Khán giả các chương trình Đại Nhạc Hội tại miền Nam Việt Nam trong hai thập niên 60, 70 khi nhắc đến Hề nhựa Thanh Hoài hoặc Hề mập Khả Năng thì người ta nhắc ngay đến Hề râu Thanh Việt. Thủ pháp gây cười độc đáo của Thanh Việt chính là… bộ râu của mình. Ông có bộ râu quặp vô cằm, cái miệng móm rất có duyên, cặp mắt nheo nheo, giọng nói ranh mãnh. Cái tài của ông là làm cho bộ râu nhúc nhích, chỉ cần nhìn bộ râu của Thanh Việt “hoạt động”, khán giả cũng có thể cười rần rần…Tất nhiên, nghệ thuật hài của Thanh Việt không chỉ nhờ ở bộ râu mà có. Nhưng bộ râu mang đến cho Thanh Việt sức hút riêng, góp phần đưa chất hài của ông lên độ lôi cuốn khán giả cao hơn.
<!>
Thanh Việt rất tâm đắc với danh hiệu Hề râu của mình, ông vẫn thường hay nói vui rằng: “Không có cực hình nào tôi sợ bằng bị cạo mất bộ râu này đi”.
“Chọc cười” rất trí thức:
Hề râu Thanh Việt sinh năm 1939 tại Hóc Môn trong gia đình có đến 9 anh chị em. Trong đó, người anh thứ ba là soạn giả Kinh Luân viết vở tuồng nổi tiếng Lấp sông Gianh, các em kế là chuyên viên ánh sáng Thanh Sơn, tay trống Minh Phương, nhạc sĩ Phùng Trang.
Khởi đầu cuộc đời nghệ thuật của Thanh Việt là theo người cha kế (nghệ sĩ Tám Huê) đi hát cho các đoàn hát nhỏ ở tỉnh, rồi về thành phố tình cờ gặp nhóm Tùng Lâm – Xuân Phát, ông tham gia vào nhóm này diễn các tiểu phẩm hài tự biên với tài “chọc cười” thiên phú.
Tài năng của Thanh Việt bật sáng nhất là thời gian diễn nhiều vở cải lương trên Sân khấu Dạ Lý Hương, Thanh Minh Thanh Nga. Đặc biệt, Thanh Việt tham gia rất nhiều bộ phim, nổi tiếng nhất là thủ vai chính trong phim Triệu phú bất đắc dĩ của Hãng phim Mỹ Vân, ông đóng chung với Thanh Nga và nhiều danh hài khác.
Thanh Việt có khả năng sáng tạo bất ngờ, năm 1969, Hội Ái hữu nghệ sĩ tổ chức xuất hát gây quỹ để sửa chữa trụ sở và giúp các nghệ sĩ nghèo neo đơn tại rạpHào Huê với vở Đoạn tuyệt. Lúc đó, Hề Kim Quang đang điều trị bệnh phổi nên bà bầu Thơ nhờ Hề Minh bên Đoàn Hương Mùa Thu hát thế Kim Quang trong vai thầy pháp.
Hề Minh bữa đó uống rượu quá chén, anh chạy xe honda tới rạp, dọc đường bị tai nạn phải nhập viện. Vở đã kéo màn hát, phải kiếm người đóng vai thầy pháp, bà Năm Sa Đéc đề nghị nhờ Thanh Việt diễn thế vai thầy pháp.
Không kịp học tuồng nên Thanh Việt và bà Năm Sa Đéc quyết định sáng tạo một cách: thầy pháp không cần đọc bùa chú mà khán giả vẫn chấp nhận. Khi diễn đến lớp Loan (Thanh Nga) bồng con đi khám bác sĩ về, bà Năm Sa Đéc (vai bà Phán Lợi) là mẹ chồng đay nghiến, đòi rước thầy pháp trị bệnh cho cháu nội chớ không cho uống thuốc Tây.
Ngọc Nuôi trong vai Bích, cô em chồng đanh đá, dẫn ông thầy pháp (Thanh Việt) vô nói:
“Má, con rước ông thầy pháp ở xóm Sáu Lèo tới. Ổng nổi tiếng bắt ma, trừ tà trị bịnh hay lắm, ổng ở núi Tà Lơn mới hạ san đó má !”
Ông thầy pháp Thanh Việt, chắp tay xá xá bà Phán Lợi, rồi đưa cằm vểnh râu, nhướng nhướng chân mày. Khán giả thấy bộ điệu của Thanh Việt vỗ tay cười rần rần. Bà Năm Sa Đéc nói “mở đường” cho Thanh Việt:
“Nè, ông thầy cứ thắp nhang khấn vái trong miệng, đăng đàn gọi hồn nhập xác cho cháu nội tôi hết bịnh. Khỏi phải vẽ bùa, đọc thần chú cho khan tiếng, nghe ông thầy !”
Thanh Việt nói ngay:
“Dạ, vậy thì tôi làm gấp đây, xong còn chạy qua cứu đám khác !”
Vậy là Thanh Việt đã giúp cho đêm diễn gỡ một “bàn thua trông thấy”. Hay trong vở Bạch Hải Đường, chỉ xuất hiện một lớp ngắn trong vai cai ngục nhưng khán giả vẫn nhắc vai diễn ấy cho đến bây giờ.
Hề nhựa Thanh Hoài cho biết:
“Nếu như các danh hài khác thường “bay nhảy” nhiều đoàn thì Thanh Việt rất chung thủy, suốt 10 năm liền anh chỉ gắn bó cho đoàn hát Dạ Lý Hương. Sau năm 1975 anh mới chịu đi hát cho các đoàn khác. Nhóm hài của tôi và anh cũng tồn tại rất lâu, được khán giả yêu thích. Không ai có thể ngờ một người Nam – kẻ Bắc lại kết hợp ăn ý như vậy. Tôi rất phục tài năng cũng như đức độ của Thanh Việt. Chỉ tiếc rằng, anh ra đi quá sớm…”.
Nếu ai đã từng xem Thanh Việt diễn hài thì mới có thể hiểu được phần nào cái duyên gây cười của người nghệ sĩ tài hoa này. Ông có lối diễn hài tưng tửng, diễn như không diễn, tạo những tràng cười bằng các cử chỉ rất tự nhiên và tạo bất ngờ bằng ngôn ngữ.
Thanh Việt có lối nói bỏ lửng giữa chừng để kéo dài sự chờ đợi phán đoán của khán giả, rồi bất ngờ dứt điểm bằng một câu “trật chìa” làm vỡ ra trận cười thoải mái cho khán giả.
Thanh Việt đi sâu vào lối hài trí tuệ, duyên dáng, ngôn ngữ sạch sẽ, không dung tục. Ông cũng không lạm dụng thủ pháp ngoại hình như lé mắt, méo miệng, õng ẹo, hoặc mặc y phục phụ nữ “chọc cười” một cách dễ dàng.
Trong mắt hai “đệ tử” ruột:
Cũng giống như nhiều tài năng nghệ thuật khác, tài năng của Thanh Việt đã tạo nên ảnh hưởng nghề nghiệp sâu rộng đối với các nghệ sĩ đàn em. Bảo Quốc rất yêu mến và tôn Thanh Việt làm “sư phụ”. Bảo Quốc kể:
“Năm 1972, sân khấu cải lương gặp khó khăn do ảnh hưởng của phim chưởng Hồng Kông, Đoàn Thanh Minh Thanh Nga tạm nghỉ, tôi và chị Thanh Nga sang cộng tác cho Đoàn Dạ Lý Hương, anh Thanh Việt cũng đang ở đoàn này nên tôi có dịp diễn chung và học hỏi anh rất nhiều điều về các thủ pháp diễn hài. Tôi tâm đắc với lối diễn hài thông minh, trong sáng của anh nên “quăng bắt” rất ăn ý. Ngoài ra, tôi cũng hay thay vai cho Thanh Việt những lúc anh bận việc đột xuất”.
Sau năm 1975, Thanh Việt hát cho Đoàn cải lương Sài Gòn 3, sau đó là Đoàn Cầu Ngang rồi cuối cùng là Đoàn Sông Hậu 1. Thời gian này, anh cũng truyền nghề cho một cây hài nổi tiếng hiện nay là Tấn Beo. Tấn Beo là con của “Hoàng đế đĩa nhựa” Tấn Tài nhưng vì không có làn hơi đặc biệt giống bố để làm kép chính nên chuyển qua làm hề.
Trong cuộc sống đời thường, Thanh Việt rất chân thật, thẳng thắn, ai cũng thương mến. Thấy ông uống rượu nhiều, có dấu hiệu không hay cho sức khỏe nên bạn bè khuyên ông bỏ rượu một thời gian.
Nhưng rồi cái chết của ông được báo trước ở tuổi 50, để lại nhiều xót thương cho gia đình, bạn bè, đồng nghiệp và thiệt thòi nhất vẫn là khán giả trẻ mất đi một cơ hội được thưởng thức một tài năng duyên dáng, độc đáo của làng hài Việt Nam.
Thanh Việt thường nói với các nghệ sĩ đàn em của mình:
“Diễn hài không phải trò đùa, phải tìm hiểu nghiên cứu tính cách nhân vật để tìm ra cách diễn hay nhất. Sáng tạo, ngẫu hứng không có nghĩa là cương ẩu, sử dụng ngôn ngữ tùy tiện. Không có gì buồn bằng mình diễn hài mà khán giả không cười, lại còn khó chịu…”. (theo Minh Tuyên)
Sau năm 1975, Khả Năng bị cộng sản bắt đi tù lao động khổ sai 6 năm. Các anh Phi Thoàn, Thanh Việt, Tùng Lâm, Thanh Hoài phải về miền Tây núp bóng trong các đoàn văn công của Cần Thơ, sau đó Thanh Việt hát cho đoàn hát ở huyện Cầu Ngang.
Dù hát cho Văn Công hay đoàn cải lương tỉnh, số lương quy định cho diễn viên hạng A là 10 đồng một suất hát, Thanh Việt không đủ sống, làm sao nuôi vợ con? Vợ anh dẫn các con đi vượt biên, bị chết ngoài biển khơi.
Thanh Việt trình diễn văn nghệ chọc cho người khác cười nhưng đến khi đêm, nỗi thương nhớ về vợ con, nghĩ đến hoàn cảnh bi đát của mình, anh vẫn thường buồn bã khóc thầm thâu đêm.
Tuy được khán giả nông thôn thương mến, thường tổ chức những bữa ăn ngon, có rượu giúp anh giải sầu nhưng uống rượu cho đến say té bờ té bụi chớ làm sao mà anh quên được cảnh tan nhà nát cửa, vợ con chết mất xác, bản thân anh lâm vào hoàn cảnh bế tắc.
Thêm nữa anh biết anh bị đau gan, không tiền thuốc thang chữa trị. Công ty điện ảnh trực thuộc Sở Văn Hóa Thông Tin thành phố HCM ở đường Thi Sách Saigon đang thu hình một vidéo hài. Tình cờ đoàn quay phim biết có Thanh Việt ở Hậu Giang nên họ mời Thanh Việt thủ một vai nông dân cởi bò ra ruộng.
Vì cần tiền để thuốc thang trị bịnh đau gan, Thanh Việt nhận đóng tiểu phẩm hài đó. Đạo diễn bảo Thanh Việt cởi bò ra ruộng, gặp một đứa trẻ chăn trâu, nó lấy roi quất vô mông con bò. Con bò giựt mình nên nhảy lồng lên. Thanh Việt bất ngờ, bị quăng té nhào xuống đất, bụng bị cấn vào một cục đá trên bờ đê, ngất xỉu. Thanh Việt được đưa vào Bệnh viện Cần Thơ. Anh qua đời trước sự tiếc thương của bao khán giả và đồng nghiệp.
Thanh Việt chết vì tai nạn nghề nghiệp, không được bồi thường. Ngay khi quay phim một pha nguy hiểm, đạo diễn của cái chế độ ngoại lai đó không hề nghĩ đến biện pháp bảo vệ an toàn cho diễn viên.
Khi tai nạn chết người xảy ra, đạo diễn hay những người có trách nhiệm thực hiện đoạn phim giết người đó vẫn không hề bị truy tố hay tỏ ra có trách nhiệm gì đối với người đã tử nạn hay đối với gia đình của nạn nhân.
Nghệ sĩ Thanh Việt chuyên mang nụ cười đến cho khán giả. Riêng phần anh, dưới thời VNCH, Thanh Việt đúng là có một cuộc sống huy hoàng, đi đóng phim dù gặp những cảnh nguy hiểm, anh được chủ hãng phim, đạo diễn, những chuyên viên kỹ thuật bảo vệ an toàn tối đa.
Nếu không có cuộc đổi đời bi thảm 30 tháng 4 năm 1975, chắc chắn cuộc đời của danh hài Thanh Việt không có một cái kết thúc tang thương và đáng hận như chúng tôi được biết./
Vũ Thượng Nguyên
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét