Vài dòng về Lệ Đá lời 1, 2 - Lệ Đá, trước hết, không phải là một bài thơ phổ nhạc. Phải nói là tôi đã đặt lời cho bản nhạc (vốn không tên) của Trần Trịnh mới đúng. Do một cơ duyên đặc biệt, Trung sĩ Nguyễn Văn Đông, chơi Clarinet, giới thiệu Trần Trịnh với tôi: - Nhạc Trần Trịnh khá lắm, nhưng rất ít người biết đến. Xin anh giúp thằng bạn em một lần, đặt lời ca giùm cho nó. Tôi rất cảm mến Đông, nhưng liền lắc đầu: - Em biết là anh vốn mù nhạc mà! Đông tha thiết: - Em biết chứ, nhưng em thành thực nghĩ rằng chỉ có anh mới giúp được nó. Trần Trịnh cười hiền: - Xin anh giúp cho. Tôi nghĩ là sẽ có cách…
Tôi thẳng thắn đặt điều kiện:
- Nể thằng em, coi như tôi thuận trên nguyên tắc. Tuy nhiên, tôi cần nghe anh đàn bản nhạc này vài lần để có khái niệm về nhạc tính. Và tôi cũng cần ý kiến thẩm định về nhạc thuật của bài này với những Pianist như Dzương Ngọc Hoán (chồng Pianist, ca sĩ Quỳnh Giao).
Chúng tôi kéo nhau lên đài phát thanh Quân Đội. Trần Trịnh ngồi vào Piano. Và điều ngạc nhiên là tôi ưa ngay cái âm hưởng buồn ngất ngây dịu nhẹ, rất Pianissimo ấy. Melody thật tha thiết, ngọt ngào, bắt nhĩ. Khi ấy Đông đã kéo Dzương Ngọc Hoán qua và Hoán khen bản nhạc này không tiếc lời, khiến tôi có ngay quyết định giúp Trần Trịnh. Sau phần thảo luận, chúng tôi tự chế ra một quy ước riêng. Trần Trịnh ghi dưới các nốt nhạc chữ “o” cho những từ không dấu (bình thanh) / Dấu huyền cho các từ mang dấu huyền, hỏi Nặng / Sắc cho các từ mang dấu sắc, ngã.
Tiếc là khi ấy loại máy cassette còn chưa được phổ biến. Tôi nghe Trịnh đàn thêm vài lần nữa và cố gắng nhập tâm cái âm hưởng của bản nhạc. Và tôi bắt đầu chơi ô chữ.
Hôm sau, tôi đem đến Trần Trịnh lời (ca thứ nhất của Lệ Đá. Kết quả ngoài sức tưởng tượng tôi, là không biết bằng cảm hứng nào đó, tôi đã hòa được cái rung cảm đích thực của thơ tôi cho nhạc Trịnh. Trần Trịnh mừng rỡ tới sững hồn. Anh và Hoán cùng hân hoan hát Lệ Đá khiến tôi cũng choáng ngợp niềm vui:
“Hỏi đá xanh rêu bao nhiều tuổi đời
Hỏi gió phiêu du qua bao đỉnh trời”...
Lập tức tôi viết lời 2. Buổi trưa nắng gắt, dưới mái tôn thấp lè tè của quán cơm lính trong trại, trên chiếc bàn bọc nhôm nóng bỏng, cáu bẩn, tôi thả hồn bay với Lệ Đá. Tôi viết thật dễ dàng, và khóc cũng dễ dàng với:
“Người đi, đi mãi không về
Thời gian xóa vội câu thề
Bóng anh nhạt nhoà bóng núi
Em với tình yêu trăng soi
Tượng đá kiên trinh ru con đợi chồng
Nhạc lá thu mưa hay chân ngựa hồng…”
Tôi cứ vừa viết vừa khóc thế đó, như khi ngồi chép lại những dòng này. Tôi bỏ dở bữa ăn, đem lời 2 lên đài Quân Đội. Gặp Nhật Trường trước phòng vi âm, tôi đưa Lệ Đá ra khoe. Nhật Trường hát ngay với nỗi hân hoan bốc lửa. Hắn túm ngay lấy Trần Trịnh đòi soạn cấp kỳ hòa âm cho ban nhạc và 2 bè khác cho Mai Hương, Như Thủy. Khoảng nửa giờ sau, Lệ Đá được thâu cấp kỳ. Nhật Trường, Mai Hương, Như Thủy, mỗi nguời trên tay một bản Lệ Đá “mì ăn liền” say mê hòa ca với nỗi xúc động đồng thiếp. Take one. Good take! Hát và thâu hoàn chỉnh ngay lần thứ nhất.
Nhật Trường như bay ra khỏi phòng vi âm ôm lấy tôi và Trần Trịnh:
- Ông đặt lời thần sầu. Bản này sẽ là Top Hit.
Tôi nhún nhường:
- Top Hit được là nhờ nhạc Trần Trịnh bay bổng như diều đấy chứ.
Nhật Trường cướp lời:
- Nhưng ông là gió lớn. Đại phong…)
(Trích bài Lê Tạo phỏng vấn HHC, điện báo VHNT).
Nhịp 4/4 Thiết tha, thể điệu Slow Rock, hợp âm La trưởng.
Lệ Đá 1: (sáng tác cuối thập niên 60).
Hỏi đá xanh rêu... bao nhiêu tuổi đời
Hỏi gió phiêu du... qua bao đỉnh trời
Hỏi những đêm sâu... đèn vàng héo hắt
Ái ân… bây giờ là nước mắt
Cuối hồn một… thoáng nhớ mong manh
Thuở ấy tôi như... con chim lạc đàn
Xoải cánh cô đơn… bay trong chiều vàng
Và ước mơ sao... trời đừng bão tố
Để yêu thương… càng nhiều gắn bó
Tháng ngày là… men say nguồn thơ.
Điệp khúc
Tình yêu... đã vỗ… cánh rồi
Là hoa... rót mật… cho đời
Chắt chiu... kỷ niệm… dĩ vãng
Em nhớ gì… không em ơi...
Mầu áo thiên thanh… thơ ngây ngày nào
Chìm khuất trong mưa... mưa bay rạt rào
Đọc lá thư xưa... một trời luyến tiếc
Nhớ môi em… và mầu mắt biếc
Suối hẹn hò… trăng xanh đầu non.
Lệ Đá 2:
Tượng đá kiên trinh… ru con đời đời
Là nét đan thanh…nêu cao tình người
Là ánh chiêu dương…đẩy lùi bóng tối
Tháng năm xa... trùng trùng sóng gối
Ngóng nhìn từ… bát ngát chân mây
Bài hát ca dao... theo tôi vào đời
Và giữ cho tim… tôi xanh nụ cười
Nào biết trong em… còn nhiều trống vắng
Trái yêu đương… chỉ là trái đắng
Gã tật nguyền… buông trôi niềm tin.
Điệp khúc
Tình yêu... đã vỗ… cánh rồi
Là hoa... rót mật…cho đời
Chắt chiu... kỷ niệm… dĩ vãng
Em nhớ gì… không em ơi
Tượng đá kiên trinh… ôm con đợi chồng
Nhạc lá thu mưa... hay chân ngựa hồng
Lệ đá tuôn rơi... dòng dòng nối tiếp
Ngóng chinh phu... đời đời kiếp kiếp
Suối vọng tìm… trăng xanh đầu non.
Cái ma kiếp của một bài ca được yêu chuộng thường yểu tử, và xuống cấp. Nhưng Lệ Đá thì không. Nó may mắn thoát khỏi định số ước lệ ấy. Vào những năm 67,68, Lệ Đá được cất tiếng thường xuyên hầu như ở khắp mọi sinh hoạt văn nghệ. (Thời kỳ độc chiếm, một cõi của nhạc Trịnh Công Sơn).
Lệ Đá góp mặt hàng đêm ở các phòng trà, tiệm nhảy. Lệ Đá vào khuê phòng, ra máy nước. Rồi quán cà phê cũng Lệ Đá, phim ảnh cũng Lệ Đá (với tiếng hát Khánh Ly, do Thanh Nga (?), Đoàn Châu Mậu diễn xuất, Bùi Sơn Ruân đạo diễn).
May sao, Lệ Đá vẫn chưa trở thành nhạc sến, nhạc đứng đường. May sao, tôi vẫn được yên thân, bởi vẫn giữ kín cơ duyên nhảy dù vào nghề viết lời nhạc. Để mọi người đều hiểu lầm rằng Trần Trịnh phổ thơ tôi khi ấy.
Tôi viết thêm lời 3 cho Lệ Đá vào dịp công tác ở miền Sóc Trang, Cà Mau. Nơi Rừng Mắm của Bình Nguyên Lộc với muỗi mòng dễ nể. (Bình Nguyên Lộc dọa, chỉ cần quơ tay 1 cái là đã túm được cả chục con muỗi. Bạn bè hăm, trâu bò còn phải ngủ trong mùng). Khách sạn tỉnh lẻ không khá gì hơn mấy quán trọ trong phim Anh Hùng Xạ Điêu, Cô Gái Đồ Long. Thực khách vừa nhâm nhi, vừa quơ chưởng, đuổi muỗi.
Mới chập tối, tôi đã chui vô chiếc mùng thố. Và buồn tình tôi, Lệ Đá 3:
Lệ Đá lời 3: (Tháng 9, 1968)
Từ những đam mê... xa trong cuộc đời
Từ những cơn vui... tan theo nụ cười
Từ phút trao đi... cuộc tình thứ nhất
Giá băng khi... tuổi hồng đã mất
Dấu bèo chìm… khuất sóng xa khơi.
(Cho đến bây giờ, tôi vẫn còn ghét cái hình tượng ước lệ, cũ mèm là cái “dấu bèo” phải gió này. Nhưng thực tế quanh tôi, vẫn là những đám lục bình lãng mạn trôi thanh thản trên mọi miền sông nước miền Tây. Đành vậy thôi).
Tôi khi ấy, đặt mình vào tâm cảnh của người bị tình phụ. Cũng chỉ là vay mượn, thác ý thôi, chứ thuở giờ tôi đã phụ ai đâu mà biết người ta sầu não ra sao?
Dòng tóc mây thơ... trên vai rủ mềm
Mười ngón tay em… đan trong tủi phiền
Lời hứa cao bay... cuộc tình cút bắt
Giấc mơ hoa... đầu đời đã tắt
Có gì vừa... trôi qua tầm tay.
(Thấy chưa, sông rạch miền Tây còn ám ảnh tôi dài dài ở những cái trôi, cái chìm trong tâm cảnh thơ.) Khi viết điệp khúc của lời ca Lệ Đá 1, tôi phục tôi quá cỡ. Và ngỡ rằng tôi không thể viết hay hơn: “Tình yêu đã vỗ cánh rồi...” Tôi ngờ rằng mình là người đầu tiên đã viết ra chữ “vỗ cánh” cho hình tượng, ngôn từ đầy cảm khái thay cho 2 tiếng bội phản, sở khanh thế đó. (Nếu biết rằng, sau này, người ta cũng “vỗ cánh” tùm lum, vỗ vô tội vạ, thì tôi đã cất công đi cầu chứng cho câu này rồi. Và đã không xảy ra cuộc tranh cãi bá láp, ngớ ngẩn, về sau, ở một diễn đàn khác).
Ở điệp khúc Lệ Đá 3 này cũng là ma ngữ, quỷ điệu bất ngờ. Không chừng còn bay hơn “vỗ cánh”:
Điệp khúc
Người đi... đi mãi... không về
Thời gian… xoá vội... câu thề
Bóng anh… nhạt nhoà… bóng núi
Em với tình… yêu trăng soi
Lạy chúa ngôi... ba nghe con nguyện cầu
Và giúp cho con… quên đi tình sầu
Lời thánh ru êm… giọt đàn thống hối
Chúa trên cao... mỉm cười thứ lỗi
Những giọt đàn… vang trong trời tin.
(Ca sĩ chuyên nghiệp hay tài tử thường cố ý hay vô tình hát sai lời ca. “Chúa ngôi ba” của tôi thường được hát là Chúa ba ngôi. Xoải cánh cô đơn bay trong “chiều vàng”, được hát là chiều tàn. “Nhạc” lá thu mưa, được hát và chép sai là nhặt lá thu mưa...) Chuyện nhỏ thôi, cái sai lầm này còn dễ thương hơn nhiều. So với cái dốt của anh MC, không biết Lệ Đá do HHC viết lời. Hoặc tệ hại hơn nữa là anh MC này cố tình vờ quên, cho thỏa lòng đố kỵ nhỏ nhen. Cũng là chuyện nhỏ thôi, khi Trần Trịnh cúi mặt xuống, ngầm nhận sảng rằng lời ca Lệ Đá cũng là do anh ta “sáng tác”, do anh MC thâm hiểm kia mớm hơi.
Sáng hôm sau, chỉ có Chúa ngôi ba mới biết được cơn sợ hãi của tôi đến cỡ nào khi thức giấc. Trong mùng tôi, cả trăm con muỗi đen đủi no căng đu mình say ngủ an bình!!!
Lệ Đá lời 4 (Riêng cho Khánh Liên, tháng 4, 1975)
Chiều 27 tháng 4, 1975 còn là cái hẹn với người tình Khánh Liên ở Thị Nghè. Tình thế biến chuyển cực nhanh khiến tôi buông rơi ý chí tử thủ. Tôi chợt thấy là mình phải rời khỏi Sài Gòn, bằng mọi giá. Tôi không đến được với Khánh Liên, bởi chỉ còn mấy tiếng đồng hồ thôi, tôi phải quýnh quáng lo đủ thứ việc. Vốn là người phóng khoáng, nhưng tôi thường đĩnh đạc trong trách vụ. Là trưởng phòng Ấn Họa cục Tâm Lý Chiến, tôi lên gặp đại tá Cục Phó để thông báo ngầm là tôi sẽ chuồn sớm. Giao lại vũ khí, tập họp đơn vị (82 nhân viên còn hiện diện đủ) để nói lời từ giã. Rằng, tôi không thể cho phép các anh em rời khỏi trách vụ, vậy thì mạnh ai nấy lo, hồn ai nấy giữ.
Tôi ngay thẳng và khờ khạo thế đó trời ạ! Thế nhưng tôi đã không thể thu xếp để tới chỗ hẹn, nói lời từ giã cùng Khánh Liên. Nỗi buồn đeo cứng lấy tôi. Ở khi những hơ hải bôn đào. Ở khi ngồi nín thở dưới hầm tầu Boo Hung. Khi ráng ngoi nhìn mặt sông Lòng Tảo, lần cuối. Mặt sông cuồn cuộn đau, khi thấp thoáng ngàn dặm chia lìa cùng Sài Gòn, quê hương, người tình Khánh Liên…
Lệ Đá 4, xen vào tâm cảnh mất nước, bôn đào, phụ tình…Khởi viết từ tháng 4, và hoàn chỉnh vào tháng 7, 1975.
Lệ Đá lời 4:
Từ nỗi xa đau... như đêm và ngày
Mỏi cánh thư bay...bay trong mùa đầy
Hòn đá đeo trên… cuộc đời héo hắt
Mãi bơi trong… vực sầu nước mắt
Chút tình buồn… lãng đãng men say
Người lỡ chia xa... đôi bên địa cầu
Tình lỡ chia xa... hai bên đỉnh sầu
Người đã xa khơi... cuộc tình tách bến
Chút hương xưa... làm thành vốn liếng
Cũng cùn mòn… theo chân thời gian
Điệp khúc
Mùa xanh… đã khép… mắt đời
Hè khô... nức nở… ma cười
Gió thu... liệm vàng… nỗi nhớ
Đông xám… màu tang… nơi nơi.
(Tôi cũng không thích chữ “ma” cười trong điệp khúc này. Toan thay bằng “mưa” cười hay “sông” cười, nhưng rồi vẫn để nguyên cái cảm xúc ban đầu: ma là CSản, nhưng cũng là tượng trưng cho nỗi oan khuất khi cuộc tình bị bức tử).
Một nét sao bay... trên khung trời buồn
Ngọn lá me khô... lăn trên mặt đường
Tưởng tiếng chân quen… tìm về lối ngõ
Tiếng chân xưa... chỉ là tiếng gió
Gió thở dài... lung lay hồn trăng.
(Không rõ điều gì đã khiến tôi không xa rời được cái giao hưởng của Lệ Đá 1, 2, khiến đôi khi, khúc này hầu như là một phó bản, mô phỏng của khúc trước. Nó dẫn tôi quanh quẩn trong trình tự ấy. Không rời).
Lệ Đá lời 5: (Riêng cho Nguyệt Lãng)
Có lẽ tôi là một kẻ chung tình mang trái tim phản trắc. Ở 1992, tôi đắm hồn vào một tình yêu mới. (Nguyễn Tà Cúc – Nguyệt Lãng – Ác Bà Bà, là một.) Ba đại ác nhân và mỹ nhân này đã cho tôi hạnh phúc và hành tôi điêu đứng không cùng.
Nguyễn Tà Cúc thì không thể nào không… tà cho được. Nàng đến với tôi như một tiểu muội, thứ thiệt. Rồi tôi đổ đốn đâm ra yêu tiểu muội, qua một phân thân của nàng là Nguyệt Lãng (sóng trăng).
Tháng Một Buồn,1993, là thi tập ghi dấu tình tôi với nàng. Rồi Nguyệt Lãng lại phân thân, lần nữa. Từ cây bút hoa bướm hiệu đoàn, Ác Bà Bà soi kính chiếu yêu vào đời sống, văn chương. Và chứng tỏ năng khiếu trong lãnh vực phê bình văn học, và đàn hạch tư cách bất chính của nhà văn. (Trong và ngoài văn chương).
Tôi xa nàng từ 1993. Dù cái tình của chúng tôi vẫn là ngàn đời chẳng thể chia xa. Và từ tháng Mười, 1992 đến tháng Chạp, 2002, đã là hơn 10 năm vèo qua trong thân tình, chúng tôi vẫn chưa hề giáp mặt nhau, dù chỉ 1 lần. Dù tôi đến Cali nhiều bận. Rất nhiều bận.
Không gặp, phải chăng là cố gắng phi thường của chúng tôi. Để giữ cho tình mãi đẹp. Cho dù, những năm sau này, tiểu muội của tôi đã trong tình trạng không còn ràng buộc bởi hôn nhân.
(Và những dòng này cho em T. Thằng anh phóng đãng này, vẫn chưa 1 lần có lỗi với em. Cám ơn em đã rộng lượng với tiểu muội và anh, trong tình yêu văn chương).
Lệ Đá lời 5:
Từ lúc yêu trăng… tiêu hoang cuộc đời
Từ phút say hoa... tương tư biển trời
Muội rót cho huynh… ngọt ngào suối biếc
Đắm say trên… từng hàng chữ viết
Cũng muộn phiền… suốt kiếp chưa vơi
Sợi tóc biên cương… xa hơn ngàn trùng
Nguyệt lãng sông chia... tang thương chẳng cùng
Là nhánh phong lan… vì người vẫy gió
Lúc trăng vơi... người còn mãi nhớ
Vẫn nồng nàn… thơm hương tịnh yên.
Điệp khúc
Tình đau... lấp lánh… cuối trời
Ngàn khuya.. gió thở… vai người
Tóc đêm… mượt mà… suối nhớ
Trăng đắm… hồn si... trăng trôi.
Tình lỡ đăng quang… sông vui, dặm phiền
Còn chút dư hương… vương trên cỏ hiền
Để mãi thương nhau... đời này kiếp khác
Những đêm sâu... thoảng lời gió hát
Khúc tình hoài... trăm năm, ngàn năm.
Dường như tôi thích Lệ Đá 5 này hơn những lời cũ. Tình và thơ mượt mà như sóng trăng, suối biếc, cỏ hiền. Không có chỗ cho sáo ngữ, đại ngôn. Lời ca này được chôn giấu nhiều năm trong kho riêng kỷ niệm trăng sao.
Và hôm nay, sinh nhật tôi, nàng đã bất ngờ trao lại chìa khóa kho tàng.
Tôi mở lòng ra cùng Nguyệt Lãng.
12/21/02
Hà Huyền Chi
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét