “Anh hoạ sĩ chuyên vẽ tranh màu”
Tiếp cận (kế cạnh, sát bên, next to), Việt Cộng dùng như đến gần (approach), tiếp xúc (contact). Họ nói: “Cô ta tiếp cận ông X” thay vì “Cô ta tiếp xúc ông X”. Một thí dụ đúng về chữ tiếp cận: “Nhà nàng tiếp cận nhà tôi”
Thể hiện (biểu lộ, express). Trong một bài báo, họ viết “Cái bánh chưng khổng lồ do bà X thể hiện” thay vì “Cái bánh chưng khổng lồ do bà X làm/ thực hiện.”. Câu dùng chữ thể hiện đúng: “Cách ăn nói của anh thể hiện tư cách đứng đắn.”
Liệt sĩ (Người có khí tiết mạnh mẻ). Việt Cộng dùng chữ liệt sĩ để nói về những người chết trận (Nghĩa trang Liệt Sĩ), thay vì chữ tử sĩ.
Tài khoản (chỉ dùng trong tài chánh). Việt Cộng nói “Tài khoản Face Book, tài khoản Yahoo”. Chữ Account theo nghĩa này chưa thấy chữ Việt tương đuơng. Tại sao không Việt hoá nó?
Thông tin (là một phạm trù, không thể dùng thay chữ tin tức). Thay ví nói"Anh cho tôi thông tin về việc này”, nên nói “Anh cho tôi tin tức về vụ này”
Tư liệu (trong Hán tự có 28 chữ Tư, trong đó ghép với chữ Văn thành Tư Văn là văn thư qua lại của các quan). Việt Cộng viết “Tư liệu chiến tranh” thay vì “Tài liệu chiến tranh”
Thồng nhất (hợp lại, unify). Việt Cộng dùng chữ này có nghĩa là đồng ý (agree). Họ viết "Các bác sĩ thống nhấttrong việc giải phẫu” thay vì “Các bác sĩ dồng ý việc giải phẫu”
Thu hoạch (harvest, thường dùng trong nông nghiệp là gặt, hái, lượm). Việt Cộng dùng cho bất cứ việc gì. Họ nói “Học sinh làm bài thu hoạch” thay vì “bài thi tổng kết, cuối khoá…”
Những chữ dùng cách kỳ quặc
Văn hoá: Việt Cộng ghép chữ văn hoá bừa bãi. Họ viết trong bài báo về du lịch “Tại Nhật không có văn hoá típ.”, “Văn hoá ẩm thực của người Phi.” Thay vì viết đơn giản “Nhật không có thói quen cho tiền ‘tip’”, hay “Vấn đề ăn uống của người Phi”
Xử lý: “Chúng tôi xử lý chất thải”, “Cầu thủ xử lý đường bóng”; thay vì “Chúng tôi giải quyết các chất thải” và “Cầu thủ chuyền một đuờng banh”
Ùn tắc (tắc nghẽn). “cuối ngày Chủ nhật, lưu thông ùn tắc”. Sao không nói “Cuối ngày Chủ nhật, việc lưu thông bị tắc nghẽn”
Trần và Sàn (Ceiling/Maximum, Threshold/Minimum). Việt Cộng nói"Giá trần của căn nhà…” thay vì “Giá cao nhất của căn nhà.”
Chùm: Chùm ảnh, Chùm thơ. Sao không nói dễ nghe “loạt ảnh, loạt thơ…”
Tốp ca: “Ban tốp ca nữ” thay vì “Ban hợp ca nữ”
Cá thể (muốn nói một đơn vị). Việt Cộng viết “Cảnh sát bắt dược hai cá thể vi phạm” Thay vì “Cảnh sát bắt được hai người vi phạm”.
Tác nghiệp (ý muốn nói làm việc chuyên môn) Có nhiều bài viết “Các phóng viên đến tác nghiệp” “Cảnh sát đến nơi tác nghiệp” Thay vì dùng chữ “lấy tin” hay “làm việc/điều tra”
Giao lưu. “Hai chị em giao lưu suốt buổi tối” thay vì “Hai chị em trò chuyện suốt buổi tối”
Phản hồi. Việt Cộng viết trong bài báo “Không thấy phía Mỹ phản hồi” thay vì “Không thấy phía Mỹ phản ứng / trả lời”
Khủng (ý nói khổng lồ). “Cái xe khủng này, giá khủng” thay vì “cái xe lớn, giá cao”
Những chữ không thấy trong các từ điển Việt Nam lẫn Hán Việt
Hoành tráng, Tình huống (ý Việt Cộng muốn nói thay chữ tình trạng), Bức xúc (chỉ có chữ Búc xúc), Động thái (ý muốn nói đền hành động), Giao lưu (ý muốn nói đến trao đổi), Hồ hởi, Hiệp đồng (tự điển có chữ Hợp Dồng có nghĩa giao kèo), Lễ Tân (ý muốn nói tiếp khách) … Còn nhiều lắm!
Việt Cộng lại ưa đảo thứ tự các chữ kép, nghe chướng vô cùng: Bảo đảm, Đơn giản, họ đảo thành Đảm bảo, Giản đơn… Rồi lại có tình trạng đổi chữ “i” thành chữ “y” như bác sĩ, nghệ sĩ, liệt sĩ ... thành bác sỹ, nghệ sỹ, liệt sỹ...hay ngược lại như vô lý thành vô lí, chia ly thành chia li
Dù chúng tôi đã nhiều lần lên tiếng về tình trạng thoái hoá của tiếng Việt trong nước, và nhắc nhở những người quốc gia tại hải ngoại, nhất là các nhà văn, nhà báo phải cận thận khi chuyển tin, sao chép tin từ trong nước, hay là khi viết bài vở, phải dò kỹ, thật kỹ để không lọt những từ ngữ kỳ quái này vào. Hiện nay, các đài truyền hình, truyền thanh lớn như BBC, VOA, cả RFA cũng tuyển dụng những nhân viên sanh đẻ, lớn lên, hấp thụ văn hoá VNCS, nên trong các bài viết của họ, nhan nhản những chữ sai kiểu Việt Cộng. Vì đa số báo chí hải ngoại ít nhân viên, không nhiều thì giờ để chăm sóc, nên hiện tượng này cứ tiếp diễn dài dài. Nó vô tình đầu độc chúng ta, làm cho người đọc quen dần và không cảm thấy khó chịu. Tôi biết có nhiều nhà văn, nhà bình luận, thậm chí nhiều nhà hoạt động cộng đồng, đoàn thể, thỉnh thoảng vẫn dùng những chữ sai của Việt Cộng. Đó là do ý thức rất kém và lập trường chưa thật vững chắc.
Ở trong nước thì chúng tôi khó trách. Vì gần hết dân số 90 triệu họ nghe, đọc và nói quen rồi. Lâu dần, nó trở thành tiêu chuẩn mà chúng ta đành bất lực. Vấn đề đúng sai thật ra chỉ là tương đối. Khi đa số mọi người chấp nhận điều mà quá khứ coi là sai, thì trong hiện tại hay tương lai nó sẽ là điều đúng. Chuyện của dân trong nước, mình đành chịu thua!
Nhưng khi còn gần ba triệu người ở hải ngoại mà đại đa số hấp thụ văn hoá Việt Nam chính thống, chúng ta phải kiên quyết bảo lưu văn hoá của chúng ta. Chúng ta phải thắng trên mặt trận văn hoá.
____________________________________
Michael Do (Do Van Phuc)
Chairman of the Board of Executives.
The Vietnamese American Community of the USA
https://vacusa.wordpress.com
http://tienggoicongdan.com/
http://michaelpdo.com/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét