Tục bó chân “ba tấc sen vàng” ở Tàu. By Hậu Trần Phúc

Suốt chiều dài lịch sử hàng ngàn năm, phụ nữ Tàu đã nghĩ ra rất nhiều biện pháp kỳ lạ để khiến bản thân trở nên xinh đẹp, cuốn hút trong mắt cánh mày râu. Trong đó, tục bó chân ‘ba tấc sen vàng” rộ lên vào khoảng thế kỷ 10, là gây đau đớn hơn cả.

Truyện dân gian kể lại rằng vào triều đại vua Hán Thanh Đế trị vì năm 961-975, ông đã đem lòng say mê một nữ vũ công có đôi bàn chân bó chặt nhỏ gọn tựa như vầng trăng khuyết khi nàng ta đang múa điệu “hoa sen”. Vì được vua sủng ái nên phần đời còn lại của người vũ công đã an hưởng trong nhung lụa. Cũng từ đó, bàn chân “sen vàng ba tấc” đã trở thành trào lưu làm đẹp của mọi tầng lớp xã hội, đồng thời là một tiêu chuẩn giúp các thiếu nữ lọt vào mắt các gia đình khá giả. Người ta tin rằng có gần một nửa phụ nữ vào thế kỷ 19, trong đó hầu hết các tiểu thư con nhà quan chức, giàu có đều trải qua tiến trình làm đẹp đau đớn này.

Thời phong kiến, hàng triệu bậc cha mẹ đã dùng vải bó chặt bàn chân của con gái với mong muốn đôi bàn chân nhỏ chừng 3, 4 phân sẽ giúp con đổi đời, lấy được chồng giàu sang. Các bé gái được bó chân ở độ tuổi từ 2 đến 7, khi cấu trúc xương vẫn còn non nớt. Tiến trình này thường được thực hiện vào mùa đông bởi chân trẻ sẽ bị tê lạnh, và bớt đi cảm giác đau đớn. “Sen vàng” hoàn hảo chỉ được phép dài 3 phân, còn 4 phân chỉ được gọi là “sen bạc”.Đầu tiên, bàn chân sẽ được ngâm trong hỗn hợp gồm thảo dược và máu động vật ấm, có tác dụng làm mềm xương khớp. Sau đó tất cả móng chân sẽ bị cắt bỏ để ngăn chặn sự phát triển của chân và nhiễm trùng. Tiếp đến, người lớn sẽ xoa bóp nhẹ nhàng bàn chân cho đứa trẻ rồi bẻ gẫy các ngón chân, trừ ngón cái rồi bó quặp tất cả 10 ngón sẽ được bó quặp về phía lòng bàn chân bằng những mảnh vải dài ngâm hỗn hợp. Đôi khi lòng bàn chân bé gái còn bị cắt vài vết rất sâu để các ngón chân dễ dàng nằm gọn trong đó.

Đôi bàn chân nhỏ đặc biệt của bà Han.

Hai ngày một lần, các mảnh vải bó chân lại được thay mới và thắt chặt hơn trước làm cho quá trình bó chân càng ngày càng đau đớn. Các cô gái được đóng riêng cho những đôi giày có kích thước rất nhỏ, và được khuyến khích đi bộ nhiều mỗi ngày để đôi bàn chân phát triển theo hình dạng mong muốn. Tuy các ngón chân bị gãy sẽ lành lại dần khi các bé gái lớn lên, nhưng có không ít trường hợp chân bị hoại tử, bị rụng ngón, thậm chí là tử vong. Khi trưởng thành, bàn chân nhỏ chừng 3, 4 phân không cân với tỉ lệ cơ thể khiến các cô gái khó đứng vững, chẳng may bị ngã thì cũng khó tự đứng dậy.

Đôi chân của phụ nữ thời xưa được bó chặt ngay từ khi còn bé.Bất bình trước tập tục “hành xác”, năm 1874 một giáo sĩ người Anh, làm việc tại Thượng Hải đã cùng với một nhóm phụ nữ theo đạo Thiên chúa đã lên tiếng phản đối chống lại tục bó chân “ba tấc sen vàng” nhưng không nhận được sự ủng hộ. Sau đó, vào năm 1912 khi triều đại nhà Thanh sụp đổ, các thành phần trí thức tiên tiến trong chính quyền Quốc dân đảng đã quyết định loại bỏ tục bó chân ra khỏi giá trị thẩm mỹ, đạo đức và ban lệnh cấm trên toàn quốc gia. Tuy nhiên một số gia đình vẫn lén bó chân cho con gái mình cho đến tận năm 1949, thời điểm mà các lệnh trừng phạt nghiêm khắc được áp dụng.

Đôi giày nhỏ dành cho đôi chân nhỏ.

Cụ bà Han Qiaoni sống tại tỉnh Sơn Tây được biết đến là một trong những người phụ nữ cuối cùng ở Tàu có đôi bàn chân được bó chặt theo tập tục cũ. Bà Han nay đã 102 tuổi và bắt đầu bó chân từ năm 4 tuổi. Bà kể lại phải mất đến 6 tháng sau đấy bà mới có thể quen dần với sự đau đớn và đi lại bình thường.

Theo Hoàng Trang.

 Nhân chứng sống cuối cùng của tục bó chân ghê rợn ở Tàu.Những người phụ nữ còn sống sót cuối cùng vẫn phải chịu đựng sự đau đớn sau hàng trăm năm tục bó chân làm đẹp ở Tàu.

Từng là biểu tượng của sắc đẹp và địa vị một thời, tục bó chân để tạo thành bàn chân có hình hoa sen bắt đầu xuất hiện ở Tàu từ thế kỷ thứ 10, và đến tận thế kỷ 20 mới trở nên thưa dần, rồi bị cấm hẳn vào năm 1911.

Rất ít phụ nữ có đôi chân bị buộc đau đớn vẫn còn sống cho đến ngày nay. Mới đây, một bộ ảnh đã được thực hiện trong dự án của nhiếp ảnh gia Hong Kong Jo Farrel nhằm tôn vinh cuộc đời của họ.

Ở tuổi 80 và 90, những phụ nữ buộc chân này hiện đã trở thành nhân chứng sống cho tục lệ ghê rợn vì họ sống ở vùng nông thôn, nơi tục buộc chân déo dài đến tận năm 1939.“Dù bị coi là dã man, nhưng tục lệ này giúp nhiều phụ nữ tìm được bạn đời thích hợp”, nữ Nhiếp ảnh gia Farrel giải thích. “Các bà mối, hoặc mẹ chồng đều đòi hỏi hôn thê của con trai họ phải có đôi chân bó, vì đó được coi là dấu hiệu của một người vợ tốt (biết nghe lời mà không phàn nàn)”, Farrel nói.

Truyền thống bó chân bắt đầu từ thời nhà Tống và đã bị cấm vào năm 1911, tuy nhiên nó vẫn tiếp tục xuất hiện tại khu vực nông thôn cho đến khoảng năm 1939.Theo Nhiếp ảnh gia này, bất kỳ nền văn hóa nào cũng có những dạng thức biến đổi cơ thể để phù hợp với quan niệm về cái đẹp của nền văn hóa đó. Từ việc tiêm botox, cắt bộ phận sinh dục, nâng ngực, xăm, đến cắt xương sườn, gập ngón chân và đeo khuyên ở môi.

Nhiều cô gái trẻ sử dụng việc bó chân bởi đó là một dấu hiệu của vẻ đẹp, và là một trong những cách chính để tìm chồng ở Tàu thời xa xưa.Farrel đã ghi lại hình ảnh tất cả nông dân đang sinh sống, và làm ăn ở khu vực nông thôn Tàu, cách xa khu vực thị thành - nơi tục bó chân từng là biểu tượng của địa vị xã hội, nên phụ nữ giàu có với đôi chân bị buộc không phải làm việc.

Tiến trình buộc chân bắt đầu từ những bé gái 4– 9 tuổi, trước khi chân của chúng phát triển đầy đủ. Tục buộc chân thường được thực hiện vào mùa đông, khi bàn chân bọn trẻ tê cóng vì thời tiết lạnh giá.Chân được ngâm vào nước thảo mộc và máu động vật để mềm ra, và móng chân được cắt bỏ tối đa. Các ngón chân bị bẻ cong cho đến khi gãy gập hẳn xuống lòng bàn chân. Người ta dùng vải bó chặt để giữ ngón chân gập xuống vĩnh viễn, và bàn chân phát triển tối thiểu. Băng được gỡ định kỳ để rửa và xoa bóp chân, nhưng sau đó bị buộc lại ngày càng chặt hơn.

Hậu quả là nhiều phụ nữ bị tàn tật vì tục buộc chân này. Các nhà truyền giáo đến Tàu vào những năm 1800 kêu gọi cấm tục lệ này để thúc đẩy bình đẳng giới tính.

Farrell nói rằng chị hy vọng dự án ảnh lần này sẽ được sử dụng cho các nghiên cứu nhân chủng học, và trưng bày trong các bảo tàng.

Lương Hiền (theo Dailymail).

Bộ ảnh do Nhiếp ảnh gia đến từ Hong Kong thực hiện cung cấp cho người xem những hình ảnh chân thực về những bàn chân nhỏ xíu – kết quả của tục bó chân từng tồn tại hàng nghìn năm tại Tàu.

Hơn 100 năm sau khi Tàu tuyên bố xóa bỏ tục lệ bó chân, nhưng tại những vùng thôn quê ở Tàu, người ta vẫn bắt gặp những cụ bà với bàn chân nhỏ xíu – kết quả của tục lệ bó chân. Đó là những nhân chứng cuối cùng còn sót lại của tục bó chân tại quốc gia này. 

Từng là biểu tượng của sắc đẹp và sự quyền quý, những bàn chân nhỏ xíu do bị bó chặt được gọi bằng những cái tên mỹ miều như “gót hoa” hay “gót huệ”. Được hình thành từ thế kỷ thứ 10, nhưng đến năm 1911, tập tục này đã được xóa bỏ. 

Để ghi lại chứng cớ của một nét truyền thống từng tồn tại hàng nghìn năm, nữ Nhiếp ảnh gia đến từ Hong Kong, cô Jo Farrell đã thực hiện bộ ảnh về những nhân chứng cuối cùng của tục bó chân tại Tàu.

Nhiếp ảnh gia chia sẻ “Đó là truyền thống giúp phụ nữ tìm được người bạn đời phù hợp và danh giá. Những bà mối hay mẹ chồng tương lai luôn coi đó là dấu hiệu chứng tỏ các cô gái sẽ trở thành vợ tốt.”

 Cụ bà Zhao Hua Hong là 1 trong những người từng thực hiện bó chân còn sống cho đến ngày nay.

Những phụ nữ xuất hiện trong bộ ảnh này đều đến từ những vùng quê nghèo của Tàu.

Người mẹ hoặc người bà trong gia đình sẽ bắt đầu bó chân con gái, hoặc cháu gái họ khi đứa trẻ từ 2 đến 5 tuổi. Quá trình này được bắt đầu trước khi khung xương chân của đứa trẻ có cơ hội phát triển. Việc bó chân thường được thực hiện vào mùa đông bởi chân trẻ sẽ bị tê lạnh, và vì thế bớt đi cảm giác đau đớn. 

Đầu tiên, chân sẽ được ngâm vào nước thảo mộc và máu động vật cho mềm ra. Sau đó, móng chân sẽ được cắt bỏ càng sâu càng tốt để ngăn chặn sự phát triển của chân và sự nhiễm trùng.

Tiếp đó, ngón chân sẽ bị bẻ gãy gập hẳn xuống lòng bàn chân. Lúc này, người mẹ hoặc bà sẽ dùng vải bó chặt chân lại. 

Cuối cùng, băng sẽ được gỡ bỏ định kỳ để rửa và xoa bóp. Tuy nhiên, những lần sau đó, chân của các cô gái sẽ càng bị bó chặt hơn.

Bệnh phổ biến nhất sau khi bó chân là nhiễm trùng. Móng chân sẽ mọc dài ra, đâm vào thịt làm rữa thịt, đôi khi làm rụng cả ngón chân. Căn bệnh này có thể dẫn đến tử vong. 

Khi trưởng thành, người bó chân có thể sẽ phải đối mặt với những vấn đề về sức khỏe. Những phụ nữ lớn tuổi thì có nguy cơ cao bị gãy xương chậu và các xương khác khi ngã, họ cũng khó mà đứng dậy được khi đang ngồi.

Nữ nhiếp ảnh gia chia sẻ với dự án ảnh này, cô mong muốn sẽ góp phần cho công cuộc nghiên cứu nhân chủng học, hoặc được trưng bày tại triển lãm.