Trong buổi phỏng vấn dành cho The Wall Street Journal hôm 12 tháng 4,
2017, TT Donald Trump thừa nhận sau khi lắng nghe mười phút, Tập Cận Bình đã
cho ông bài học lịch sử về mối quan hệ giữa Trung Cộng và Bắc Hàn và cũng giúp
ông thấy vấn đề không phải dễ dàng như đã mọi người đã nghĩ trước đó. Tập Cận
Bình kêu gọi các bên tiến hành một giải pháp hòa bình trong xung đột với Bắc
Hàn thay vì một xung đột quân sự.
<!>
Thật ra, bài học lịch sử dù mười
phút hay mười năm, nội dung cũng không khác nhiều. Các giới cầm quyền Trung Cộng
từ Mao, Đặng cho đến Tập chỉ theo đuổi một chính sách duy nhất là bảo vệ vòng
đai an ninh dài 1,400 kilomét và ngang qua ngã ba chiến lược Vladivostok, bản
doanh của bộ tư lệnh Hạm Đội Thái Bình Dương (Pacific Fleet) của Liên Xô trước
đây và Nga hiện nay.
Không phải đây là lần đầu tiên
Bắc Hàn thử hỏa tiển nguyên tử mà đã năm lần, nhưng Trung Cộng vẫn tiếp tục
nuôi dưỡng chế độ hà khắc, tàn bạo nhất trong lịch sử loài người. Trung Cộng giữ
quyền phủ quyết tại Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc và đã từng bỏ phiếu chống dù
chỉ là một quyết định không bắt buộc thi hành như trường hợp quyết nghị về vi
phạm nhân quyền tại Bắc Hàn vào tháng 12, 2015.
Nhắc lại, ngày 6
tháng Giêng 2016, phát ngôn nhân quân đội Bắc Hàn tuyên bố đã thử thành công
loại bom nguyên tử nhiệt hạch (thermonuclear bomb). Đây là lần thử vũ khí
nguyên tử thứ năm của Bắc Hàn. Thoạt đầu, nhiều người nghĩ việc thử nghiệm nhắm
vào Mỹ. Thật ra là nhắm vào Trung Cộng như Douglas H. Paal, Giám đốc Chương
trình Hòa Bình Quốc Tế thuộc Carnegie Endowment tại Washington DC phát biểu “Bắc
Hàn vừa chế nhạo Trung Quốc, và điều đó sẽ tạo ra phản ứng.”
Người khó chịu nhất
về các hành vi khiêu khích của Bắc Hàn là Tập Cận Bình. Họ Tập cần một bán đảo
Triều Tiên ổn định để hoàn thành các mục tiêu khống chế toàn bộ Biển Đông. Bất
ổn tại bán đảo Triều Tiên sẽ làm cho Nhật, Nam Hàn và Mỹ có cớ để tăng cường
quân sự.
Tuy khó chịu Tập Cận
Bình cũng không làm gì được Bắc Hàn một cách cụ thể. Trung Cộng phải giữ chặt
Bắc Hàn. Hình ảnh một Hàn quốc thống nhất, dân chủ, trang bị vũ khí hiện đại
nằm sát bên cạnh sườn là một mối lo không dứt. Như lịch sử chứng minh, Trung
Cộng làm tất cả những gì có thể làm, kể cả hy sinh mạng sống của người dân họ
để duy trì ảnh hưởng với đảng Đảng Lao động Bắc Hàn. Trung Cộng từng gởi một
triệu “chí nguyện quân” sang Bắc Hàn để bảo vệ nước độn (buffer state) này.
Mặc dù không có tài
liệu chính thức nào cho biết tổng số viện trợ Trung Cộng dành cho Bắc Hàn là
bao nhiêu nhưng cả thế giới đều biết nguồn viện trợ chính của Bắc Hàn không đến
từ đâu khác hơn là Trung Cộng. Theo báo Korea Times, Trung Cộng cung cấp gần
hết nguồn năng lượng cho Bắc Hàn và một nửa số thực phẩm người dân Bắc Hàn đang
dùng mang nhãn hiệu Trung Cộng.
Không ai biết rõ,
hiểu rõ Bắc Hàn hơn đàn anh Trung Cộng và cũng không ai hiểu thế mạnh thế yếu
của đàn anh Trung Cộng hơn Bắc Hàn. Ba đời dòng họ Kim cai trị Bắc Hàn đều
biết mối lo và chỗ yếu của Trung Cộng, và đã lợi dụng mối lo của Trung Cộng để
duy trì chế độ bất nhân hà khắc tại Bắc Hàn. Trung Cộng đã hơn một lần nhún nhường
trước các đòi hỏi của Bắc Hàn.
Lấy cuộc tranh chấp biên giới
Trung Cộng và Bắc Hàn năm 1963 làm ví dụ.
Trung Cộng chia sẻ biên giới với 14 quốc gia gồm Việt
Nam, Ấn Độ, Pakistan, Afghanistan, Tajikistan, Kyrgyzstan, Kazakhstan, Mông Cổ,
Bhutan, Nepal, Miến Điện, Nga, Lào và Bắc Hàn.
Trung Cộng và Bắc Hàn chia sẻ biên giới dài 1,416
kilomét. Các vùng tranh chấp thuộc khu vực sông Yalu, sông Tumen và Bạch Đầu
Sơn (Paektusan). Khu vực bất đồng nghiêm trọng nhất là Bạch Đầu Sơn. Phía Trung
Quốc cho rằng vùng núi lửa Bạch Đầu Sơn rộng 33 kilomét vuông trước đây là đất
Mãn Châu, do đó ngày nay thuộc lãnh thổ Trung Quốc. Phái đoàn Trung Quốc còn viện
dẫn lịch sử khi cho đó là nơi dòng tộc Mãn Thanh bắt nguồn.
Bắc Hàn không đồng ý và cũng viện dẫn các dữ kiện lịch sử
để chứng minh Bạch Đầu Sơn thuộc về Triều Tiên từ nhiều ngàn năm lịch sử. Đối với
dân tộc Triều Tiên, Bạch Đầu Sơn là nơi Thần Hwanung kết duyên với một phụ nữ
và hạ sinh con trai Tangun, và chính Tangun đã sáng lập nên Vương Quốc Choson đầu
tiên trong lịch sử Triều Tiên. Một khu vực tranh chấp khác là vùng Hồ Chongji.
Trung Cộng cho là thuộc lãnh thổ Trung Quốc. Bắc Hàn cũng không đồng ý.
Tuy nhiên, theo nội dung thỏa hiệp biên giới 1963, hai nước
đồng ý phân chia Bạch Đầu Sơn từ đỉnh và ba phần năm vùng Hồ Chongji thuộc Bắc
Hàn. Vùng đất Trung Cộng nhượng cho Bắc Hàn rộng đến mức chính quyền thuộc các
tỉnh biên giới như Cát Lâm (Jilin) và Liêu Ninh (Liaoning) phản đối chính quyền
trung ương.
Trung Cộng và
nỗi sợ bị bao vây
Mối lo truyền thống của các lãnh đạo Trung Cộng là mối lo
bị bao vây. Đây là lý do chính khiến Trung Cộng nhượng bộ Bắc Hàn.
Trong thời kỳ Liên Xô chưa tan rã, toàn bộ biên giới phía
Bắc Trung Quốc, bao gồm vùng Ngoại Mông đều thuộc quyền kiểm soát của Liên Xô.
Trong chiến tranh biên giới giữa Trung Cộng và Ấn Độ 1962, Liên Xô đứng về phía
Ấn. Ngay cả khi Khrushchev bị hạ bệ 1964, rạn nứt cũng không có cơ hội hàn gắn,
mâu thuẫn không có cơ hội giải quyết mà còn sâu sắc hơn. Chu Ân Lai tố cáo Liên
Xô dưới thời Leonid Brezhnev là một loại chế độ “Khrushchev không có
Khrushchev.” Vùng độn quan trọng nhất Trung Cộng phải giữ là Bắc Hàn.
Sau khi Liên Xô tan rã, yếu tố an ninh của Trung Cộng vẫn
được đặt lên thứ tự ưu tiên trong đàm phán. Tại Trung Quốc, người Hán chiếm 90
phần trăm dân số và chỉ 10 phần trăm còn lại thuộc các dân tộc thiểu số nhưng
10 phần trăm này kiểm soát các vùng đất bao la dọc biên giới. Giống như Liên Xô
trước đây, quyền lực của Trung Cộng mạnh ở trung tâm nhưng rất lỏng lẻo tại các
địa phương xa. Chọn lựa của Trung Cộng là chọn lựa của thế yếu chứ không phải để
hòa giải với láng giềng. Trong trường hợp đàm phán với Bắc Hàn, sự ổn định của
vùng độn Bắc Hàn quan trọng hơn vài trăm kilomét vuông đất vùng Bạch Đầu Sơn.
Trung Cộng và mối lo an
ninh bên cạnh sườn đến từ phía Nga
Bắc Hàn có
chung ngã ba chiến lược với Trung Cộng và Nga. Khu vực biên giới giữa Bắc Hàn, Nga
(trước kia thuộc Liên Xô) và Trung Cộng giữ một vai trò chiến lược vô cùng quan
trọng đối với Trung Cộng. Đây là cửa ngõ Nga dùng để qua Thái Bình Dương. Cách
ngã ba không xa là thành phố Vladivostok, nơi đặt bộ tư lệnh Hạm Đội Thái Bình
Dương của Nga. Nhiều lần trong thế kỷ 19, thành phố cảng Vladivostok cũng là
nơi diễn ra các đụng độ quân sự giữa Nga và Trung Quốc. Sau cách mạng Nga tháng
Mười, 1917, Vladivostok là điểm đổ bộ của các lực lượng đồng minh tình nguyện
trong đó có Tiệp, Anh, Mỹ, Canada với ý định lật đổ chính quyền CS của Lenin vừa
mới được dựng lên. Thành phố này bí mật đến nỗi không cho phép một người nước
ngoài nào thăm viếng. Nếu hai mặt của khu vực tam giác chiến lược này thuộc về
Nga, thì đó sẽ là một đe dọa quân sự nghiêm trọng với Trung Cộng.
Hiện nay, Nga kế thừa các quyền kinh tế, chính trị và
quân sự của Liên Xô tại khu vực này và viễn ảnh bang giao giữa Trung Cộng và
Nga cũng không có gì hứa hẹn. Trong một
xung đột quân sự quốc tế, Trung Cộng có thể sẽ bị siết giữa gọng kềm và không
đường thoát.
Bang giao quốc tế là một cuộc đấu tranh chính trị cân
não. Trong thời đại toàn cầu hóa, sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia sẽ
sâu sắc hơn thời kỳ Chiến tranh Lạnh và hai cuộc thế chiến trước đây, do đó, cuộc
đấu tranh lại càng khó khăn, phức tạp và có thể phải chấp nhận nhiều rủi ro
hơn.
Cho dù theo đuổi bao nhiêu mục tiêu, đối với một quốc
gia, tại mỗi thời kỳ nhất định, chỉ có một ưu tiên tối thượng. Bảo vệ sức mạnh
trung tâm là ưu tiên tối thượng của Trung Cộng.
Trước mắt, Nga và Trung Cộng liên minh chống Mỹ để duy
trì ảnh hưởng tại Trung Đông và Trung Á nhưng không có gì bảo đảm lâu dài. Bởi
vì, mặc dù Nga và Trung Công, ngoài miệng đều tuyên bố chống chủ nghĩa bành trướng,
cả hai nước đều có lịch sử bành trướng đã trở thành truyền thống. Sự xuất hiện
của Trung Cộng từ thời kỳ Đặng Tiểu Bình về sau với tham vọng trở thành siêu cường
số một trên thế giới đe dọa trực tiếp đến ảnh hưởng và quyền lợi của Nga.
Mặc dù liên minh nhau trong một số lãnh vực, cả Trung Cộng
lẫn Nga đều thừa nhận Mỹ vẫn đứng hàng đầu. Cả hai đều biết họ phải hợp tác chiến
lược với Mỹ và nếu muốn tiếp tục phát triển trong hòa bình và ổn định tốt nhất
không nên trở thành kẻ thù số một của Mỹ.
Bằng chứng, khi Nga cực lực phản đối Mỹ về việc kết nạp
các quốc gia cựu CS Đông Âu và Baltics vào NATO, Trung Cộng không lớn tiếng ủng
hộ quan điểm của Nga. Tương tự, khi Trung Cộng phê bình Chỉ đạo cho Hợp tác
Phòng Thủ Mỹ-Nhật năm 1997 (1997 Guidelines for US–Japan Defense Cooperation)
có khả năng bao gồm cả Eo Biển Đài Loan, Nga im lặng.
Tập Cận Bình từ thù tới
bạn của Trump
Như người viết đã trình bày trong bài TT Trump và ‘Chính Sách Một Trung Quốc,
trong suốt thời kỳ vận động bầu cử, Donald Trump đứng trên quan điểm chống
Trung Cộng triệt để và gần như trong mọi lãnh vực. Trump tố cáo Trung Cộng vận
dụng chính sách tiền tệ có lợi một chiều, tức chiều xuất cảng hàng hóa Trung Cộng;
tố cáo Trung Cộng xây dựng các căn cứ quân sự trên Biển Đông; tố cáo Trung Cộng
dung dưỡng Bắc Hàn đe dọa an ninh thế giới. Trump không chỉ tố cáo thôi nhưng
còn hứa sẽ sử dụng các biện pháp cứng rắn để trả đũa Trung Cộng, trong đó có
tăng thuế nhập cảng lên đến 45 phần trăm.
Quan điểm đó vừa được thay đổi
hoàn toàn. Trong buổi phỏng vấn dành cho
The Wall Street Journal tại Tòa Bạch Ốc
hôm thứ Tư 12 tháng 4, TT Trump cho biết ông không còn xem Trung Cộng như là quốc
gia vận dụng giá trị tiền tệ nhằm có lợi cho xuất cảng hàng hóa. Một số báo chí
Mỹ và quốc tế phê bình TT Trump về việc thay đổi chủ trương đối với Trung Cộng
từ thù thành bạn chỉ trong vòng vài hôm. Những phê bình đó không hẳn đúng.
Chính sách dài hạn của Mỹ đối với Á Châu và Trung Đông không thay đổi và vẫn là
tạo sự hòa bình, ổn định có lợi nhất cho Mỹ. Điểm khác biệt chính yếu giữa
Trump và các tổng thống tiền nhiệm là phương pháp thực hiện các chính sách lâu
dài đó.
Đối với TT Trump, khả năng
nguyên tử của Bắc Hàn hiện nay là mối đe dọa trực tiếp đến an ninh nước Mỹ và
quyền lợi của Mỹ tại Á Châu. Ngoại trừ thành phần yêu dân chủ thật sự rất nhỏ,
chiến tranh Syria còn là một cuộc chiến ủy nhiệm liên quan đến 11 quốc gia khác
nhưng việc giải quyết Bắc Hàn hoàn toàn
đặt nặng trên vai Mỹ.
Không chỉ TT Trump mà cả thế
giới đều biết lò lửa nguyên tử Bắc Hàn không thể dập tắt bằng phương pháp hòa
bình nếu không có sự của tham gia tích cực và có trách nhiệm của Trung Cộng.
Nói rõ hơn, Bắc Hàn chỉ bị khuất phục bằng những trừng phạt kinh tế nặng nề,
không phải từ phía Mỹ mà từ chính Trung Cộng.
Tập Cận Bình phải hiểu Trung Cộng
không phải là người đứng giữa cuộc tranh chấp. Hơn ai hết, họ Tập cũng biết một
biến cố quân sự xảy ra, chẳng những Bắc Hàn tiêu vong mà hạ tầng kinh tế lẫn
thượng tầng kiến trúc chính trị tại Trung Cộng cũng lung lay tận gốc. Do đó,
chính sách của Trung Cộng nhằm giải giới nguyên tử Bắc Hàn trong thời gian tới
thành công hay thất bại chưa biết nhưng chắc chắn sẽ nặng tay hơn.
Tập Cận Bình không có thiện cảm
với chính sách và cả cá nhân Kim Jong-un. Kim Jong-il, cha của Kim Jong-un viếng
thăm Trung Cộng bảy lần từ năm 2000 đến năm 2011, ngay cả khi bịnh trầm trọng
nhưng Kim Jong-un chưa hề đặt chân đến đất Trung Cộng từ khi Tập Cận Bình lên nắm
quyền lãnh đạo cách đây năm năm.
Việc Kim
Jong-un ra lịnh ám sát Kim Jong-nam, anh cùng cha khác mẹ
của y được Trung Cộng che chở đã làm Tập Cận Bình càng thêm tức giận. Đây không
phải lần đầu tiên. Cuối năm 2013, Jang Song-taek, người có ý định cải tổ nền
kinh tế Bắc Hàn theo hướng Trung Cộng đã bị Kim Jong-un khám phá và giết chết.
Tờ Global Times, có khuynh hướng
thân giới lãnh đạo Trung Cộng, trong bài bình luận mới đây cho rằng Trung Cộng
nên ủng hộ các biện pháp cứng rắn hơn để ngăn chận Bắc Hàn thử bom nguyên tử.
Bài bình luận còn nhắc lại việc TT Trump nhấn mạnh nếu cần sẽ đơn phương giải
quyết vấn đề Bắc Hàn như ông đã ra lịnh bắn 59 hỏa tiển Tomahawk
vào Syria sau khi các phi cơ Syria thả bom hóa học giết hại hàng trăm thường
dân trong đó có trẻ em dù lúc đó Tập đang ở Florida.
Nói ra có thể bị cho là diều
hâu hiếu chiến, nhưng có lẽ không có giải pháp nào dứt khoát và mang tính cách
mạng hơn là một cuộc chiến tranh khu vực Đông Bắc Á Châu. Chiến tranh sẽ xóa bỏ
chế độ bất nhân ác đức tại Bắc Hàn và có ảnh hưởng đến các chế độ chính trị độc
tài đảng trị khác như Trung Cộng và Cộng Sản Việt Nam.
Nhưng khi chúng ta biết điều
đó, Tập Cận Bình đã biết trước chúng ta. Những ngày tháng tới, họ Tập sẽ gia
tăng áp lực thông qua thuyết phục, đàm phán và trừng phạt kinh tế giới hạn để
buộc Bắc Hàn bỏ qua ý định thử bom nguyên tử lần thứ sáu.
Rồi sau đó, tất cả độc tài và
áp bức sẽ trở về chỗ cũ nhưng đau thương và chịu đựng của người dân Bắc Hàn thì
không. Trên bán đảo Triều Tiên, 25 triệu dân vẫn tiếp tục sống cuộc đời nô lệ.
Trump hay Tập cũng chỉ quan tâm đến bom nguyên tử và không ai trong số họ quan
tâm đến số phận của con người.
Trần Trung Đạo
Tham khảo:
- Bài viết này khai
triển ý từ bài viết “Bài
học tranh chấp biên giới giữa Trung Cộng và Bắc Hàn”
- M. Taylor Fravel
(2005). Regime Insecurity and International Cooperation, Explaining China’s
Compromises in Territorial Disputes, Belfer Center for Science and
International Affairs
- Morse Tan (2015).
North Korea, International Law and Dual Crisis, pp 81-88, Routledge, NY
- Bruce Elleman,
Stephen Kotkin, Clive Schofield (2013). Beijing's Power and China's Borders:
Twenty Neighbors in Asia, pp 110-124, NY
- Daniel Gomà Pinilla
(2004). Border Disputes between China and North Korea, China Perspectives
- Conferences of the
Communist and Workers Parties, The Great Soviet Encyclopedia (1979).
- Stockholm International Peace Research
Institute, Russia and Asia, The Emerging Security Agenda, Edited by Gennady
Chufr (1997)
- Hannah Beech, China’s North Korea Problem, New Yorkers, February
23, 2017
- Donald Trump admits Xi Jinping gave him a history
lesson on North Korea, The Independent, UK, Thursday 13 April 2017.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét