Với một bức tường thành kiên cố, Trung Quốc tự tin lao vào một cuộc đối đầu với Mỹ ở mọi hiệp trong trận chiến thương mại mà tổng thống Trump khai mào ngay từ những ngày đầu trở lại Nhà Trắng. Liên Âu bị kẹt giữa 2 thế lực Mỹ-Trung. Sau gần 4 năm « tự chủ về năng lượng », Bruxelles bớt phụ thuộc vào dầu khí của Nga để dựa vào các nhà sản xuất Hoa Kỳ, trong lúc năng lượng tái tạo chưa thực sự cất cánh Năm 2025 sắp khép lại, các chủ đề trên đây đã làm lu mờ những khu vực khác trên thế giới.
<!>
Có rất ít bài phân tích về tác động hai cuộc chiến tại Ukraina và Gaza với toàn cầu. Khu vực Trung Đông, châu Phi … chỉ thi thoảng được nhắc tới, khi tổng thống Hoa Kỳ công du các quốc gia vùng Vịnh, hay khi ông triệu tập các lãnh đạo của châu Phi đến Washington ký một thỏa thuận ngừng bắn tại một châu lục « rất xa xôi » trong mắt ông Trump.
Các hội nghị thường niên của khối BRICS quy tụ những nền kinh tế đang trỗi dậy, của hiệp hội các nước Đông Nam Á ASEAN, diễn đàn Hợp Tác Kinh Tế Châu Á Thái Bình Dương APEC, các khối G7 hay G20 « chỉ họp hội nghị cho có lệ ». Tại G20 vừa qua ở Gyeongju, Hàn Quốc, tổng thống Mỹ đã vắng mặt. Donald Trump rời khỏi quốc gia Đông Bắc Á này sau thượng đỉnh Busan với lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình. Như thể về kinh tế, thế giới giờ đây chỉ còn lại hai cực là Mỹ và Trung Quốc.
Trung Quốc, « too big to deal »
Tháng 4/2025, sau ba tháng trở lại cầm quyền, tổng thống Mỹ dùng đòn « thuế đối ứng » mở một cuộc chiến thương mại với toàn cầu. Trong những tháng tiếp theo, từ Liên Hiệp Châu Âu đến Nhật Bản, Đài Loan, Hàn Quốc hay Việt Nam … hối hả cử phái đoàn sang Washington đàm phán, nhưng riêng Trung Quốc là một ngoại lệ.
Sau nhiều vòng đàm phán với chính quyền Washington, các đối tác thương mại chính của Mỹ như Liên Hiệp Châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc thở phào nhẹ nhõm thấy hàng xuất khẩu sang Hoa Kỳ trung bình bị áp thuế 15% thay vì 30-40% như ông Trump đã dọa ban đầu. Sắc lệnh điều chỉnh mức thuế đối ứng, được công bố hôm 01/08/2025, duy trì mức thuế 20% với hàng Việt Nam thay vì 46% như đã loan báo 4 tháng trước đó.
Nhà Trắng khẳng định đánh thuế hàng nước ngoài cho phép thu về « hàng chục tỷ, thậm chí là cả ngàn tỷ đô la » cho nước Mỹ. và Donald Trump dự trù dùng số tiền khổng lồ đó để giảm thuế cho các hộ gia đình và doanh nghiệp, tăng chi tiêu xã hội và quốc phòng …
Cố vấn thương mại của Nhà Trắng Peter Navarro chừng mực hơn khi cho rằng « dưới sự dẫn dắt sáng suốt của tổng thống » khi sử dụng các đòn thuế quan, « ngân sách Hoa Kỳ mỗi năm thu về được thêm 600 tỷ đô la ». Để so sánh, kim ngạch nhập khẩu của Mỹ năm 2022 là 3.200 tỷ đô la.
Trái lại, theo một nghiên cứu của đại học Yale, với mức thuế hải quan 25%, thu nhập của các hộ gia đình Mỹ sẽ bị sụt giảm từ 2.700 đô la đến 3.000 đô la mỗi năm.
Trung Quốc chuyển từ thế « thủ » sang thế « công »
Về phía Trung Quốc thoạt tiên đã nhường cho Hoa Kỳ tha hồ « leo thang » với những tuyên bố về hạn ngạnh thuế quan có lúc lên tới 240% … để rồi Bắc Kinh đổi chiến lược.
Trung Quốc dùng đất hiếm để mặc cả với Donald Trump vào lúc Nhà Trắng có kế hoạch xây dựng « mái vòm vàng tự vệ » tựa như mái vòm chống tên lửa của Israel.
Chuyên gia kinh tế Alix Franguel Alves thuọc quỹ nghiên cứu German Marshall Fund of the United States tại Washington trên đài RFI ghi nhận chính sách thuế quan của tổng thống Trump đi theo logic giành lại vị trí trung tâm trên bàn cờ thương mại thế giới, vào lúc mà Hoa Kỳ trong thế nhập siêu « thường trực ». Thâm hụt mậu dịch của Mỹ năm 2024 lên tới 3.000 tỷ đô la và trên bàn cờ thương mại toàn cầu, Mỹ chỉ còn chiếm 13% .
Năm 2025 là năm mà mô hình « kinh tế toàn cầu hóa » bị « phân mảnh », các khối kinh tế khu vực ngày càng đóng vai trò lớn hơn. Bên cạnh tranh luận ai được ai thua trong cuộc đọ sức thương mại này, hậu quả trước mắt là các đối tác của Hoa Kỳ đã hối hả khởi động lại hoặc đúc kết đàm phán về môt thỏa thuận tự do mậu dịch. Châu Âu bất chấp những chống đối trong nội bộ ký kết bằng được thỏa thuận tự do mậu dịch với khối các quốc gia châu Mỹ Latinh MERCOSUR.
Trung Quốc chạy nước rút để thông qua những thỏa thuận « đối tác chưa từng có » với quần đảo Cook ở mãi tận Nam Thái Bình Dương, hay khởi động đàm phán với Kirghistan tại Trung Á. Cũng chính sách bảo hộ này của Mỹ đã thúc đẩy Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc xích lại gần nhau để hướng tới « đàm phán về một thỏa thuận tự do mậu dịch » giữa ba quốc gia Đông Bắc Á này.
Thế rồi, trong lúc Hoa Kỳ bắt thế giới phải chạy theo những thông báo « sốc » gần như hàng ngày của Donald Trump, Bắc Kinh đã từng bước xây dựng mạng lưới công nghiệp và công nghệ để chuẩn bị đối đầu với Mỹ. Tiêu biểu nhất là Trung Quốc đang dẫn đầu trong nhiều lĩnh vực chuyển đổi năng lượng, nhiều nước châu Âu đang cố gắng học hỏi công nghệ chế tạo bình điện cho xe ô tô của Trung Quốc và đòi các đối tác Trung Quốc « chuyển giao công nghệ » trong các dự án hợp tác. Hơn thế nữa, ngay cả trong các mảng mà tưởng chừng Hoa Kỳ đang dẫn đầu, như trí tuệ nhân tạo, sản xuất máy chế tạo bọ điện tử tiên tiến nhất … thì Trung Quốc cũng đã tạo bất ngờ.
Điểm đáng chú ý sau cùng trong cuộc đọ sức Mỹ Trung là vào lúc tổng thống Trump dùng đòn hù dọa và o ép các đối phương bằng sức mạnh kinh tế, thì ông Tập Cận Bình trong năm 2025 đã dùng đúng lá bài này kể cả đối với Donald Trump.
Châu Âu bị kẹt giữa hai thế lực
Năm 2025 vẫn là một năm mà tham vọng « tự chủ » về năng lượng, quốc phòng hay kỹ thuật số của toàn khối 27 nước châu Âu vẫn còn ngoài tầm tay. Trên đài phát thanh Pháp France Culture hôm 10/12/2025 chuyên gia Olivier Blanchard, nguyên kinh tế trưởng Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế IMF, lấy làm tiếc cho một khối quốc gia thịnh vượng và có nhiềm tiềm năng như Liên Hiệp Châu Âu :
« Châu Âu đương nhiên gặp nhiều khó khăn, tất cả không đều do lỗi của ông Trump. Trước hết có những vấn đề nội bộ : Châu Âu đang đối mặt với hiện tượng các đảng cực hữu đang lên và cánh này không có khuynh hướng ủng hộ châu Âu. Hệ quả là Liên Âu bị tê liệt, không đưa ra được những quyết định dứt khoát. Đây thực sự là cả một vấn đề lớn với khối này, nhất là trong bối cảnh môi trường quốc tế bất thuận lợi vì hai thế lực Mỹ và Trung Quốc.
Với Hoa Kỳ, Liên Âu không thực sự có vũ khí để mặc cả bất kỳ điều gì : Châu Âu không có đất hiếm như Trung Quốc và cũng không có bất kỳ một phương tiện nào để đánh trúng những nhược điểm của đối thủ này. Đó là một thực tế. Thế còn đối với Trung Quốc, thì đây tựa như một bàn billard 3 cú, tức là Mỹ đánh thuế hàng của Trung Quốc thì cũng sẽ ảnh hưởng đến Liên Hiệp Châu Âu. Lý do : Trung Quốc không thể xuất khẩu hàng sang Hoa Kỳ nên tăng tốc, ồ ạt xuất khẩu sang châu Âu. Châu lục này sẽ phải đối mặt với một làn sóng hàng Trung Quốc.
Đối với nền công nghiệp của châu Âu, vấn đề chính là Trung Quốc. Bắc Kinh đã chủ trương phát triển một chiến lược khá tốn kém, tức là dùng rất nhiều tiền, để hỗ trợ cho các doanh nghiệp để giúp họ phát triển. Đương nhiên trong số các doanh nghiệp được giúp đỡ cũng có không ít thất bại, thế nhưng, những ai mà đã thành công để vươn lên thì họ đã bắt đầu với những lợi thế vô cùng to lớn, vì được nhà nước giúp đỡ. Trong những điều kiện đó, rất khó để các tập đoàn châu Âu cạnh tranh lại được ».
Nga-Mỹ ngầm bắt tay hợp tác trên lưng Ukraina
Riêng có Ukraina là một hồ sơ mà chủ nhân Nhà Trắng liên tục theo dõi từ ngày đầu trở lại cầm quyền : Donald Trump từng khẳng định chỉ cần 24 giờ để chấm dứt chiến tranh, nhưng mọi việc kéo dài hơn ông mong đợi. Cũng trong nỗ lực vãn hồi hòa bình tại Ukraina, tổng thống Mỹ đã mời nguyên thủ Nga sang Alaska tháng 8/2025. Nhưng kết quả vẫn chưa đi đến đâu. Tổng thống Trump bắt đầu « mất kiên nhẫn » trên vấn đề Ukraina.
Điều đó không cấm cản Washington và Matxcơva âm thầm thúc đẩy hợp tác kinh tế. Báo The Wall Street Journal tuần trước thậm chí cho rằng các dự án hợp tác kinh tế giữa hai bên hiện đã đạt mức độ rất cụ thể, liên quan trực tiếp đến một số nhà tài phiệt Nga, đến một mỏ khí đốt tại Sakhalin, tại vùng biển Okhotsk, thuộc vùng Viễn Đông Nga.
Về phía Matxcơva, từ tháng 2/2025 tổng thống Vladimir Putin đã chủ trì một cuộc họp về khai thác đất hiếm và đã đề cập đến các mỏ tài nguyên tại « những vùng lãnh thổ mới » tên mà Matxcơva gọi các vùng lãnh thổ vừa chiếm được của Ukraina, và để ngỏ khả năng mời các đối tác Mỹ cùng tham dự.
Căn cứ vào các thông tin từ báo tài chính Mỹ, vào lúc Hoa Kỳ gây áp lực với Ấn Độ đòi New Delhi ngừng hay hạn chế mua vào dầu hỏa của Nga, chính quyền Donald Trump lại âm thầm đàm phán với Matxcơva cũng về năng lượng và dầu khí !
Thanh Hà
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét