Người Bạn Lớn - Phan Ni Tấn

Nhà thơ Bùi Giáng - Ảnh: từ trang fb của tác giả.

Hồi còn mạnh miệng có lần tôi khoe "Bạn lớn của tôi nhiều lắm" thì có người hỏi bạn lớn là bạn sao? Đáp: Bạn lớn là bạn vong niên, tuy chênh lệch dù không nhiều lắm về tuổi tác nhưng gặp nhau là đồng cảm về mặt nghệ thuật.

Hỏi: Vậy bạn lớn là những bạn nào?

Đáp: Là mấy ông bà nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ, họa sĩ, điêu khắc gia cổ thụ v.v…

<!>

Hỏi: Nghe nói ông có quen nhà thơ Bùi Giáng?

Đáp: À! Riêng nhà thơ Bùi Giáng thì lại khác. Khác ở chỗ tôi biết ông mà ông không biết tôi – dĩ nhiên, nhưng chút kỷ niệm với ông thì tôi có.

Năm 1979, tôi bán sách cũ trong chợ sách Đặng Thị Nhu, ngày nào bán được vài cuốn sách thì tôi mua bánh mì ăn trừ cơm, ngày nào ế không một xu dính túi tôi thường đói mờ mắt. Để bảo đảm cho cái bụng xẹp lép phình lên, trưa trưa tôi lội vô khu Dân Sinh gần đó uống nước máy trừ cơm. Tối mò về nhà trọ của bạn gần rạp hát Quốc Thanh ăn qua loa mì quốc doanh rồi lang thang vô chợ gà Thái Bình ngủ bụi. Sáng lại lếch thếch ra chợ sách kiếm ăn qua ngày.

Chợ sách nằm trên đường Đặng Thị Nhu nên chợ sách mang cùng tên cho tiện. Cũng cần nói thêm bà Đặng Thị Nhu tức là bà Ba Cẩn, vợ thứ ba và là cộng sự của Hùm Thiêng Yên Thế Hoàng Hoa Thám. Khi căn cứ địa Yên Thế thất thủ, bà Ba Cẩn bị Pháp bắt đày qua đảo Guyane, nửa đường bà nhảy xuống biển tự trầm.

Một buổi sáng trời quang mây tạnh, thình lình cả chợ sách náo loạn cả lên, trăm con mắt háo hức đổ dồn về đầu đường Ký Con. Thì ra "Hồng Thất Công Bùi Giáng" xuất hiện. Ở chợ sách này chỉ có hai vị khách lớn, có uy tín bậc nhất trong làng văn học miền Nam là nhà thơ Bùi Giáng và nhà khảo cổ Vương Hồng Sển mới làm cho cả chợ xôn xao đến thế. Riêng Bùi Bàng Dúi (ông tự xưng) của chúng ta thì một ngày như mọi ngày, rất là "Thất Cái". Vẫn tả tơi quần áo vá chùm vá đụp, vẫn tóc tai rũ rượi, râu ria tá lả, đầu đội nón calô vá víu nhiều màu trông giống hệt Tế Điên Hòa Thượng, vai mang túi rác kềnh càng (không biết thứ chi trong đó), đang quơ gậy khệnh khạng, ngả nghiêng đi tới. Miệng hò hét như ca, con mắt thì liếc dọc liếc ngang, ông vừa đi vừa khoa tay múa chân trông rất vui nhộn; theo sau là một đám người hiếu kỳ.

Phước ba đời tôi, hôm đó Trung Niên Thi Sĩ lại xẹt vô sạp sách của tôi, chộp một cuốn pocket book lật lật chọn đại một trang rồi thay vì đọc vài ba câu tiếng Ăng-lê, ông lại cất giọng oang oang bài thơ của Lý Thường Kiệt: "Nam quốc sơn hà Nam đế cư. Tiệt nhiên định phận tại thiên thư. Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm. Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư". Đọc xong ông trả sách, cười hi hi rồi quơ gậy nhún nhảy bước đi.

Một lần khác, "Hồng Thất Công" lại xuất hiện, chợ sách lại một phen náo loạn. Lần này, vài anh bạn sách và tôi mời ông uống cà phê lộ thiên phía sau sạp sách. Ngồi uống cà phê nghe ông nói đủ thứ chuyện đời thường về tình yêu, cơm áo, chuyện văn chương, thời sự, chuyện nào cũng thao thao bất tuyệt, cũng uyên thâm đáng nể. Nhìn ông ô dề cục mịch rứa, lúc tỉnh lúc điên rứa mà kiến thức thâm sâu khôn lường, đố ai nghĩ ông điên. Người điên làm sao nhớ thơ mà đọc vanh vách.

Tôi vào Sài Gòn lúc đầu

Thật là bỡ ngỡ mối sầu Thừa Thiên

Bây giờ tôi nhớ Thừa Thiên

Nhớ thôi chút ít chứ phiền thì không.

Chiến tranh nghĩ cũng ly kỳ

Những thằng thi sĩ còn kỳ ly hơn.

Kính thưa công chúa Kim Cương

Trẫm từ vô tận ven đường ngồi đây

Tờ thư rất mực mỏng dầy

Làm sao định nghĩa đêm ngày yêu nhau.

Ông nói thơ, đọc thơ, lúc tới cũng như lúc đi, ông đều sang sảng: "Xin chào nhau giữa con đường. Mùa xuân phía trước miên trường phía sau".

Đó là lần thứ nhì cũng là lần cuối cùng tôi gặp ông, tính đến nay cũng đã 46 năm ròng.

Bùi Giáng sinh năm 1926 tại Quảng Nam, mất ngày 7/10/ 1998 tại bệnh viện Chợ Rẫy, Sài Gòn.

Bùi Giáng là nhà nghiên cứu, khảo luận, dịch thuật và làm thơ. Ông thông thạo nhiều ngoại ngữ Anh, Pháp, Đức…, nghiên cứu những tư tưởng triết học của Jean Paul Sartre, Heidegger, Nietzsche, Albert Camus…, dịch nhiều tác phẩm nổi tiếng của các nhà văn trên thế giới Henry Miller, Simone de Beauvoire, St Exupéry, Sagan, khảo luận những tư tưởng triết học Đông Tây Kim Cổ… Ông xuất bản nhiều tác phẩm dịch thuật, nghiên cứu, phê bình, nổi tiếng các tập thơ Mưa Nguồn, Lá Hoa Cồn, Ngàn Thu Rớt Hột…

Bây giờ nghĩ tới con đường ấy, chợ sách ấy và Trung Niên Thi Sĩ ấy, tôi cứ thấy mình bâng khuâng trong hoài niệm về người bạn lớn này.

Người Bạn Lớn: Trung Niên Thi Sĩ, Thi Sĩ Đười Ươi, Bùi Bàng Dúi, Bùi Bán Dùi, Bùi Tồn Lưu, Bùi Tồn Lê, Bùi Văn Bố, Bùi Bê Bối, Bùi Văn Chiêu Lỳ, Vân Mồng, Brigit Giáng, Giáng Monroe... có tâm hồn bao la nhưng "chẳng sống theo thời thế, mà sống từ cõi túy lúy càn khôn" đến "điên rồ lừng lẫy, điên rực rỡ"(chữ của Bùi Giáng), một thi sĩ điên dễ thương nhất trần gian.

Phan Ni Tấn