Mới vừa sang xuân mặt trời đã lên cao nhưng Paris còn lạnh, những đám sương mù đêm qua chưa tan vẫn mờ sương. Ánh đèn đường nhòa trong màn sương vàng vọt như vầng trăng vàng bị giăng mây, nhưng những tia nắng mặt trời chiếu vào khung cửa kính của một căn phòng đã kéo chiếc màn che cửa nên tỏa thêm nắng ấm. Đây là căn phòng được bày biện khang trang thuộc tầng trệt chung cư, nằm ở phiá Bắc ngoại ô Paris. Gia chủ là một người Á Châu, ông mướn ở đây đã lâu và sống một mình nên rất thầm lặng, thỉnh thoảng có ít người Việt Nam đến chơi, mỗi lần như thế căn nhà lại vang lên tiếng cười nói.
Ông có dáng người cao dong dỏng, da trắng, mái tóc bạc phơ bồng bềnh lộ hẳn vầng trán rộng đã nhiều nếp gấp. Khuôn mặt của ông tuy gầy nhưng sáng sủa vẫn cân đối với chiếc mũi cao, nhất là cặp kính cận dày càng toát lên vẻ thông minh trí thức. Tính ông rất vui vẻ, lại tử tế, hay giúp đỡ người bất luận là ai, quen lâu hay mới quen, kể cả những người chưa từng gặp mặt đến nhờ ông viết những đơn từ bằng tiếng Pháp hay chỉ dẫn những điều về an sinh xã hội rất phức tạp mà những người ngoại quốc sống trên đất Pháp thường gặp. Do đó ông được mọi người chung quanh yêu mến và nể trọng, người trong chung cư gọi ông bằng lời rất thân mật là "bố", những người ngoài phố gọi ông là giáo sư, và những người bạn thân gọi ông là cụ Giáo. Nghe nói hồi còn ở quê nhà ông là giáo sư Đại học, đã từng du học ở Pháp và Hoa Kỳ và đỗ được hai bằng Tiến sĩ, vì thế đa số những người trong giới quan chức của Miền Nam trước kia là học trò của ông.
Vài ngày trước khi Miền Nam mất, đám học trò cũ có đến mời ông đi nước ngoài nhưng ông từ chối, viện dẫn là già rồi không muốn chết ở xứ người. Hơn nữa, ông cho rằng cả đời chỉ biết dạy học không hề dính dáng đến chính trị thì dù ai nắm chính quyền thì ông cũng thế. Sống ở miền Nam suốt mấy chục năm, đã nhiều lần chính quyền Miền Nam mời ông ra tham chính nhưng ông đều từ chối. Ngày CS vào chiếm Sài Gòn, thấy xe tăng bộ đội trên đường phố ông có sợ nhưng không nao núng. Thuở đó với phẩm chất nhà giáo, tâm hồn thuần khiết đạo đức nên trong ý nghĩ của ông rất giản dị: "Một người không hề dính dấp đến chính trị lẽ nào người ta lại đi hại một ông già?" Sau khi chính quyền Miền Nam sụp đổ, ông bị chính quyền địa phương gán ghép là gián điệp do Mỹ gài lại nên bị bắt đi tù! Những năm khốn khổ trong tù ông bị lao động cực nhọc lại thiếu ăn đã làm ông nhnận thức đích thực về sự sống, cái đói và giá trị hạt cơm. Ông sáng mắt ra vì quá tin vào những lời hão huyền của người bạn đồng nghiệp dạy cùng khoa, thuộc thành phần thứ ba đã đến nhà nói với ông: «Chính quyền mới muốn tất cả mọi người dân cùng chung nhau xây dựng lại đất nước. Nhà nước sẽ bao dung với tất cả mọi thành phần thuộc chế độ cũ. Triệt để thi hành chính sách lấy tình thương xóa bỏ mọi nận thù, con người đối xử với hau đầy tình thương ». Giờ nhớ lại lời đó ông càng chua xót! Ông cũng nào biết ở xã hội bên ngoài người dân còn cơ cực hơn! Bao cuộc sống trù phú của dân miền Nam biến mất và chịu nhận một sự « đổi đời » bi thảm: Ðánh tư bản mại sản vơ vét chiếm hữu tiền của những người giàu. Ðổi tiền, thành lập Hợp tác xã, biến nông dân thành kẻ làm công; khi mà ruộng đất, lúa gạo chính là huyết mạch của họ cũng phải đưa vào hợp tác xã. Khi có giỗ chạp, ma chay, cưới hỏi, người nông dân muốn lấy lúa gạo ra theo tiêu chuẩn cho mỗi hộ đều phải xin phép lên xã, mới được phép rút ra, nhưng mấy ai được cấp phát theo đơn xin ! Sách lược kinh tế mới là hình thức cướp tài sảm của lớp người giàu có, cô lập để dễ kiểm soát những đối tượng được quy là mầm mống của sự hậu thuẫn «phản động» và đày họ đi kinh tế mới để chiếm nhà cướp của.
