Mỹ-Iran-Israel : « Cuộc chiến mười hai ngày » kỳ lạ, chiến thắng cá nhân của Donald TrumpẢnh tổng thống Mỹ xuất hiện trên trang nhất nhiều báo Pháp hôm nay 25/06/2025. Le Figaro chạy tít « Israel-Iran : Trump áp đặt ngưng chiến », Le Monde nói về « Cuộc ngưng bắn bất định của Trump ». Libération cho rằng cú ra đòn của Donald Trump là hiệu quả, nhưng đến chừng nào ? Les Echos chú ý đến hội nghị thượng đỉnh của Liên minh Bắc Đại Tây Dương, với dòng tựa « NATO : Trump gieo rắc hoài nghi ».
<!>
Một bảng điện tử với ảnh tổng thống Donald Trump và dòng chữ « Cảm ơn ngài tổng thống », tại Ramat Gan, Israel ngày 22/06/2025. AP - Ohad Zwigenberg
Thụy My
Chiến tranh giữa ba nước cách xa nhau, cả ba đều tuyên bố chiến thắng
Les Echos nhận xét, Hoa Kỳ, Israel và Iran đều tuyên bố « chiến thắng » sau cuộc chiến tranh 12 ngày. Nhưng cả ba đều có lý do để lo lắng và xung đột vẫn có thể bùng nổ trở lại.
Hoa Kỳ nói đã phá hủy các cơ sở nguyên tử của Iran, Israel đã tiêu diệt « cả hai nguy cơ cho sự tồn vong » là nguyên tử và đạn đạo của chế độ Teheran, còn Iran khoe đã đương đầu với hai quân đội vô cùng hiện đại. Một cuộc chiến tranh kỳ lạ, được tiến hành hầu như chỉ bằng những đợt phóng hỏa tiễn giữa hai nước cách xa nhau 2.000 km. Và kết thúc bằng ngưng bắn giữa Iran và quốc gia không được Teheran công nhận là Israel, qua trung gian của Hoa Kỳ, quốc gia không có liên hệ ngoại giao với Teheran từ bốn thập niên. Và cả ba đều đã xử lý khéo léo.
Washington đã tấn công ồ ạt vào ba cơ sở nguyên tử của Iran ngay khi chiến sự đang căng thẳng nhưng không bị cuốn vào cuộc chiến, áp đặt một lối ra cho đồng minh khó bảo là Benyamin Netanyahou. Hoa Kỳ chứng tỏ có thể hủy diệt các boong-ke nằm sâu dưới lòng đất, ở cách xa đến 11.000 km, và Trump có thể tung đòn sấm sét, ngược với tai tiếng lâu nay « chó sủa là chó không cắn ». Bắc Kinh và Matxcơva nhất định sẽ lưu tâm.
Thủ tướng Israel có thể nhấn mạnh đã gây tổn thất nghiêm trọng cho hệ thống nguyên tử và bộ máy quân sự của Iran mà không mất một chiến đấu cơ nào, con số 24 thường dân thiệt mạng là tương đối nhẹ cho một cuộc chiến ác liệt như thế.
Chế độ Teheran thì nói là « một đều, quả bóng đang ở giữa sân » với đại cường quân sự số một thế giới. Bởi vì tối thứ Hai, Iran đã bắn sang hai căn cứ quân sự Mỹ 14 hỏa tiễn, bằng số bom do các pháo đài bay B2 Mỹ thả xuống hôm Chủ nhật. Như vậy chính quyền Teheran có thể giữ thể diện trước số công chúng ngây thơ nhất hoặc cuồng tín, có thể không biết rằng tất cả hỏa tiễn đều bị chặn. Cứu vãn chế độ là điều cốt yếu. Hơn nữa, đáng kinh ngạc là Donald Trump còn cảm ơn Teheran chịu ngưng bắn, không còn nói về lật đổ chế độ và thậm chí cho phép bán dầu cho Trung Quốc !
« Bố già » Trung Đông hiện nguyên hình là cọp giấy
Nhưng khi suy luận sâu thêm một chút, tình hình có vẻ phức tạp hơn nhiều. Hai cơ sở Natanz và Ispahan bị thiệt hại nặng, nhưng không có đánh giá độc lập nào về Fordo, được bảo vệ dưới độ sâu 80 mét đất và bê-tông. Các công trình có thể được tái thiết và các nhà khoa học bị giết thì sẽ có người khác thay thế.
Nhất là không thể biết 408 ký uranium được làm giàu 60 % đang ở đâu, cũng như số lượng được che giấu có thể sản xuất 10 quả bom nguyên tử. Khoảng hai chục xe tải được vệ tinh ghi hình chạy khỏi Fordo trước khi Mỹ không kích. Như vậy Washington và Israel chưa « xong việc ». Chương trình nguyên tử Iran bị chặn lại, nhưng người ta không rõ là trong hai năm hay hai chục năm.
Chế độ Teheran chịu thiệt hại chưa từng thấy, bị mất uy tín trầm trọng. Tám trong số 12 nhà lãnh đạo chính bị trừ khử bằng hỏa tiễn hay bằng điệp viên Israel. Các trung tâm quyền lực của bộ máy đàn áp tại Teheran bị phá hủy, trong đó có tổng hành dinh Vệ binh Cách mạng hôm thứ Hai. Phân nửa số bệ phóng hỏa tiễn bị phá hủy. Đặc biệt « Bố già » làm cả Cận Đông run sợ rốt cuộc chỉ là cọp giấy, với không quân bất lực, phòng không hầu như không tồn tại, hỏa tiễn đạn đạo thì đến 90 % bị Israel đánh chặn.
Tóm lại, cả ba nước tham chiến đều có cảm giác không trọn vẹn. Họ có thể tự an ủi là châu Âu cũng bất lực đứng nhìn, còn Nga tỏ ra là một đồng minh vô nghĩa của Teheran.
« Chiến tranh và hòa bình » : Tolstoi 2.000 trang, Trump chỉ vài dòng tweet
Bình luận về « Chiến tranh và hòa bình theo kiểu Trump », Le Figaro ví von, thay vì hai ngàn trang giấy của Léon Tolstoi, Donald Trump chỉ cần vài dòng tweet, với mấy chữ in hoa. Nhật báo cánh hữu lưu ý là từ khi hóa thân thành người kiến tạo hòa bình, Trump coi Israel và Iran như nhau, làm ảnh hưởng đến ưu thế chiến lược của Israel, chúc đôi bên « tình yêu, bình an, thịnh vượng ». Trong kỷ nguyên của Donald Trump, khẩu hiệu đi kèm với trận đấu. Trong khi khu vực chừng như sắp bùng nổ tối thứ Hai, tổng thống Mỹ tuyên bố Iran chỉ trả đũa một cách hình thức, và còn cảm ơn Teheran đã báo trước.
Tiếp theo ông loan báo một kiểu ngưng bắn kỳ lạ, một bên phải chấp nhận trân mình chịu bão lửa của bên kia suốt 12 tiếng đồng hồ. Tất cả để kết thúc một cuộc chiến trong thời hạn áp đặt bởi cái tên mới « Cuộc chiến mười hai ngày », gợi nhớ đến chiến thắng vẻ vang của Nhà nước Do Thái trước các quân đội Ả Rập năm 1967 trong « Cuộc chiến sáu ngày ». Cuộc thương lượng hòa bình này hơi giống một trò ảo thuật : vấn đề nguyên tử Iran đã được giải quyết hay chỉ bị bỏ qua ? Chẳng ai biết được, kể cả Trump. Nhưng câu hỏi này có thể quay lại ám ảnh tất cả mọi người.
Donald Trump : Chủ nghĩa đơn phương thay vì biệt lập
Vì sao Donald Trump quay lưng với chủ nghĩa biệt lập ? Les Echos đặt câu hỏi. Trong vòng một tuần lễ, phe MAGA (Make America Great Again), chủ trương nước Mỹ không tham chiến bất cứ đâu, đã có một bước ngoặt. Thăm dò mới nhất của CNN cho thấy 82 % người Cộng Hòa ủng hộ can thiệp quân sự vào Trung Đông.
Lòng tự hào về đất nước đã vượt lên trên, trong một cuộc chiến ngắn ngủi mang về chiến thắng và không cần đến gót giày đinh trên thực địa. Vẫn còn những tiếng nói phản đối trong phe Trump, nhưng các nhân vật trung thành đã đi vào trật tự. Khuôn mặt nhiều ảnh hưởng Laura Loomer gọi dân biểu Marjorie Taylor Greene là « Marjorie Traître Greene », hàm ý phản bội, đăng danh sách những người chống can thiệp và khẳng định « nhiều người sẽ không bao giờ còn được Nhà Trắng mời ».
Thực tế tổng thống Mỹ không hẳn là người chủ trương biệt lập, không phải là nhà tư tưởng. Ông vận động tranh cử dựa vào lời hứa chấm dứt và ngăn chận chiến tranh, vì cảm thấy người dân Mỹ muốn vậy. Ứng cử viên Trump nói rằng các đối thủ Dân Chủ sẽ gây ra « Đệ tam Thế chiến » nếu được bầu.
Đúng là trong nhiệm kỳ đầu, không có cuộc chiến nào của Mỹ, nhà lãnh đạo dân túy nhắc đi nhắc lại chỉ riêng sự hiện diện của ông cũng đủ để các bên không dám tấn công. Hồi năm 2020, Trump đã xúc tiến hiệp ước Abraham giữa Israel và các láng giềng Ả Rập. Can dự vào quốc tế, tự cho rằng xứng đáng được giải thưởng Nobel, tổng thống Mỹ thực ra theo chủ nghĩa đơn phương thay vì biệt lập.
« Hiến binh quốc tế » quay lại, Trung Đông có an ninh hơn ?
Xã luận của Libération nhấn mạnh « hiến binh quốc tế » đã quay lại, như chưa bao giờ rời đi, huýt còi báo hiệu kết thúc xung đột, cảnh cáo những ai chậm trễ. Donald Trump đã thực hiện điều mà « chưa có tổng thống tiền nhiệm nào thành công trong nhiều thập niên qua » - lời của tổng thư ký NATO Mark Rutte. Để thỏa thuận mơ hồ và không được ai ký kết, không được định chế pháp lý hay chính trị nào thông qua có thể trụ được, các bên cần phải trình bày như một chiến thắng.
Đại giáo chủ Ali Khamenei luôn im lặng, chính tổng thống Massoud Pezeshkian làm nhiệm vụ tuyên bố Iran sẵn sàng quay lại bàn đàm phán. Teheran biết rằng tình hình đang nguy ngập, sống sót được là nhờ Mỹ chưa chuẩn bị cho việc lật đổ chế độ. Nhưng kỹ năng về nguyên tử và lòng thù địch càng tăng của chế độ thần quyền khiến khó thể nghĩ rằng Trung Đông hiện nay sẽ an ninh hơn trong thời gian dài, so với cách đây 12 ngày.
Sức mạnh răn đe : Bài học của Trump cho châu Âu
Cựu đại sứ Pháp Sylvie Bermann nhớ lại những cuộc thương lượng vất vả trước đây với Iran về chương trình nguyên tử. Trên Les Echos, bà tóm tắt : Trong nhiệm kỳ hai, Donald Trump mở lại đàm phán nhưng 60 ngày trôi qua không kết quả. Netanyahu sau khi làm yếu đi các vòi bạch tuộc Hamas, Hezbollah, Houthi, dân quân Shia ở và Syria, đã táo bạo mở chiến dịch « Sư tử trỗi dậy » được dân chúng ủng hộ.
Các nước Ả Rập chỉ lên tiếng cho có lệ, Nga và Trung Quốc cũng vậy, dù Iran là thành viên khối BRICS+. Tuy ở thế thượng phong, Israel không thể phá hủy cơ sở Fordo, vì chỉ oanh tạc cơ B-2 với bom xuyên hầm của Mỹ mới thực hiện được. « Nhát búa nửa đêm » đã làm thay đổi hẳn ván cờ, và hai ngày sau chế độ Teheran bị dồn vào đường cùng đã chấp nhận ngưng bắn. Donald Trump đã hành động đúng, dù rủi ro rất lớn vì đi ngược lại lời hứa với cử tri MAGA.
Đó là chiến thắng cá nhân của ông, dập tắt lời chê bai TACO (« Trump Always Chickens Out », hàm ý Trump "chết nhát"). Tất cả vẫn chưa được giải quyết, nhưng sự biểu dương sức mạnh của Mỹ đã tái lập khả năng răn đe - trong khi vài ngày trước người ta còn chế giễu cuộc duyệt binh lộn xộn, nhân kỷ niệm 250 năm thành lập quân đội và sinh nhật thứ 79 của tổng thống.
Dù tính cách bất định, ái kỷ và đôi khi trẻ con, Trump vẫn là nhân vật quyền lực nhất của siêu cường hùng mạnh nhất hành tinh. Châu Âu, bên đề xướng thỏa thuận nguyên tử, đã phải đứng ngoài lề. Nói về luật pháp rồi cầu nguyện trong sa mạc thì không thể đủ, mà còn phải có được phương tiện hành động, kể cả quân sự. Châu Âu đã bắt đầu hiểu ra, nhưng tự chủ chiến lược là một con đường rất dài.
Israel và Ukraina : Hai cuộc chiến, một kẻ thù toàn trị
Trả lời phỏng vấn của Le Figaro nhân dịp ra mắt bộ phim « Cuộc chiến của chúng ta » (Notre guerre), triết gia kiêm đạo diễn Pháp Bernard-Henri Lévy cho biết tuy đã cám ơn Donald Trump trên mạng X vì đã giúp Israel trong cuộc chiến với Iran, ông vẫn muốn có dịp cám ơn lần thứ hai nếu Trump ủng hộ Ukraina, vì đó là hai cuộc chiến tranh song đôi. Cả hai mang cùng ý nghĩa về văn minh và cuộc sống, hai quốc gia tự do dân chủ chống lại cùng một kẻ thù, đó là trục toàn trị mới.
Những đế quốc xưa cũ đang lợi dụng việc phương Tây lùi bước để toan tái sinh : đế quốc Trung Hoa, Thổ Nhĩ Kỳ- đế chế Ottoman mới, các Nhà nước mà Hồi giáo cực đoan đang ngự trị, và tất nhiên đứng hàng đầu là Nga và Iran. Thất bại của Teheran cho thấy sự suy yếu từ một trong những đồng minh chính của Matxcơva.
Với câu hỏi, liệu Pháp có còn tiếng nói trong những biến động lớn của thế giới hay không, ông Bernard-Henri Lévy cho rằng điều này còn tùy theo thái độ. Ở Cận Đông thì thật đáng buồn nhưng như ở Ukraina, Pháp đã có quyết định đúng đắn, tận tình bảo vệ chính nghĩa. Tiếng nói của thế giới tự do, của phẩm giá và danh dự trước những kẻ thờ ơ, do dự, hèn nhát vào lúc này là tiếng nói của nước Pháp.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét