Thượng đỉnh Sunnylands : Mỹ muốn tăng cường quan hệ với ASEAN

Tổng thống Mỹ Barack Obama trong cuộc họp báo kết thúc thượng đỉnh Đông Á, tại Kuala Lumpur, Malaysia, ngày 22/11/2015REUTERS/Jonathan Ernst

Ngày 15/02 tới, tại Sunnylands, bang California, tổng thống Barack Obama sẽ tiếp các lãnh đạo 10 quốc gia Đông Nam Á, cũng như tổng thư ký hiệp hội ASEAN, để mở cuộc họp thượng đỉnh giữa Hoa Kỳ với ASEAN trong hai ngày. Đây là đầu tiên Hoa Kỳ đón tiếp một cuộc họp thượng đỉnh riêng với ASEAN trên đất Mỹ. Vào năm 2009, ông Obama đã là tổng thống Mỹ đầu tiên gặp toàn bộ 10 lãnh đạo Đông Nam Á khi đến Singapore.<!->

Sunnylands cũng là nơi mà cách đây 3 năm, ông Obama đã tiếp chủ tịch Tập Cận Bình để tìm cách thúc đẩy quan hệ giữa hai siêu cường Mỹ-Trung, nhưng rốt cuộc, cuộc gặp gỡ này đã không giúp cải thiện được bang giao giữa Washington với Bắc Kinh. Nay, chính tại nơi đây, tổng thống Mỹ sẽ tìm cách đối lại với ảnh hưởng của Trung Quốc ở vùng Đông Nam Á với việc tăng cường quan hệ giữa Hoa Kỳ với ASEAN.

Trên trang blog của ông, trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Daniel Russel viết: « Hoa Kỳ vẫn tin rằng cách tốt nhất để giữ cho các biên giới, các đường biển được an toàn, để tạo việc làm và thịnh vượng, để bảo vệ môi trường và để chống khủng bố, đó là phải có những luật lệ công bằng và vững chắc. Chính vì vậy mà chúng tôi đã đầu tư lâu dài cho việc xây dựng các mối quan hệ giữa Mỹ với ASEAN ».

Cuộc họp thượng đỉnh Sunnylands diễn ra trong bối cảnh căng thẳng giữa Trung Quốc với ASEAN, đúng hơn là với một số nước ASEAN, đã gia tăng trong những năm gần đây, đặc biệt do việc Bắc Kinh xây các đảo nhân tạo ở Biển Đông, tại những khu vực còn tranh chấp chủ quyền giữa Trung Quốc với một số nước láng giềng như Việt Nam và Philippines. Căng thẳng cũng gia tăng giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc, nhất là kể từ khi Washington gởi các chiến hạm đến tuần tra trong phạm vi 12 hải lý chung quanh một đảo nhân tạo do Bắc Kinh xây ở Trường Sa. Điều làm cho Hoa Kỳ đặc biệt lo ngại đó là những phi đạo được xây trên các đảo nhân tạo này có thể được các chiến đấu cơ Trung Quốc sử dụng nhằm tạo lợi thế chiến lược trên vùng Biển Đông.

Cho tới nay, Bắc Kinh vẫn chủ trương thương lượng với từng nước Đông Nam Á để giải quyết các tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông, vì như thế sẽ dễ dàng áp đảo hơn. Trung Quốc vẫn ngại các nước ASEAN tập hợp lại thành một khối thống nhất. Thế mà các lãnh đạo của khối này bây giờ lại gặp riêng tổng thống Obama trên đất Hoa Kỳ. Cho nên, theo các chuyên gia về Trung Quốc, Bắc Kinh chắc chắn là sẽ rất bực tức về cuộc họp thượng đỉnh Sunnylands, nhất là vì trọng tâm của thượng đỉnh này sẽ là vấn đề Biển Đông. Phía Hoa Kỳ cũng đã báo trước là tại cuộc họp thượng đỉnh Sunnylands, tổng thống Obama sẽ có một thông điệp « cứng rắn » về vấn đề này.

Về phía Hoa Kỳ, thượng đỉnh Sunnylands một lần nữa cho thấy chính quyền Obama xem Đông Nam Á là một vùng rất quan trọng trong chiến lược « xoay trục » sang châu Á. Trong những năm gần đây, Hoa Kỳ đã phê chuẩn Hiệp ước Hợp tác và Hữu nghị với ASEAN, là quốc gia ngoài ASEAN đầu tiên bổ nhiệm một đại sứ thường trú bên cạnh ASEAN, tham gia thượng đỉnh Đông Á và đã định chế hóa thượng đỉnh thường niên Mỹ-ASEAN. Tháng 11 năm ngoái, Hoa Kỳ và ASEAN cũng đã nâng quan hệ giữa hai bên thành đối tác chiến lược và đã đề ra một kế hoạch hành động để thực hiện cho đến năm 2020.

Thượng đỉnh Sunnylands còn là dịp để Hoa Kỳ tăng cường quan hệ kinh tế với vùng Đông Nam Á. Ngoài hiệp định TPP ( chỉ bao gồm có 4 nước ASEAN ), chính quyền Obama còn muốn tìm một mô hình hợp tác mới với toàn bộ các nền kinh tế Đông Nam Á.

Về phía ASEAN, thượng đỉnh Sunnylands sẽ là dịp để khối này chứng tỏ tầm quan trọng của mình trong việc đối phó với các thách đố khu vực cũng như toàn cầu, từ biến đổi khí hậu cho đến khủng bố Hồi Giáo.