Ba Cẳng - cầu đi bộ đầu tiên ở Sài Gòn

ầu Ba Cẳng bắt qua 3 hướng khác nhau. Ảnh: Flickr

Cầu do người Pháp xây dựng, có ba hướng, hình vòm và gắn liền với một phần lịch sử khu Chợ Lớn xưa.Cầu Ba Cẳng tọa lạc ở góc đường Bãi Sậy (xưa là nhánh kênh Hàng Bàng, quận 6) và đường Vạn Tượng, ngay khúc rẽ phải ra kênh Tàu Hủ. Hai chân nằm ở bến Bãi Sậy và bến Nguyễn Văn Thành, còn chân kia ở bến Vạn Tượng. Cầu có từ thời Pháp thuộc nhưng đã bị "xoá sổ" hồi năm 1990 do bị sập. 

<!>

Về cây cầu này, nhà văn Trương Đạm Thủy viết: "Ở vùng quận 6, Chợ Lớn cách đây mấy mươi năm có một cây cầu bằng sắt, hình dạng rất lạ, có ba chân. Vì cầu chẳng có cái tên chính thức nào như cầu Bông, cầu Kiệu, cầu Nhị Thiên Đường, cầu Tân Thuận... nên người dân lấy hình mã đặt tên, tức cầu Ba Cẳng"Cầu có tên tiếng Pháp là Pont des 3 arches, xây bởi công ty Brossard et Mopin (công ty này cũng xây chợ Bến Thành năm 1914). Trước đây, cầu có một số tên khác như Khâm Sai - được quan khâm sai người Pháp đứng ra xây dựng hoặc cầu Ba Miệng, cầu Ba Chưng (chân). Nhưng dần chẳng ai nhớ đến cái tên nguyên thủy mà đều gọi theo thói quen, đúng với hình dáng thiết kế của nó là Ba Cẳng. 

Đúng như tên gọi Ba Cẳng, cầu có 3 chân, đồng thời cũng là 3 lối bậc thang đi lên, xây bằng bêtông cốt thép, dành riêng cho người đi bộ. Việc phải thiết kế tới 3 chân theo 3 hướng vì cầu nằm ngay ngã ba rạch. Cầu có một vòm nhịp, tạo khoảng không cho ghe thuyền qua lại, thuận tiện cho cư dân hai bên bờ. Đây cũng là nơi giao thương đường thủy tấp nập của khu Chợ Lớn xưa.

Lối lên cầu Ba Cẳng ngày xưa. Ảnh: Flickr

Ba Cẳng chưa bao giờ là cầu quan trọng về giao thông ở khu Chợ Lớn, song với người dân ở đây nó thân thuộc tựa góc sân nhà. Đó là lối đi bộ ngắn và tiện lợi để sang chợ Kim Biên (quận 5), đồng thời cũng là nơi bà con chòm xóm rủ nhau lên hóng gió, hàn huyên... Vai trò của nó giống như các cầu đi bộ bắc qua kênh Tàu Hủ ngày nay. Người đi xe đạp muốn sang bên kia rạch thì phải vác xe lên vai rồi cuốc bộ.

>>Ảnh: Cầu Ba Cẳng trong tiềm thức người Sài Gòn

Cầu Ba Cẳng đã trở thành một phần của lịch sử Sài Gòn - Chợ Lớn xưa. Gắn với cầu là hỗn danh "dân chơi cầu Ba Cẳng" nổi tiếng trước năm 1975 và lưu truyền đến nay để nhắc về một lớp đàn anh "ngang trời, dọc đất".

Nhóm giang hồ xuất thân ở khu vực này do Mã Ban cầm đầu. Anh ta giỏi võ, người gốc Hoa, mồ côi cha từ nhỏ. Nhờ vào sức vóc, võ nghệ mà Mã Ban dẹp các băng nhóm khác đứng ra bảo kê nhà hàng, quán ăn của người Hoa. Nhờ hành hiệp trượng nghĩa, có danh tiếng, Mã Ban được chủ xí nghiệp người Hoa gả con gái nên cuộc sống càng giàu có.

Trong các cuộc vui, đàn đúm với bạn bè, Mã Ban tỏ ra rất hào phóng, không tính toán và thường chịu thiệt phần mình. Sự chịu chơi của gã giang hồ cũng được nhà văn Trương Đạm Thủy viết thành truyện.

Kênh Hàng Bàng xưa và nay.

Ngoài cầu Ba Cẳng, trên kênh Hàng Bàng cũng có nhiều cây cầu khác như Palikao. Cầu này do người Pháp đặt tên bởi hình dáng của nó gợi hình ảnh của cây cầu Bát Lý Kiều ở Trung Quốc. Cầu Palikao bị dẹp và trở thành đường Ngô Nhân Tịnh vào năm 2003.

Hiện, tại đây nhà cửa đã mọc lên phủ kín bờ rạch, che khuất nhiều dấu vết của cầu xưa. Rạch Bãi Sậy hay kênh Hàng Bàng đã lấp đến 90%, trở thành đường Bãi Sậy và đường Phạm Văn Khỏe (quận 6), chạy từ rạch Lò Gốm (phía bên trái) ngang qua chợ Bình Tây, tới chỗ cầu Ba Cẳng rẽ phải một đoạn ngắn rồi chảy ra kênh Tàu Hủ. 

Mới đây, TP HCM quyết định chi hơn 2.000 tỷ đồng đào lại kênh Hàng Bàng bị lấp 15 năm trước để khơi thông dòng chảy, tạo cảnh quan. Theo kế hoạch, con kênh được đào rộng 11 m như ban đầu, kéo dài gần 1.400 m, hai bên sẽ trồng cây xanh. Gần 950 hộ dân dọc hai bên dòng kênh (từ đường Lò Gốm đến Ngô Nhân Tịnh) sẽ bị giải tỏa trắng.

Theo đánh giá, việc đào lại kênh Hàng Bàng sẽ giảm tải nước cho kênh Lò Gốm cạnh đó vốn quá tải gây ngập úng nhiều điểm suốt thời gian dài.

Sơn Hòa