Ở trong các thành phố CS kủng bố tinh thần người dân bằng cách cấm hội họp tụ tập. Không khí trấn áp đè nặng lên từng khu xóm, con hẻm, góc phố… Cứ ba người tụ lại với nhau đều bị công an kêu lên tra vấn, nếu tất cả cùng trả lời ăn khớp không liên quan đến nhữngđiều quốc cấm nghĩa là bàn đến chính trị thì được thả về, nếu một trong ba người nói khác thì cả ba phải đi cải tạo tư tưởng vì vị khép tội có tư tưởng chống đối nhà nước ! Bà vợ của ông ở Sài Gòn cũng bị cướp nhà và bị đuổi lên vùng kinh tế mới, ở đó bà sống trong cảnh cơ cực nghèo đói, lại không chịu nổi nơi hoang vu như thế nên chỉ sau một thời gian ngắn, bà ngã bệnh do thiếu thuốc men chữa trị nên đã chết! Khi người em dâu lên thăm nuôi báo tin, ông khóc rống lên như đứa trẻ, ông hối hận vì một phút quyết định sai lầm không chịu ra đi nên đã để khổ đến người vợ thương yêu nhất! Trở về lán ông than thở với bạn tù: :"Tôi già đến ngần tuổi nầy mà còn u mê, anh ạ! Học cho lắm, thế mà vẫn bị chúng lừa!Bà nhà tôi cũng bị chúng lừa vì tin chúng sẽ thả tôi nếu chịu đi kinh tế mới. Vợ tôi chỉ muốn cho tôi được thả sớm nên đã nghe theo lời đường mật mà chết trong tức tưởi!."
Bạn tù thương ông cũng chỉ biết nhìn ông rồi thở dài trong im lặng! Thấm thoát ông đã trải qua mấy mùa xa nhà, nếm đủ mùi tù và chịu đựng bao nhọc nhằn ; thế mà ông không hề hé răng than vãn, hay vì miếng ăn làm mất nhân cách một nhà giáo trước bao nghịch cảnh đày ải đói khổ, có lúc ông muốn chết quách cho nhẹ tấm thân già, may mà chỉ là nghĩ vẩn, chỉ thoáng qua mà thôi. Ông làm sao có thể chết ở trong tù được? Ông cần phải sống để xem đời sẽ ra sao, ai biết được chuyện ngày mai?. Dẫu sao sự sống vẫn qúy; Ông chỉ ngậm ngùi cho ý nghĩa của sự tự do. Ở đây tự do đồng nghĩa với sự im lặng, nghĩa là chấp hành những mệnh lệnh của kẻ cai ngục! Ông nghĩ: "Làm sao hiểu được tận cùng chữ Biết ?» Có nhiều thứ ở trên đời dù cho thông minh và cố gắng học hỏi nghiên cứu nhiều thời gian đến đâu, thì vẫn chẳng bao giờ hiểu hết được! Những bằng cấp mà ông học hỏi và đạt được kể đã hết mức nhưng lại không đủ nhận biết mình bị gạt vì những cụm từ hoa mỹ: «cải tạo » ?! . Đến khi đã vướng chàm, biết mình bị lừa thì đã quá muộn! Bài học để đời này không những cho riêng ông, mà còn cho biết bao trí thức khoa bảng đã «mụ» như ông về Thiên Đàng Xã Hội Chủ Nghĩa! Họ đã vô tình tiếp tay với CS để xây dựng thiên đàng mộng mị, mà hôm nay đất nước nghèo đi, chính họ là những kẻ cầm cuốc cặm cụi trên những mảnh đất để bươi xới tìm củ khoai, cù mì để ăn trong các trại tù! Chẳng cần học vị tiến sĩ, bài học đời quá đau; cũng đủ để ông sáng mắt, thấm thía về sự độc tài toàn trị, do đó ông không thiết tha học tập để mau tiến bộ trở thành: thành viên xã hội. Cụm từ tiến bộ chỉ là cái bánh vẽ dụ những tâm hồn khờ khạo, những trí thức tngây thơ tin đó là cái «chìa khóa» mở cổng tù. Thế rồi đến một ngày ông vẫn được thả, lý do già yếu, bệnh tật. Họ thả ông và bắt buộc ông phải đi kinh tế mới chịu sự quản thúc của địa phương. Ông chép miệng nghĩ:
«Cái xã hội nầy ; đâu mà chẳng phải nhà tù! Thật là mỉa mai cho những danh từ trí thức, khoa bảng thường được người đời qúy trọng nhưng nhà nước CS có xem ra gì đâu!»
Không phải họ không biết ông là một giáo sư giỏi nghề, nhưng họ đâu có đào tạo ông, không những thế họ còn xem ông là gián điệp của Mỹ, thì làm sao dùng ông! Ở đất nước này người ta chỉ biết Đảng, người ta đồng hóa yêu đảng là yêu nước nên xúm nhau ca ngợi Đảng, và thích sống với ảo ảnh qua những chiến công chống Tây chống Mỹ, họ hô hào chống đến nỗi nhân dân nheo nhóc thiếu cả manh quần tấm áo mà đất nước nào hề có thật sự được độc lập tự do! Bao xương máu của người dân vô tội bị đổ trong cuộc chiến chỉ làm rạng danh cái thiên đường bịp!
Ông ngậm ngùi cho dất nước đang thiếu từng củ khoai, miếng sắn nhưng «lại thừa» những nhà khoa học, triết học, luật học, nghê thuật..vv... Đã có Đảng, đảng kiêm hết, kiêm luôn chiếc thòng lọng xiết cổ dân! Khi ông hiểu và thấm thía sự tàn ác của chế độ Cộng sản thì đã muộn! Ông lủi thủi trong nông trường để sống qua ngày, rồi một hôm ông chợt khám phá ra một đìều:«Muốn tồn tại trước bạo lực để chờ cơ hội giải thoát, phải tự biến thành tượng đá.»
Thật vậy, họ xem ông như loài cỏ mục, đồ phế thải, một người mất trí không còn năng lực lao động! Cũng nhờ thế mà ông lần mò về được Sài Gòn, ông tá túc nhà một người bà con để tìm đường vượt biên. Nếu so với những người bất hạnh khác từ kinh tế mới trốn về ông là một trong số những người may mắn còn có thân nhân ở lại thành phố. Những người có dính dáng hay thuộc thành phần chế độ cũ muốn ở lại Sài Gòn giữa buổi giao thời không phải dễ, nhưng chẳng phải người nào được ở lại thành phố cũng dính dấp với những người phía kia. Đó là do sự mách bảo, được bà con ngoài Bắc chạy hàng xuôi vào Nam mách bảo:"Phải thí cho cán bộ địa phương chút vàng, và đừng bao giờ tình nguyện đi kinh tế mới, cứ bám rể ở lì thành phố rồi mọi việc sẽ qua! ".
Do đó ông mới còn chỗ tá túc dù phải gặp những khó khăn về hộ khẩu. Cũng may nhờ có người em dâu rất tháo vát, trước kia bà ấy là dược sĩ, nay đổi nghề bán thuốc tây dạo ở chợ trời, giữa thời buổi củi châu gạo quế này kiếm đủ sống cũng là may! Có thế, bà mới có chút tiền nhét cho công an khu vực, công an phường họ mới làm ngơ cho ông Giáo.
Thời gian ở đây, ông Giáo gặp lại người anh cả cũng là giáo sư dạy ở đại học Tổng Hợp Hà Nội, nay đã hưu trí. Ông ở ngoài Bắc đi cùng con gái vào thăm các em. Do hoàn cảnh chiến tranh làm gián đoạn thấm thoát cũng đã mấy chục năm anh em mới gặp lại nhau, thế mà ngay phút đầu chiến tranh lạnh lại bùng lên. Hai anh em không biểu lộ sự hân hoan, hai người chẳng thèm nhìn nhau, họ tỏ thái độ dửng dưng trong lòng họ có mềm ra thì cũng chẳng ai biết. Những cặp mắt già của họ đã mệt mỏi, thời gian đã làm nhạt ánh tinh anh, nhưng khi nhìn nhau cặp mắt vẫn chóe lửa thì làm sao lăn được một giọt nước mắt tình thân!
Không gian trong căn phòng trở nên tĩnh lặng, th ời gian như ngừng lại không khí càng thêm ngột ngạt! Người em dâu thấy vậy phá tan sự im lặng bằng thái độ vồn vã:-Anh Cả và cháu Ngọc đi đường xa, chắc mệt?
