Mưa Đỏ là một trong những tác phẩm đoạt Giải thưởng Hội nhà văn Việt Nam 2016 của nhà văn Quân Đội Chu Lai, một người không xa lạ gì đối với tôi. Tôi quen biết ông khi ông đến quê tôi viết quyển Hồi Ký "Ký Sự Giữ Rừng." Ông là một đặc công của cộng sản Bắc Việt gởi vào Miền Đông Nam Bộ hoạt động, người đã đặt mìn đánh sập chiếc cầu bên kia sông nối liền Cũ Chi và Thành Công Binh, tỉnh Bình Dương. Năm 2018, tôi đã gặp lại Chu Lai tại khách sạn Hoa Hồng, Hà Nội, trong,chuyến đi về Việt Nam chăm sóc Nghĩa Trang Quân Đội Biên Hoà.
<!>
Chu Lai (tên thật là Chu Văn Lai, sinh ngày 5 tháng 2 năm 1946), nguyên quán xã Hưng Đạo, huyện Phù Tiên (nay là xã Hoàng Hoa Thám), tỉnh Hưng Yên. Ông là đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam, hội viên Hội Nhà văn Việt Nam (từ năm 1980), quân hàm Đại tá. Ông viết rất nhiều tiểu thuyết, truyện ngắn, một số kịch bản sân khấu, kịch bản phim và tham gia đóng phim.
Gần một tháng nay, Bộ phim Mưa Đỏ đã gây làn sóng phản đối, tranh cãi liên tục tại Việt Nam và hải ngoại. Chính bộ phim nầy đã tạo làn sóng phản đối dữ dội tại Pháp, đòi phá bỏ tượng đài Hồ Chí Minh, và tại Houston đang phát động chiến dịch tôn vinh cờ vàng ba sọc đỏ.
Tôi quan sát, theo dõi và xin lên tiếng trong tinh thần khách quan và cũng là trách nhiệm của một người cầm bút tại hải ngoại.
Năm 50 im tiếng súng, người Việt không còn cầm súng giết nhau, nhưng lại đối nghịch về tư tưởng, ý thức hệ nghiêm trọng vì nhận thức và sự khác biệt ký ức lịch sử.
Với nhiều người Việt hải ngoại, đặc biệt là những gia đình rời Việt Nam sau 1975, chiến tranh Việt Nam không phải là cuộc chiến “chống Mỹ cứu nước như cộng sản Hà Nội tuyên truyền mà là một cuộc nội chiến huynh đệ tương tàn.
Trong khi đó, chính sách tuyên truyền một chiều, đánh bóng lý tưởng cộng sản, tẩy não dân chúng, Mưa Đỏ được xây dựng theo cách nhìn, đánh giá và viết theo sự chỉ đạo chính thống của đảng cộng sản Việt Nam gần một trăm năm qua. Tất cả các tác phẩm viết về chiến tranh Việt Nam đều nhấn mạnh "Cuộc chiến chống ngoại xâm, vai trò chính nghĩa một phía của cộng sản, tinh thần hy sinh dũng cảm và những người anh hùng.
Mưa Đỏ chọn đứng ở đâu? Mưa Đỏ lựa chọn góc nhìn của bên chiến thắng. Một cuộc chiến chính nghĩa, sự hy sinh mang tính sử thi, nhân vật chủ yếu là người lính lý tưởng hóa. Đại diện cho tinh thần thời đại.
Những kiểu tuyên huấn này khiến nhiều người hải ngoại cảm thấy giận dữ vì những ký ức đau thương và mất mát của họ bị xoá sạch ra khỏi phim Mưa Đỏ.
Mưa Đỏ không phải là một bộ phim mang nội dung khách quan mà chỉ là góc nhìn một chiều, tập trung gần như hoàn toàn vào phe thắng cuộc. Còn nửa đất nước Miền Nam Việt Nam, người lính Việt Nam Cộng Hòa, thường dân ở miền Nam, những bi kịch trong chiến tranh và đặc biệt sau 1975 hầu như không được khắc họa đầy đủ hoặc vắng bóng.
Mưa Đỏ thiếu vắng cuộc đối diện với lịch sử, đặc biệt với cộng đồng người Việt Nam hải ngoại đã từng trải qua "Trại tù cải tạo, hàng ngàn cuộc vượt biên kinh hoàng, chết chóc, ly tán gia đình đẫm lệ suốt 50 năm qua. Và hiện nay, người cộng sản Bắc Việt vẫn theo chân người Miền Nam Vượt biên qua nước kẻ thù địch Hoa Kỳ để tìm kiếm tự do.
Nghịch lý nầy, nhà cầm quyền Hà Nội giải thích như thế nào trước thực tế phũ phàng, giả dối như thế?
Năm mươi năm, người dân cả nước, mong ước nhà cầm quyền Hà Nội phải đối diện với lịch sử, xoa dịu, xin lỗi người dân để tạo sự đoàn kết chống giặc phương Bắc. Đừng tuyên truyền bố láo (từ của người Bắc), phải can đảm "đối diện sự thật lịch sử”, sự thừa nhận đau khổ của mọi phía và cao cả hơn là có tầm nhìn nhân bản, vượt qua ý thức hệ đã làm chia cắt tình cảm dân tộc.
Nhiều người đặt ra câu hỏi “Mưa Đỏ” có phản ánh đúng lịch sử nội chiến Việt Nam không? Đúng một phần, nhưng không đầy đủ. Bởi vì nó phản ánh sự khốc liệt của chiến tranh, tinh thần chiến đấu, hy sinh của một phần sự thật lịch sử từ lăng kính của bên chiến thắng.
Nó thiếu vắng hoàn toàn, chưa phản ánh đầy đủ vì chiến tranh Việt Nam là cuộc nội chiến có yếu tố quốc tế, không thể chỉ kể từ một phía, không thể nhìn bằng một giá trị và hoàn toàn thiếu vắng tiếng nói, cảm xúc, sự mất mát, đau khổ quá to lớn của phía còn lại.
Nó thiếu vắng thân phận người dân kẹt giữa hai làn đạn. Và cuối cùng, Mưa Đỏ không phản ánh hậu quả lâu dài sau chiến tranh (tù cải tạo, thuyền nhân, chia cắt gia đình)
Chúng ta hãy khách quan để nhận định rằng vì sao tranh cãi về bộ phim Mưa Đỏ khó chấm dứt. Bởi vì chiến tranh Việt Nam chưa từng được hòa giải trọn vẹn về ký ức của những người trong nước và hải ngoại.
Mỗi phía đều học và viết về lịch sử cuộc nội chiến khác nhau, mang nỗi đau khác nhau, kể lại những câu chuyện từ những vết thương khác nhau. Do đó, một bộ phim chỉ phản ánh một ký ức tập thể, nó dễ trở thành điểm va chạm mãnh liệt vào vết thương tâm lý, thay vì nhà cầm quyền Hà Nội bày tỏ lòng hối tiếc và biết xây dựng chiếc cầu đối thoại chân thành.
Tại sao MƯA ĐỎ lại xuất hiện vào thời điểm nầy? Nó có mục đích HÒA GIẢI DÂN TỘC không? Hoàn toàn không.
Trong sách báo, văn học nghệ thuật, điện ảnh thời hậu chiến, hòa giải dân tộc không phải là xóa bỏ sự khác biệt, mà là phải viết, hành động để thừa nhận nhiều ký ức cùng tồn tại, cho phép mọi phía được hiện diện trong các tác phẩm lịch sử và văn học, đặt con người cao hơn chiến thắng.
Một bộ phim hòa giải không cần “trung lập chính trị”, nhưng phải nhân bản về ký ức. Mưa Đỏ thiếu sự hiện diện của “người bên kia". Nếu có thì họ chỉ xuất hiện như đối tượng đối đầu. Vắng bóng một nhân vật đại diện mang theo nỗi đau mất mát và lý tưởng riêng của họ.
Khi “người bên kia” không có tiếng nói, đối thoại lịch sử không thể hình thành.
Thiếu không gian mất mát sau hậu chiến không hề diễn ra cuộc hoà giải mà là sự thanh trừng, trả thù khốc liệt bên phe chiến thắng. Đời sống người dân của cả nước ra sao và Mưa Đỏ chỉ mang lại kết thúc trong âm hưởng chiến thắng.
Bộ phim Không đặt ra những câu hỏi nhân bản, giàu lòng trắc ẩn về những người sống sót đi về đâu? Những gia đình tan vỡ ra sao? Những người thua cuộc mang theo gì trong suốt cuộc đời họ.
Mưa Đỏ đã khóa kín những thông điệp quan trọng của dòng lịch sử đau đớn của Việt Nam. Trong khi sự đòi hỏi hòa giải của các thế hệ trẻ đang cần mở cánh cửa nhân bản, sự thật và đối thoại trong công bằng và sự mong ước của người dân trong và ngoài nước.
Một góc nhìn khác mà chúng ta cần phải phân tích nội dung Mưa Đỏ. Đó là yếu tố con người bị đặt phía sau lý tưởng mơ hồ, xa vời’.
Trong nhiều phân cảnh, người xem chỉ thấy nhân vật tồn tại để phục vụ thông điệp tuyên truyền và hoàn thành các biểu tượng. Hầu hết các nhân vật không có những khoảnh khắc do dự trước khi hành động hay cảm xúc về mâu thuẫn nội tâm cũng như họ hoài nghi về cái giá của chiến tranh.
Nhân vật trong Mưa Đỏ rất giống robot, không do dự, không được phép yếu đuối, cho nên, Mưa Đỏ không thuyết phục được khán giả vì họ không tìm thấy chính mình trong đó.
Mưa Đỏ khó được đón nhận ở hải ngoại? Bởi vì với nhiều người Việt hải ngoại nghĩ rằng "Chiến tranh không kết thúc năm 1975 vì nỗi đau mất mát vẫn tiếp diễn qua Trại cải tạo, Vượt biên, Lưu vong, Mất quê hương trong ký ức. Những trải nghiệm đó không tồn tại và Ký ức của họ không có chỗ đứng, mất mát của họ không được nhìn nhận và họ vẫn tiếp tục bị lợi dụng là khúc ruột ngàn dặm.
Hòa giải không xảy ra khi một ký ức được kể trọn vẹn, trong lúc nhiều ký ức khác không được phép cùng tồn tại.
Mưa Đỏ kể lại một câu chuyện để thế giới cần phải lắng nghe, nhưng chưa lắng nghe hay phản ánh lại những câu chuyện đau đớn khác của nửa đất nước còn lại của - Miền Nam Việt Nam./.
Washington D.C
12/16/2025
Phong Thu
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét