HOÀ BÌNH Ở UKRAINE? - Linda Nguyễn

Sau cuộc đàm thoại với Putin ở Alaska, Trump sau đó gặp Zelensky và các viên lớn của Âu châu tại Toà Bạch Ốc và sau cùng Trump liền gọi cho Putin và Putin đã đồng ý chuyển sang “giai đoạn tiếp theo” của tiến trình hòa bình, dựa theo phát ngôn viên Tòa Bạch Ốc. Vậy thế nào là giai đoạn tiếp theo?Giai đoạn tiếp theo dựa theo Trump là tạo thành một cuộc gặp gở giữa hai nhà lãnh đạo Putin và Zelensky vì họ là chìa khoá để mở ra cánh cửa hoà bình. Trump muốn cuộc gặp đó diễn ra vào cuối tháng 8, lý tưởng nhất là sớm hơn nhiều.

<!>

Nhưng Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov đã có một giọng điệu rất khác vào hôm thứ Tư. Ông nói với truyền thông nhà nước rằng bất kỳ hội nghị thượng đỉnh nào giữa hai nhà lãnh đạo cũng nên được tiến hành theo một quy trình "từng bước" với các cuộc đàm phán cấp thấp hơn. Lý do ông Lavrov nói như vậy là vì khoảng cách của hai bên còn cách quá xa cho nên hai nhà lãnh đạo nếu có gặp nhau thì cũng không thể tìm được một giải pháp nào cả.

Hiện tại, các bên vẫn còn rất xa cách nhau về các vấn đề then chốt liên quan đến đảm bảo an ninh và nhượng bộ lãnh thổ. Ngay cả khi họ gặp nhau, thỏa thuận hòa bình nhanh chóng mà Trump hy vọng dường như khó có thể đạt được.

Tại sao Putin ngần ngại gặp Zelensky?

Theo các cơ quan an ninh Ukraine, Putin đã bắt đầu cuộc chiến này với mục tiêu thay đổi chế độ ở Kyiv, và đã thực hiện một loạt vụ ám sát Zelensky trong những năm kể từ đó.

Putin đã ngừng nói nhiều về "phi quốc xã hóa" như một mục tiêu chiến tranh, nhưng ông có thể ngần ngại thể hiện sự tôn trọng với Ukraine hoặc cá nhân Zelensky bằng cách ngồi xuống như những người ngang hàng.

Nhiều quan chức châu Âu và Ukraine cũng nghi ngờ rằng Putin đang câu giờ trong tiến trình hòa bình của Trump, thay vì chủ động tìm kiếm một thỏa thuận.

Do đó, việc đồng ý về nguyên tắc gặp Zelensky nhưng không vội vàng đưa nó vào lịch trình có thể là hợp lý theo quan điểm của ông.

Vậy tiến trình này sẽ xảy ra như thế nào?

Trump liên tục nói rằng ông dự kiến sẽ tham dự cuộc gặp với Putin và Zelensky nếu cả hai nhà lãnh đạo muốn ông có mặt.

Zelensky đã công khai tuyên bố rằng ông muốn Trump tham dự hội nghị thượng đỉnh.

Nhưng Trump đã thay đổi quan điểm vào thứ Ba sau cuộc điện đàm với Putin, tuyên bố rằng nên có một cuộc gặp Putin-Zelensky trước, sau đó là một cuộc gặp ba bên "nếu cần thiết".

Tóm lại: Một cuộc gặp với Zelensky có thể dễ dàng bị Putin hủy bỏ, hoặc kết thúc không có hồi kết, hơn là một cuộc gặp có sự tham gia của tổng thống Hoa Kỳ.

Tại sao các cuộc đàm phán bị bế tắc?

Điểm bế tắc số 1: Bảo đảm an ninh cho Ukraine:

Kiev kiên quyết rằng họ sẽ cần một số loại bảo đảm an ninh từ các đồng minh để ngăn chặn một cuộc xâm lược mới của Nga sau khi chiến tranh kết thúc.

Các quan chức cấp cao từ Hoa Kỳ và một số nước Âu châu đang có kế hoạch hợp tác trong những ngày tới để đưa ra một đề xuất chi tiết.

Trump cho biết hôm thứ Ba rằng sẽ không có quân đội Hoa Kỳ trên bộ, nhưng lực lượng không quân Hoa Kỳ có thể tham gia.

Mặt khác Putin đã bày tỏ sự cởi mở về nguyên tắc đối với các bảo đảm an ninh cho Ukraine trong hội nghị thượng đỉnh với Trump vào tuần trước. Phải chăng tên cáo này diễn tuồng hứa cuội nhưng lập trường của Nga trước sau vẫn không thay đổi.

Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Nga hôm thứ Hai tuyên bố "kiên quyết" bác bỏ khả năng "một lực lượng quân sự với sự tham gia của các nước NATO" bên trong Ukraine.

Vì thế bảo đảm an ninh duy nhất cho Ukraine là được gia nhập vào khối NATO, nhưng đây là điều bác bỏ đầu tiên và cũng là nguyên nhân Putin khơi dậy cuộc chiến cách đây 3 năm rưỡi.

Điểm bế tắc số 2: Lãnh thổ Nga đã chiếm đóng:

Theo các nguồn tin thân cận với lập trường của Putin tại hội nghị thượng đỉnh Alaska, Putin muốn Ukraine rút quân hoàn toàn khỏi hai khu vực phía đông là Donetsk và Luhansk và đóng băng các chiến tuyến ở hai khu vực khác là Kherson và Zaporizhzhia.

Điều đó có nghĩa là Nga đòi hỏi Zelensky phải bàn giao một vùng đất rộng lớn ở Donetsk, phần lớn được củng cố vững chắc — một đề xuất mà ông gần như chắc chắn sẽ bác bỏ.

Zelensky đã nói rằng ông sẵn sàng thảo luận về các vấn đề kiểm soát lãnh thổ nếu Putin đồng ý gặp mặt. Tuy nhiên, ông cũng loại trừ khả năng nhượng bộ lãnh thổ hoàn toàn.

Có một điều đáng chú ý là Toà Bạch Ốc đã nêu ý tưởng "trao đổi đất đai", điều này có thể dẫn đến việc một số lãnh thổ vẫn được quốc tế công nhận là của Ukraine trong khi trên thực tế vẫn do Nga kiểm soát. Đó sẽ là một nhượng bộ rất khó khăn đối với Zelensky đặc biệt là bán đảo Crimea.

Ngoại trưởng Hoa Kỳ Marco Rubio vài ngày trước đã gợi ý rằng bất cứ một cuộc đàm phán nào thì hai bên phải nhường nhịn một chút nghĩa là mỗi bên phải chịu thua thiệt một phần còn nếu chỉ có một bên thua thiệt thì đây là sự đầu hàng. Tại sao Hoa Kỳ không đòi hỏi sự nhượng bộ bằng cách rút quân của Nga của Nga vì Nga sẽ kẻ xâm lăng. Ở đây Putin không có gì phải hy sinh cả vì Nga đã chiếm gần 20% đất của Ukraine vì thế nếu Putin đòi chiếm những phần đất quan trọng và nếu phải bỏ bớt 5% lãnh thổ Nga đã chiến đóng thì đối với Ukraine là sự đầu hàng chớ còn gì nữa.

Tóm lại: Việc ngồi vào bàn đàm phán là phần dễ dàng, nhưng đạt đến bất cứ thỏa hiệp nào cũng sẽ rất khó khăn.

Các quan chức cấp cao từ Hoa Kỳ, Ukraine và một số nước Âu châu dự kiến sẽ làm việc trong những ngày tới về một đề xuất chi tiết về bảo đảm an ninh cho Ukraine, có thể bao gồm cả không quân Hoa Kỳ.

Lý do quan trọng: Bảo đảm an ninh của Hoa Kỳ và Âu châu là một yêu cầu quan trọng của Ukraine. Sau nhiều tháng từ chối thảo luận về vấn đề này, Tổng thống Trump đã đồng ý với ý tưởng về sự tham gia của Hoa Kỳ vào một kế hoạch như vậy.

Trong một cuộc phỏng vấn với Fox News hôm thứ Ba, Trump nhấn mạnh sẽ không có bộ binh Hoa Kỳ trên bộ nhưng cho biết ông sẵn sàng cung cấp hỗ trợ không quân cho bất kỳ lực lượng quân sự Âu châu nào đóng quân tại Ukraine.

Trump cũng cho biết ông nghĩ Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ chấp nhận các bảo đảm an ninh của Hoa Kỳ-châu Âu cho Ukraine, nhưng Điện Kremlin từ lâu đã phản đối bất kỳ kế hoạch nào như vậy trên lãnh thổ Ukraine.

Thêm nữa, khi các bảo đảm an ninh đang được thảo luận tại Tòa Bạch Ốc, Bộ Ngoại giao Nga cho biết họ "kiên quyết" bác bỏ khả năng "một lực lượng quân sự với sự tham gia của các nước NATO" bên trong Ukraine.

Trong quá khứ Nga và Ukraine đã ký hoà ước và có sự bảo đảm của Anh và Pháp, nhưng rồi sau đó Nga vẫn vi phạm mà khối Âu châu không làm gì được vì thế cho dù khối Âu châu có đem quân để giữ hoà bình thì các nhà phân tích đặt ra là họ sẽ ở bao lâu và sau đó họ rút về thì Nga sẽ xâm chiếm Ukraine trở lại.

Điểm Bế tắc thứ ba:

Một trong những đòi hỏi của Putin là muốn giải thể lực lượng quân sự của Ukraine hoặc tối thiểu là làm cho nó suy yếu không thể đương đầu với Nga. Vì thế Putin lúc nào cũng muốn Trump đừng tiếp tục cung cấp vũ khí cho Ukraine và đặc biệt là những hoả tiễn có tầm xa. Đây là điều mà Zelensky sẽ bác bỏ ngay vì nó biểu hiện thái độ Putin muốn nuốt sống Ukraine trong tương lai.

Điểm Bế tắc thứ tư:

Putin muốn Ukraine phải thay đổi chế độ vì Zelensky là một nhà lãnh đạo kiên cường nghiêng về phương Tây và đã cầm chân Nga trong suốt cuộc chiến trên 3 năm rưỡi với cán cân quân sự nghiêng hẳn về Nga. Putin đòi hỏi phải có cuộc bầu cử mới để thay đổi chế độ hiện tại. Lịch sử đã chứng minh là Nga đã nhúng tay vào can thiệp bầu cử và tổng thống Ukraine mới sẽ là tay sai của Putin như Viktor Yanukovych từ năm 2010 đến năm 2014. Tuy nhiên, Zelensky khẳng định rằng Ukraine không thể tổ chức bất cứ cuộc bầu cử nào vì quốc gia này vẫn còn đang trong chiến tranh.

Kết luận:

Tuy Trump có cố gắng tìm một giải pháp hoà bình cho Ukraine, nhưng Trump không phải là nhà chính trị lão luyện mà Trump chỉ có kinh nghiệm của một nhà thương buôn, chỉ có cái nhìn gần mà không thấy những tiềm ẩn sâu kín bên trong. Ngược lại, Putin là con cáo già, dạn dày kinh nghiệm về xảo thuật chính trị. Trong cuộc chiến này, Putin đã xua quân xâm chiếm trên 20% lãnh thổ của Ukraine và sau cuộc chiến khốc liệt trên 3 năm rưỡi, Nga đã kiệt quệ từ quân sự đến kinh tế. Vì thế Trump vì tham vọng muốn đạt giải Nobel về hoà bình vào tháng 12 năm nay cho nên Trump tìm mọi cách để đạt đến một thỏa ước hoà bình càng sớm càng tốt mà trong đó Ukraine sẽ là nạn nhân bị thiệt thòi nhiều nhất. Đối với Putin, cho dù chiếm được một phần trong số những phần đất mà Putin đang chiếm cộng thêm với bán đảo Crimea là một chiến thắng lớn. Sau đó Putin sẽ dùng chính sách làm suy yếu lực lượng quân sự của Ukraine và sau cùng là chiếm toàn lãnh thổ của nước này trong tương lai. Đối với người Việt Nam thì chính sách này không có gì mới lạ cả vì Putin vẫn là người Cộng sản, có tham vọng muốn khôi phục lại thời vàng son của Xô Viết Union ngày xưa. Nhắc lại Cộng sản miền Bắc đầu tiên lập ra Mặt trận giải phóng miền Nam do nhóm lâu la tép riêu thành lập. Rồi sau đó tung ra biết bao phong trào phản chiến làm suy yếu quân đội và sau cùng Cộng sản đòi phải thay đổi một chính phủ mới thì họ mới thương thuyết để đi đến hoà bình. Miền nam ngây thơ thay đổi chế độ mà Cộng sản đếch cần thương thuyết. Họ gạt tất cả và tóm thâu miền Nam cho đến ngày nay. Vì thế khi nghe Putin đưa ra những đòi hỏi không khác gì Cộng sản Việt Nam ngày xưa.

Trump nghĩ rằng với sức mạnh của Hoa Kỳ, Putin sẽ nhượng bộ và đi đến một thỏa hiệp hoà bình, nhưng lập trường của Putin trước sau như một, đi từng bước không vội vàng mà vững chắc. Lý do Putin không thay đổi lập trường của mình là vì Trump không áp lực Putin cho nên Putin cứ từ từ tiến lên và dĩ nhiên trước sau cũng đạt đến mục đích của mình mà thôi. Cái thay đổi duy nhất ở đây là Zelensky phải nhượng bộ bao nhiêu dưới sự áp lực của Trump. Trump thay vì áp lực lên Putin thì Trump sẽ quay trở lại áp lực lên Zelensky và đổ lên đầu Zelensky nếu Trump không đạt được giải Nobel về hoà bình cho năm nay.

Để kết luận bài viết này, chúng tôi mượn lời viết của ký giả Sarah Fortinsky nói rằng:"Putin completely played Trump" vì cô ta quan sát từ đầu cuộc họp thượng đỉnh cho đến nay thì cô ta nói rằng Trump hoàn toàn nằm trong vòng kiềm chế của Putin.

Linda Nguyễn