Thằng bạn ở Thuỵ Sĩ về chơi Việt Nam, trên đường tới Hội An, ghé quán càphê ven đường “Cho ly càphê đá Sài Gòn”. Càphê mang ra, chưa nếm, y đã lắc đầu, “Không phải. Càphê là càphê kiểu Sài Gòn, có biết không?” - “Dạ, dạ… biết”. Dân miền Trung nhẫn nại. Cái gì cũng biết (trừ những cái không biết). Ly càphê khác mang ra. Cũng không phải! Tôi sống ở cái đất Sài Gòn này gần mãn kiếp, mấy tiếng càphê Sài Gòn đã nhạt nhoà từ thuở tám hoánh. Nay, nghe một khứa Tây da vàng, biệt xứ 40 năm (xẹt đi xẹt lại Việt Nam giỏi lắm là vài ba lần) dõng dạc: “càphê kiểu Sài Gòn”. Thấy sốc!
<!>
Tôi không nhớ mình đã uống càphê từ lúc nào. Chắc từ thuở biết bưng bê, uống vụng càphê của các bậc bề trên hơi nhiều. Nhưng chỉ thèm càphê khi thấy mấy ông khách ở tiệm càphê các chú (Tàu) đổ càphê sữa vào dĩa, chấm bánh tiêu. Thèm càphê hay bánh tiêu? Tôi không biết, có thể cả hai.
Nhưng vị đắng càphê bắt đầu biết nếm từ lúc nào thì tôi biết chắc. Đó là những tháng ngày của năm 1972, khi bè bạn bỗng chốc xếp bút nghiên ra đi. Thằng về, thằng đi… luôn. Đóng đô ở quán càphê nhiều hơn lớp học. Càphê có đường hay không đường đều đắng như nhau. Vị đắng quá dư để nhận lời uỷ thác, mày đưa thư này cho em… giùm tao, mà đợi tao đi rồi hãy đưa. Chết thiệt sắp tới nơi rồi, không ngán, mà lòng vẫn còn “chết nhát” vì mái tóc dài. Thua xa bọn trẻ @ thời nay.
Cô chủ quán không biết pha kiểu gì, pha vớ, chứ không phải pha phin, mà ly càphê sữa đá 80 đồng ngon không thể tả. Sau này nếm thử Starbucks, Maxell House, Green Mountain… cũng không thể bằng. Sức mạnh của dĩ vãng nặng oằn vai.
Càphê ngon nhất Sài Gòn, theo cái lưỡi tôi, ở góc số 4 Duy Tân. Chỉ là quán vỉa hè, không bảng hiệu, mà tụi tôi gọi là càphê lá me, mà hình như ở đó chẳng có cây me nào thì phải. Hồi đó tôi học ở đại học Khoa học, mà mấy bà bên Khoa học, nói phải tội, khô khan và nặng vía. Tôi phải vượt qua càphê Năm Dưỡng gần trường, đến ngồi đồng ở càphê lá me, chiều chiều ngắm mấy cô Luật khoa, Văn khoa tha thướt. Trời ơi, nắng Sài Gòn mát rượi chứ không “chợt mát” như thi sĩ Nguyên Sa vã mồ hôi làm bài thơ Áo lụa đâu.
Quẹo trái chừng vài trăm mét là đường Cường Để, con đường đẹp nhất Sài Gòn, hai bên đường là những biệt thự lâu đời, chủng viện, tu viện cổ kính với hàng cây cổ thụ cả trăm tuổi… Lá đổ muôn chiều là con đường này, chẳng cần đợi tới mùa thu. Bây giờ nơi đây là nhà cao tầng, khu thương mại, ồn ào náo nhiệt, đi quờ quạng kẹt xe. Cả trăm cây cổ thụ bị đốn trên con đường vài trăm mét thì đâu còn gì để nói thêm nữa. Mất hết…
Cảnh đẹp, người đẹp, càphê không ngon sao được. Mà càphê lá me ngon thiệt, chứ không phải tôi mù quáng cái đẹp nói bừa.
Luận về càphê ngon dở hơi bị khó, mỗi người mỗi gu, chân lý đa dạng. Nhưng càphê Sài Gòn chắc là luận được. Từ luận được cho đến hết luận… nổi. Người ta cứ đồn càphê Sài Gòn độn bắp, độn cau, rượu đế, mắm muối… toàn là mấy thứ dân dã. Có lửa, có khói. Lời đồn này đúng. Càphê Tây cũng đâu phải nguyên chất, họ độn, nhưng độn thứ khác. Thích nghi văn hoá mà!
Càphê Sài Gòn không độn bắp rang làm sao có độ sánh, càphê đá mà lỏng le coi sao được. Càphê không thêm cau rang làm sao đủ đắng mà ngẫm chuyện đời. Càphê đá làm gì có chuyện hương thơm thoang thoảng nếu không tẩm chút rượu. Rồi cũng phải mắm muối chút đỉnh cho đậm đà… Những thứ lằng nhằng này coi như là… phụ gia, chứ “chính gia” vẫn phải là càphê rang sao cho tới tới… Bí quyết ngon dở là ở chỗ đó.
Rồi theo thời thế, mọi thứ đổi đời. Phụ gia trở thành chính gia, chính gia thành phụ gia. Đổi đời thêm cú nữa, càphê biến luôn, chỉ còn đậu nành và hoá chất.
Muốn đắng có ký ninh, hạt mắt rồng, dexamethasone. Muốn sánh có a dao gelatin. Muốn đen có nước màu caramel.
Hương càphê thì vô vàn nhớ không hết.
Muốn bọt? Đã có lauryl sulfate (tạo bọt xà phòng). Làm gì còn “càphê kiểu Sài Gòn” hở thằng bạn Tây da vàng kia, thèm lauryl sulfate hay sao mà ngồi đó làu bàu.
Thiệt ra, càphê Sài Gòn vẫn còn, vẫn có vẻ đẹp của riêng nó – vẻ đẹp của ký ức.
Càphê lề đường làm gì có âm nhạc, chỉ có âm thanh đường phố, tiếng rao hàng, tiếng còi xe, và cái “mát rượi” riêng tư. Càphê nghe nhạc phải vào quán đèn mờ, máy Akai băng cối, những bản tình ca diễm lệ, tiếng hát cao sang Lệ Thu, Khánh Ly…
Thời cuộc hơn, thì nghe ca khúc da vàng, đại bác ru đêm, người chết hai lần… Bè bạn về phép (có khi chúng liều mạng “nhảy dù” cũng không chừng) lại kéo nhau ra quán nhậu. Nhậu đã rồi tới quán càphê Chiêu trên đường Cao Thắng. Ở quán nhậu thì tranh nhau nói, tới quán càphê, chẳng thằng nào buồn nói. Càphê và khói thuốc. Càphê nhỏ giọt. Giọt có buồn không? Mờ quá không thấy giọt, nhưng nỗi buồn thì thấy.
Dạo sau này tôi đổ đốn khoái nhạc sến, từ khoái tới mê chỉ là gang tấc. Giác ngộ tiệm tiến qua nhiều ngõ khác nhau. Một trong những ngõ đó là nhạc kẹo kéo. Xe kẹo kéo chiều chiều đẩy ngang nhà, mở to những bản nhạc sến một thời. Chưa hát nhạc sến bao giờ, mà sao trong đầu lại hát theo. Thời gian chưa đủ nghe hết bản nhạc thì tiếng hát đã xa dần, và cái đầu lại lẩm bẩm hát tiếp, thuộc lời nhạc sến từ thuở nào chẳng hay. Cù cưa với ký ức kiểu này thì con đường tới bến giác mê cũng chẳng bao xa.
Một ngõ giác ngộ khác, khi tiếng lòng lời ca bỗng nhiên gặp nhau. Cách nay 7 – 8 năm gì đó, tôi ra Hà Nội có chuyện, nhân tiện ghé quê ngoại. Mẹ tôi bệnh nằm một chỗ, hớn hở dặn dò, con về phải ghé người này trước, thăm người nọ sau, nói mẹ biếu người này cái này, người kia cái kia… Quê mẹ tôi ở làng Chử Xá, mảnh đất của Chử Đồng Tử và Tiên Dung. Nửa tiên nửa tục, nên có máu lãng tử, nhảy cóc qua đời mẹ tôi, tới tôi thành gen trội.
Trước hôm đi, bè bạn kéo nhau ra Hóc Môn nhậu gà hấp hèm. Đất ven đô hồi đó còn hơi vắng, nhưng cũng đã lên vàng, chẳng vàng 4 số 9, thì cũng 9 số 4, hơi hướm “văn minh” đã len tới. Dàn nhạc lưu động, cũng bass treble ra trò, đến trước quán vừa bán kẹo, vừa mượn nhạc đệm karaoke chơi nhạc sống. Ca sĩ toàn mấy em pêđê, ở đâu mà ra nhiều thế!
Bản: Sương trắng miền quê ngoại nghe nhiều rồi, hôm đó nghe lại thấm. “Một mai con về quê ngoại chơi, để mẹ nhắn lời thăm….” Trời ơi, giọng mấy em pêđê mà ẻo thì tới mức tận cùng sến… rện. Càng nghe càng thấm.
Đất Sài Gòn tìm đâu ra càphê nhạc sến. Dù càphê ở những quán deluxe không quá tệ như càphê đậu nành, nhưng chắc chắn không phải là “càphê Sài Gòn”. Càphê gì mà đen thui đặc sệt, chỉ là một kiểu càphê bá đạo có bản quyền. Nhạc thì ầm ầm DJ uốn éo, khổ cho cái đầu già cổ lỗ sĩ. Cũng có quán chơi nhạc trữ tình, nhạc của một thời, nhưng nhìn cách bài trí của quán, tôi đã cảm thấy kiểu “một thời” đó là cái mà mình muốn quên. Như lúc này, tôi không còn muốn nghe ca khúc da vàng nữa. Nghe mà ngượng, thì nghe làm gì?
Vài năm trở lại đây, mỗi lần từ Đà Lạt về Sài Gòn, tôi vẫn hay ghé xe càphê đường Nguyễn Minh Chiếu chỉ để nghe nhạc sến, chẳng phải đến từ dàn Onkyo loa Bose, mà từ cái máy cassette nhỏ xíu rù rì trong hẻm. Ngồi cả giờ đồng hồ, đến khi rời quán mà ly càphê vẫn còn quá nửa, đá tan loãng hết rồi. Dĩ vãng vay mượn càphê, để cái vẻ bụi bặm của quán, và nhạc sến dẫn tôi về miền ký ức. Tiếng đại bác đâu còn ru đêm nữa, nó như dội ngược vào lòng. Nhiều bản nhạc từ hồi xửa hồi xưa, giờ nghe lại, rồi lẩm nhẩm hát theo mà chạnh lòng “… Tiếng còi đêm lướt mau, đoàn tàu đi về mãi, mà bạn thân tôi nơi đâu…”
Thấy tiếc và nhớ. Nhớ ngẩn người!
*Vũ Thế Thành
(Riêng tặng Kieu Vu)
(TKH VL)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét