Cá catfish Mỹ – Ictalurus puntatus
Ông Ngữ Yên trong bài, “Chỉ vì cái tội da trơn” có viết: “Cá tra nằm trong bộ cá da trơn, kẻ ở Mỹ gọi là catfish”. Câu này hơi mù mờ. Tôi làm rõ hơn một chút về “bộ cá da trơn” và “catfish”.Vũ Thế Thành - Từ “cá da trơn” để chỉ loại cá không có vẩy. Theo phân loại học, tất cả loại cá này đều thuộc Bộ (Order) Siluriforms, tiếng Việt gọi là Bộ cá nheo (chứ không có Bộ cá da trơn, hay Bộ catfish). Có khoảng 3.000 loài cá thuộc Bộ Siluriforms.
<!>
Bộ Siluriforms được chia thành nhiều Họ (Family), trong đó hai họ lớn là: Pangasiidae và Ictaluridae.
– Hầu hết các loại cá da trơn Việt Nam đều nằm trong họ Pangasiidae, như cá basa (Pangasius bocourti), cá tra (Pangasius hypophthalmus), cá bông lau (Pangasius krempfi), cá hú (conchophilus),…
– Trong họ Ictaluridae, có loài cá mà tên khoa học của nó là Ictalurus puntatus, tên thường gọi là catfish. Đây chính là con cá mà cá basa Việt Nam phải đương đầu về vụ kiện chống phá giá.
Cá Tra – Pangasius hypophthalmus
Như vậy, catfish (Mỹ) và cá tra, basa (VN) đều thuộc Bộ cá nheo (Siluriforms), nhưng khác Họ. Cá tra/basa thuộc họ Pangasiidae, còn cá catfish như dân Mỹ gọi thuộc họ Ictaluridae.
Tên Catfish là tiếng dân dã, hiểu theo nghĩa rộng là các loại cá da trơn, nhưng trong thực tế, từ “catfish” để chỉ tên loại cá Ictalurus puntatus, là loại cá da trơn được nuôi nhiều miền Nam nước Mỹ. Điều này cũng tương tự như từ “con cún” theo nghĩa rộng, để chỉ con chó nhỏ, chó con, nhưng trong thực tế, chỉ có ngoài Bắc gọi là “con cún”, còn trong Nam gọi là “chó con”, chỉ là tên địa phương thôi.
Dân Mỹ và châu Âu không thích cá sông ngòi lắm, vì họ chê là tanh mùi bùn, chỉ có dân nghèo, da đen ở các tiểu bang Đông Nam nước Mỹ như Alabama, Arkansas, Louisiana and Mississippi mới đánh bắt, và sau này là nuôi để làm thực phẩm do giá rẻ. Khi kỹ nghệ đông lạnh phát triển, thì fillet cá catfish được tiêu thụ rộng rãi hơn, nhưng sản lượng nội địa rất ít.
Khi cá catfish Mỹ đụng hàng cá basa VN thì đúng là thảm họa giá. Trước khi Mỹ bỏ cấm vận VN, thì cá basa xuất sang Mỹ qua ngõ Hong kong. Cty Hongkong dán nhãn là catfish và có kèm tên basa.
Ở thời điểm cá basa bị kiện antidumping (khoảng năm 2000), thì 90% fillet cá xuất sang Mỹ là cá tra. Tại sao lại lầm lẫn gọi là vụ kiện cá basa?
Nuôi cá basa rất tốn kém, vì đòi oxy nhiều, phải nuôi bè, thức ăn rơi vãi hao nhiều, năng suất kém, nên giá thành cao. Nuôi cá tra dễ dàng hơn, cá tra háu ăn, nhu cầu oxy ít hơn. Ban đầu cá tra được nuôi bè, nhưng sau này chuyển sang nuôi trong ao, ở những vùng đất ven sông Hậu, nước sông vào, nước từ ao nuôi ra, nên thịt cá tra trắng trẻo, ngon một chín, một mười với cá basa. Cách nuôi này, tiếng địa phương gọi là “nuôi đăng quầng”. Năng suất cao, giá thành quá rẻ.
Cá tra, và cá basa khi vào Mỹ đều dán nhãn là “catfish”, như trước đây các cty Hongkong, mua lại và xuất sang Mỹ, với tên phụ là basa. Đó là lý do vì sao, vụ kiện antidumping được gọi là vụ kiện cá basa. Em làm chị lãnh đủ!
Khi vụ kiện xảy ra, cá basa và cá tra lúc này đã được sưu tra lý lịch đầy đủ: Họ là Pangasius, và Tên hypophthalmus (cá tra), và bocourti (basa). Các ông dân biểu và TNS tiểu bang, được gà bài, tìm cách lấy phiếu cử tri, đã lấy cớ là: cá catfish Mỹ theo danh pháp khoa học, có Họ là Ictalurus, và Tên là puntatus, hoàn toàn khác với Họ và Tên của cá tra và basa. Từ đó làm luật cấm, cá tra/basa xuất sang Mỹ không được dán nhãn là “catfish”, mà phải nêu Họ và Tên khoa học đầy đủ.
Vài năm sau, tôi có buổi nói về attp ở Cần Thơ, cùng tham gia có 1 viên chức FDA, nói về điều kiện để xuất thủy sản chế biến sang Mỹ. Sau seminar, hai tên nâng ly ở quán nhậu, vui miệng tôi hỏi, mày có thấy cấm dùng tên gọi “catfish” đối với cá pangasius là kỳ cục (ridiculous) không? Tên này gật đầu, đúng là kỳ cục, nhưng đây là quy định, tụi tao chỉ là regulators nên phải chấp hành. Đụng phải quy định thì dù mình đúng, cãi cũng vô ích.
Quy định về attp ở VN cũng nhiều chuyện rắc rối như vậy, chẳng hạn với phụ gia thực phẩm. Bộ Y tế VN dịch quy định của Codex, mà dịch cũng không đầy đủ. Tiêu chuẩn Codex (thuộc tổ chức WHO) được đưa ra và chỉ có tính tham khảo, các nước dựa trên đó để ra quy định riêng, phù hợp với tình hình sản xuất của nước mình. Nhưng quy định Pgtp của nước mình, chỉ biết dịch từ Codex, và bất chấp quy trình thực tế về sx trong nước thế nào.
Tên thức ăn trên thế giới đa dạng, và không thể dịch sang tiếng Việt. Các sản phẩm có vẻ giống nhau về nguyên liệu, nhưng quy trình chế biến khác nhau. Chẳng hạn xúc xích hay salami xông khói của Tây và chả lụa hoặc nem chua của VN. Chế biến khác nhau, dùng phụ gia khác nhau. Codex biết xúc xích, nhưng đâu biết chả lụa, nên phụ gia nào xúc xích không xài thì không có trong danh sách được phép sử dụng với sản phẩm đó. Nhưng chả lụa cần xài tới thì sao, dù xúc xích và chả lụa đều xem là sản phẩm tương tự nhau? Đây chỉ là thí dụ trong rất nhiều trường hợp rắc rối như thế. Dĩ nhiên cũng có trường hợp phụ gia cho phép dùng cho sp này với hàm lượng thế này, trong sp khác có thể khác. Nhưng Bộ Y tế VN không quan tâm, cho vào chung một rọ hết.
Cũng có vài cán bộ attp địa phương, có chuyên môn khá, hiểu được sản phẩm sản xuất của nên thông cảm, và tìm cách “lách” chữ nghĩa để giúp DN công bố sản phẩm, nhưng không phải trường hợp nào cũng lách được. Cuối cùng phải chuyển ra Bộ với cơ chế “Xin- Cho”. Ra tới Bộ thì có DN lớn, chứ DN nhỏ thì đâu chịu nổi.
Không cho phép cá pangasius được dán nhãn là “catfish”, tụi Mỹ đúng là “ngu” thiệt, nhưng đó là cái ngu cố tình vì quyền lợi dân Mỹ. Còn quy định VN, tôi chắc là họ không cố tình đâu.
Vũ Thế Thành
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét