Trượt chân, té ngã ở " tuổi vàng" !

Chỉ một cú vấp ngã làcuộc sống con người có thể thay đổi hoàn toàn, cuộc thay đổi không thể kềm hãmxoay chuyển. Sự đau đớn thể xác đi kèm với nỗi vật vã tâm thần. Đây là mối ưutư, ám ảnh của tuổi vàng khắp chốn. Con người sống lâu hơn, ít bệnh tật hơn nhưng tuổi thọ lâu dài kia có nhữngkhúc quanh không như ý. Cơthể trải qua những biến chuyển cần sự thích nghi vàchấp nhận từ mỗi cá nhân. Ôi chao, biết bao nhiêu là biến chuyển trong cái thânthể mong manh kia sau 70 – 80 năm dãi dầu với thời gian? Mắt nhìn không còn tinh anh. Tai nghe không còn tỏ tường, có vị còn chịu chứngù tai, tinnitus, những âm thanh tai quái u u trong đầu suốt ngày đêm. Khứu giácchẳng còn “cảm” được một mùi hương nhẹ nên vịgiác hầu như mòn mỏi. Khoảng 70%khả năng “nếm” đến từ khả năng “ngửi”. Rượu [ngon] không còngiữ được hương vị cũ dù vẫn mang lại cảm giác lâng lâng và đôi khi còn gâychuếnh choáng nhanh chóng không ngờ.<!>

 Bắp thịt không mạnh mẽ như trước, khuânvác một món gì cũng khó khăn. Khớp xương ê ẩm khiến việc xê dịch chậm chạp…Chưa kể sự thăng bằng, balance, kết hợp từ khả năng nhìn thấy, sức mạnh của bắpthịt, và khả năng cảm nhận vị trí của thân thể (proprioception) trong môitrường chung quanh, cũng sút giảm qua thời gian. Và cuộc sống có thể đến khúcngoặt không ngờ khi trượt chân, vấp ngã.

Tại Huê Kỳ, số người caoniên (65+ tuổi) té ngã và chịu biến chứng nặng nề mỗi ngày một gia tăng. NhaThống Kê của cơ quan Kiểm Soát và Phòng Ngừa Bệnh Tật (the CDC) công bố một consố đáng ngại, chỉ trong năm 2012, trên 2.4 triệu người té ngã, trong số ấy trên200 ngàn người tử vong vì biến chứng trong cùng năm.

Theo hội chuyên khoa về tuổi vàng, Geriatrics, tai nạn gia tăng khi con ngườiquá lạc quan quá tự tin, không lượng sức mình; người có tuổi cũng không ngoạilệ nhưng chịu ảnh hưởng của tai nạn nặng nề hơn.

Những thứ bình thường trước đây bỗng dưng trở thành chướng ngại vật trong một phút không ngờ: các bậcthang, tấm thảm trên sàn nhà, bồn tắm trắng bóng, vồng u trong chỗ đậu xe, rễcây ngoài vườn…, và ngay cả con chó con mèo quanh quẩn bên chân hằng ngày.Những món thuốc trị chứng cao huyết áp, chữa trầm cảm…có thể gây chóng mặt,choáng váng khiến việc vấp té, trượt chân xảy ra dễ dàng hơn.

Trong số các cụ cao niên té ngã và gãy xương chậu xương đùi, 20% tử vong trongcùng năm, 80% còn lại chịu ảnh hưởng nặng nề. Họ không còn tự di chuyển nênviệc nhàn tản trên một quãng đường ngắn trở nên bất khả. Nhiều người mất luônkhả năng lái xe vì chân ga chân thắng không còn nhậm lẹ nên dễ gây tai nạn.

Không thể tự di chuyển, các cụ này trở nên phụ thuộc vào người chung quanh, từbạn bè, hàng xóm láng giềng đến con cái. Tuổi vàng sợ đau đớn thể xác thì ítnhưng họ lại hãi hùng trước viễn ảnh mất hết khảnăng độc lập.

Một sự thật khó chấp nhận là việc càng cao tuổi, càng dễ té ngã. Theo Tiến SĩJudy A. Stevens, chuyên viên Dịch Tễ, epidemiologist, tại CDC, té ngã xem ragiản dị nhưng lại là nỗi ám ảnh kinh hoàng cho tuổi vàng, không mấy ai muốnnhắc đến và ngay cả người bị té cũng không muốn đề cập đến.

Lý do? Các cụ ngượngngùng, bạn ạ, ngại bạn bè chê cười mình vụng về, nhưng lý do sâu thẳm nhất, cáccụsợ con cháu lo lắng quá lại khênh họ vào nhà dưỡng lão hầu được (bị) chăm sóckỹ lưỡng hơn, và từ đó mất luôn cuộc sống độc lập riêng tư. Họ sợ hung thần téngã còn hơn các trận đau ốm. Đau ốm khi hết bệnh còn có thể độc lập chứ té ngãthì lôi thôi lắm!

Phục hồi sau khi té ngã là một hành trình gian nan, chậm chạp. Với các ca gãyxương “bình thường”, sau khi bó xương, nối xương và vết thương tạm lành, bệnhnhân trải qua thời gian tập luyện để có thể tự di chuyển. Chương trình phục hồikéo dài vài tháng, từ việc dùng xe lăn, khung cân bằng đến cách dùng gậyđểchống đỡ thân mình và giúp thăng bằng.

Nhiều cụ không còn leo thangđược nữa vì cần dùng khung sắt để di chuyển, và từ đó phải lìa bỏ tổ ấm nơi cócác bậc thang thân quen, gần gũi. Thay đổi chỗ ở là cả một cú sốc trong tuổivàng. Cụ nào chấp nhận và chịu thích nghi thì vết thương “lìa tổ ấm” sớm lành,cụ nào rầu rĩ vật vã với chỗ ở mới thì nhanh chóng rơi vào nỗi trầm cảm u uấtvà không thiết sống!

Ngược lại, được sinh sống trong khung cảnh quen thuộc là nỗi ấm áp, thoải máitrong tuổi vàng ngay cả khi các cụ không còn có thể tự chăm sóc thân thể.

Như mọi loại bệnh tật, phòng ngừa là phương cách tốt nhất. Té ngã cũng thế.Phòng ngừa té ngã để tránh thương tật và các biến chứng thay đổi đời sống củabệnh nhân.

Để phòng ngừa té ngã, bà Judy Stevens cho rằng thể dục là yếu tố quan trọngnhất. Khi thân thể khỏe mạnh, bắp thịt cứng cáp, thì ít bị té ngã; và nếu bị téngã thì ảnh hưởng cũng bớt trầm trọng so với các cụít động đậy, đi lại.

Các lớp thể dục, nhất là các buổi dạy về thăng bằng, như tập đứng một chân, lăntrái banh Bosu cho quen với sự chông chênh. Môn Thái Cực với các động tác coduỗi thong thả, chậm chạp giúp thân thể phối hợp hoạt động của bắp thịt và hailá phổi thở hít nhịp nhàng. Sự phối hợp này cần thiết cho việc hô hấp, thăngbằng và dáng đi đứng của thân thể.

Hiệu quả cụ thể nhất của sự tập luyện thân thể là việc có thể tự đứng dậy từghế ngồi mà không cần vịn tay: bắp thịt hai chân và bắp thịt bụng, lưng cứngcáp đủ để chống đỡ và thăng bằng thân thể khi thay đổi vịthế.

Những yếu tố khác khôngkém quan trọng là việc dùng các món thuốc. Thuốc trị cao huyết áp, khoảng 70%các cụ tuổi thất thập dùng món thuốc này, gây chóng mặt khi huyết áp xuốngnhanh và dễ té ngã nếu không cẩn thận. Chưa kể các thứ dược thảo lợi tiểu, giảmđường giảm mỡ (?) hầm bà lằng khác bán tự do trên thịtrường mà các cụ Á Đôngdùng thường xuyên như uống trà.

Xin mở ngoặc để nhắc đếndược thảo một chút: Dược thảo là con dao hai lưỡi rất sắc, có thể vô cùng hiệuquả trong việc chữa trị một bệnh tật nào đó, nhưng dược chất trong dược thảo cóliều lượng bao nhiêu lại là một điều bí mật. Bí mật thứ nhì là món dược thảotuy có cùng tên nhưng mức khác biệt về dược chất [và dược tính] lại là khoảngcách mênh mông… chưa kể các phụ chất có dược tính khác.

Các cụ dùng thuốc trị cao huyết áp có tỷ lệ té ngã cao gấp đôi những ngườikhông dùng. Đặc biệt là loại thuốc lợi tiểu, diuretic, [dùng để giảm cao huyếtáp và suy tim]. Nếu cần dùng, các cụ nên uống thuốc ban ngày để tránh nhữngchuyến vào nhà vệ sinh trong đêm tối. Món thuốc khác, món thuốc trị mất ngủ, cóthểgây mất thăng bằng, và nếu có thể, nên thay thế bằng một ly sữa ấm, một cuốnsách dễ đọc hoặc một vài bản nhạc êm dịu.

Cách phòng ngừa té ngã khác là cách xếp đặt vật dụng trong nhà, loại bỏ tấmthảm đặt hờ hững trên sàn nhà, bàn ghế nằm gọn ghẽ trong một góc khuất, dẹpgiày dép, đồ chơi… trên lối đi.

Các cụ trong tuổi vàng cần đi khám mắt hàng năm và đeo kính để duy trì thị lực.Dùng kính đơn tròng khi đi bộ và chỉ dùng kính hai tròng, ba tròng (bifocal,progressive lenses) khi đọc sách, ngồi tại chỗ vì loại kính này có thể gây vấpté.

Trong nhà cần có đèn đủ sáng để thắp rõ vật dụng chung quanh. Và món vật dụngcần thiết nhất, với các cụsống đơn chiếc, có lẽ là món “gọi cấp cứu”, emergencybutton, electronic alert, có thể trong dạng vòng đeo trên cổ tay có nút bấm, cóthể là dây đeo trên cổ.

Mùa thu của cuộc đời không nhất thiết chỉ là mùa tàn úa, mùa lá vàng; với sựchấp nhận, sửa soạn và sẵn sàng cho tinh thần, mùa thu có thể trở thành…vànglá, vàng ròng với các chuyến du ngoạn thong thả để tận hưởng sự thanh nhàn khitâm tư không còn vướng bận với sinh kế nhọc nhằn và bổn phận dưỡng dục khó khăn?

Cẩn Thận Kẻo Té Ngã  -  BS Bùi Văn Rậu

(Chuyện cũ kể lại)

Các bạn thân mến, 

Trước hết tôi xin cám ơn tất cả các bạn bè xa gần đã lo lắng, thăm hỏi qua điệnthoại, e mail, thăm viếng cùng chúc lành cho tôi trong những ngày qua!

Có lẽ một số các anh chịđã thắc mắc chuyện gì đã xảy đến cho tôi vậy? Tôi xin tóm lược diễn tiến sauđây.

Số là vợ chồng chúng tôiđã cùng một số bạn rủ nhau đi du lịch Nhật-Bản bằng tàu. Vào ngày thứ hai củachuyến đi, chúng tôi đến cư ngụ tại một khách sạn nằm dưới chân núi Phú-Sĩ, chờsáng hôm sau lên thăm núi. Tối hôm đó từ phòng tắm đi ra, vì phải bước qua cáingạch cửa hơi cao tôi bị rượt chân nên ngã bật ngửa ra sau, đầu đập vào ngạchcửa! Tôi nằm im cố kiểm soát ngũ quan, tứ chi xem có bị gì không thì bà xã tôithấy động vào nâng tôi dậy! 

Thấy máu chảy lênh láng trên sàn, vội dùng khăn băng đầu tôi lại để cầm máu rồinhờ một anh bạn cùng đoàn sang khám cho tôi! Anh bạn này là chuyên khoa cấp cứucủa các nhà thương ở California.Sau khi khám xong thấy tôi không có triệu chứng gì, chỉ bị nứt da sau ót thôi,nên anh an ủi bà xã tôi và dặn chỉ canh chừng tôi mà thôi, sau đó tôi hoạt độngnhư thường, vẫn theo đoàn đi tiếp! Sáng hôm sau, chúng tôi lên núi Phú-Sĩ...

Sau đó chúng tôi lên tàu đi Osaka và Kobe... Rời Kobe tàu ghé Nagasaki... Rời Nagasakitàu chúng tôi ghé Shanghai...Chúng tôi rờiOkinawa để đến Taipei...Sau hai ngày ở Taipeitàu ghé Hong-Kong là trạm chót của chuyến hải hành. Tại Hong-Kong... Chúng tôirời Hong- Kong bay tới Tokyo đổi máy bay để về thẳng Mỹ! Về đến San Jose, tôiđã trở lại công việc thường ngày, đi làm như thường, vẫn không có triệu chứnggì, không thấy nhức đầu, chóng mặt, nôn mửa!!!

Cho đến chủ nhật 23 tháng 11, tức là 4 tuần sau ngày xảy ra tai nạn, tôi bắtđầu thấy hơi bị chúi về phía trước mỗi khi di chuyển, qua thứ hai tôi gọi chobác sĩ gia đình xin đi chụp CT scan đầu. Tuy nhiên cơ quan Xrays hẹn vào chiềuhôm sau, vì không có chỗ! Buổi chiều hôm ấy trên đường về nhà thấy tôi đi hơiloạng quạng, bà xã tôi đã nhất định chở tôi đến phòng cấp cứu mặc cho tôi nóirằng hãy chờ đến ngay mai chụp hình xong mới tính!

Tại phòng cấp cứu saukhi khám và chụp hình bác sĩ cho biết là có máu trong đầu, bác sĩ liền cho nhậpviện và sắp xếp cho giải phấu vào sáng hôm sau. Cuộc giải phẫu kéo dài khoảnghơn hai tiếng đồng hồ, lúc tỉnh dậy bác sĩ giải phẫu cho biết là ông đã khoanhai lỗ trên đầu của tôi và đã hút được hơn 200 ml máu! Ông đã đặt hai ống đểrút máu bầm ra!!! Sau khi mổ, tôi cả thấy nhẹ nhõm, không còn thấy chóng mặt,nhức đầu gì cả! Nói tóm lại là cuộc mổ thành công!!! Sau ba đêm nằm bệnh viện,hai ống hút trên đầu được tháo ra và tôi đã được cho xuất viện vào ngày lễ tạơn!!!

Tới đây thì có lẽ nhiềubạn đã thắc mắc tại sao tôi không đi chụp hình ngay sau khi bị tai nạn! Xin thưa với các bạn là trong cơ thể học, não bộ chúng ta được bao bọc bởi màng óc vàđược bảo bọc bằng hộp xương sọ! 

Khi lớn tuổi thì não bộ của chúng ta bị teo nhỏ lại, do đó được treo lơ lửngbằng những mạch máu nhỏ, khi bị chấn động mạnh như bị đánh vào đầu, hay té ngã!Não bộ bị giao động và vì thế có thể một hay vài mạch bị đứt, máu bị chảy ratuy nhiên vì mạch quá nhỏ! Nên máu chảy rất chậm, rất ít, chỉ vào khoảng gần 1/12 tới 2 ml mỗi giờ, lúc này nếu làm CT scan cũng không thấy gì cả!

Chỉ khi nào lượng máu đủ đế ép vào não bộ, thì lúc đó triệu chứng mới xảy ra!!!Chuyện này thường xảy ra khỏang từ 4 tới 12 tuần sau khi bị chấn động như trongtrường hợp của tôi. Bác sĩ cho biết với số lượng máu nhiều như thế, người trẻtuổi có lẽ đã bị hôn mê, não bộ đã bị thương tổn rồi! Thật là may mắn cho tôi,đã được bình phục hoàn toàn, không hề có dư chứng gì cả!!!

Qua kinh nghiệm bảnthân, tôi khuyên các bạn là ở vào tuổi của chúng ta, nên cố gắng tránh tối đacác tai nạn! Ttuy nhiên, nếu có tai nạn xảy ra nên cho người thân biết để theodõi, người có khả năng nhất là người bạn đời của ta, không ai săn sóc ta, hiểuta hơn chính ta bằng bà xã của ta! Câu này rất đúng với trường hợp của tôi!!!Xin được cám ơn em, người bạn đời! Nếu không có em, chưa chắc tôi có thể viếtđược những dòng chữ này!!!

BVR