Người anh cả cười nói:
-Anh già rồi nên cũng mệt, thím út ạ!
Ông ngồi xuống ghế nói tiếp:
-Xe hỏa của xứ ta còn tệ quá, đã chật chội nóng bức còn chạy chậm như rùa. Đã thế mà bà con ta lại ồn ào như cái chợ! Muốn chợp mắt một tí nào có ngủ được!
Ông Giáo đứng bên cửa sổ hướng mắt lên hàng hoa giấy, bỗng nghe anh mình nói liền khẽ hứ giọng mũi không nói một lời, ông tiến lại đứa cháu với ánh mắt dịu dàng, nét mặt của ông trở nên tươi sáng. Ông mỉm cười nhẹ đưa tay xoa đầu đứa cháu gái mà lần đầu gặp, ông nói :
« Chú cháu mình sẽ nói chuyện với nhau sau, đi đường xa mệt cháu nên đi nghỉ đi.
Sau đó gương mặt của ông trở lại lạnh toát, rồi bỏ lên lầu. Người em dâu thấy hai anh như vậy nên bối rối, liền mời ông anh cả và người cháu dùng chút bánh và nước ngọt, sau đó bà dẫn bố con họ lên phòng nghỉ, chỉ vào hai phòng. Ngọc nhìn phòng ngủ bày biện khang trang, bức tranh sơn dầu treo ngay trên đầu chiếc giường Hồng Kông trải drap trắng mướt, cạnh là chiếc đèn ngủ kiểu Pháp. Ngọc nói:
-Nhà thím sang quá Cháu cứ ngỡ mình đang sống trong phim! »
Người thím mỉm cười không nói, bà chạnh lòng thương cho Ngọc, con của một cán bộ cao cấp mà lại bỡ ngỡ trước những thứ vật chất rất tầm thường ở Sài Gòn nầy. Ngọc chưa dứt bàng hoàng, bỗng ngước nhìn người thím và cảm thấy bà có một nét đẹp rất quí phái và tươi mát dù tuổi đã ngoài ba mươi. Ngọc cảm thy nấm áp vì bà cũng đang ngắm nhìn mình với ánh mắt đầy tha thiết. Ngọc bẽn lẽn mắt hướng về bức tranh nói:
-Sài Gòn lộng lẫy và đẹp quá, thím nhỉ? Ngày mai thím dẫn cháu đi dạo phố nhé!
-Nghỉ đi cho đỡ mệt, chút ra ăn cơm. Ngày mai thím sẽ dẫn cháu đi dạo và sắm đồ.
Nói rồi bà khép cửa phòng cho Ngọc và xuống lầu đi thẳng vào phòng ăn làm cơm.
Tiếng ho thúng thắng của người anh cả vang lên âm buồn có đoạn dài , có đoạn đứt khúc làm tiều tụy thêm dáng vóc gầy gò trên đầu lưa thưa nhúm tóc bạc phơ. Khuôn mặt của ông rất giống ông Giáo, nếu không lệch tuổi tác, người ta có thể lầm tưởng là anh em song sinh. Trời Sài gòn rất nóng, ở chung nhà cả tuần mà hai người vẫn tránh nhau, nhưng hôm nay là ngày giỗ ông bà nên buộc lòng anh em phải ra cúng lễ và đối thoại nhau. Trước bàn thờ gia tiên, người anh môi run run, mặt xúc động lên tiếng trước:
-Chú vẫn khỏe?
Ông Giáo bừng cặp mắt đỏ, đôi gò má run run, tiếng nói bỗng khàn xuống :
-Cảm ơn anh cả tôi chưa chết !
Khuôn mặt người anh bỗng nhíu lại:
-Sao chú lại nói thế ? Chú còn giận anh hả? Chuyện của chú lúc trước...
Người em cau mặt, cắt ngang:
-Thôi, tôi xin anh đừng nhắc chuyện xưa!
Người anh quay mặt ra cửa, dấu giọt lệ trong khóe mắt, thổn thức giải bày:
-Chú trách tôi là phải! Nghe tin chú út và chú bị đưa đi học tập, còn thím dâu bị mất trên vùng kinh tế mới, tôi rất buồn! Tuy có ngỡ ngàng và chẳng hiểu tại sao các chú lại chịu làm tay sai cho Mỹ để làm giàu ?. Nhưng trong tình máu mủ gặp hoàn cảnh như thế thử hỏi làm sao mà tôi không đau lòng?!
Ông Giáo gằn giọng :
-Thôi, xin cảm ơn lòng tốt bác đảng của anh !
Người anh vẫn nhìn ra cửa trầm giọng nói:
-Mãi đến bây giờ, vào đây tôi mới vỡ lẽ, đã hiểu tất! Chú tha lỗi và thông cảm cho tôi, mấy chục năm bị bưng bít tuyên truyền, tôi đã hiểu sai! Tôi có mắt mà cũng như mù! Nhưng chú cũng chẳng hiểu gì về Hà Nội sau năm 1954, và người dân Hà Nội nghĩ gì? Chú đừng tưởng một giáo sư đại học lâu năm như tôi là có quyền thế ?Dưới Xã Hội Chủ Nghĩa người trí thức rẻ hơn Bèo!
Người anh cả quay mặt lại nhìn em giọng lên vút rồi hạ giọng phân trần kể lể :
«Đành rằng phải phấn đấu mới vô được đảng nhưng trong đảng đâu phải ai cũng nhiệt thành cả?..Cũng có người nầy kẻ nọ chứ! Trừ một số ít lãnh đạo, quán triệt được đường lối tư tưởng chủ nghĩa Cộng Sản, còn lại hầu hết người ta chẳng hiểu gì về Cộng sản! Ngoại trừ một số vì lý tưởng, còn lại họ vô đảng là kiếm thế và chỉ hòng kiếm cơm, nhắm vào tem phiếu thôi! Hơn nữa không vô mà được hả? Bộ máy đảng sẽ sẵn sàng nghiền nát những đối tượng tiêu cực. Họ trì triết phê bình rồi trù dập có nước mà tự tử! Hồi năm 46 chú mới qua Pháp, anh về, lúc ấy cả nước đang sôi sục khí thế chống thực dân thì anh cũng phải lên đường vào chiến khu như bao nhiêu người khác thôi. Chú xem bản thân gia đình ta đấy: Nào địa chủ, lại còn phong kiến quan lại theo Tây, cả anh lẫn chú và em Thảo lại du học Phá, sau khi học xong đã theo chồng sang Mỹ lập nghiệp, thuở đó Hà Nội có mấy người?Làm sao mà họ không phê phán về quan điểm lập trường của gia đình ta theo Pháp, Mỹ, khi mà em Thảo thì ở lại luôn bên Pháp, còn chú mang cả gia đình di cư vào Nam, dẫn theo chú út, chỉ có Bố là ở lại vì bệnh tình lúc đó quá nặng nên không thể theo gia đình chú được! Vả lại bố muốn yên nghỉ gần ông bà, do đó mẹ phải ở lại trông nom bố thì anh có muốn vào Nam cũng không đành! Chú đi lúc ấy là phải, anh đã chứng kiến nào là chỉnh huấn, nào là cải cách ruộng đất. Chú còn nhớ, chính anh đã khuyên vợ chồng chú và chú út nên đi, đừng bịn rịn, bố mẹ ở lại đã có anh lo?»
Đầu ông Giáo hơi cúi xuống lòng xúc động, ông thoáng nghĩ: «kể từ ngày dòng sông Bến Hải được nối liền mẹ con vợ chồng, anh em gặp lại nhau trong tình nghĩa ruột thịt sau nhiều năm bị phân chia trong ranh giới thù nghịch, thì chẳng có một tư tưởng, chủ thuyết nào định cắt chia tình người mà tồn tại! »
Người anh bước lại phiá ghế ngồi xuống, giọng bùi ngùi kể tiếp:
-Sau khi bố mẹ qua đời, tôi nào được yên thân. Bao nhiêu năm miệt mài trong chiến khu thế mà vẫn bị dòm ngó. Tôi bị người ta nói bóng gió, xỏ xiên nhiếc móc nào là trí thức phản động, địa chủ cường hào, quan lại bóc lột, thân nhân bám theo Mỹ Diệm. Xuýt tí nữa thì bị dính vào vụ án "Nhân Văn Giai Phẩm". Tôi bị quy tội quan hệ với những người trí thức tiểu tư sản trong nhóm Nhân Văn. Chao ôi! Những người trí thức văn nghệ sĩ đó cũng bao nhiêu năm miệt mài trong kháng chiến, thế mà chỉ vì muốn bảo vệ chút tự do tư tưởng, tiếng nói riêng tư phát từ đáy lòng khác với đảng, mà bị trù dập, họ sống dở chết dở! Tôi thật là may, Trời thương đã che chở mới thoát qua. Chú đừng tưởng họ quên quá khứ của gia đình ta, dù tôi cũng đã đóng góp biết bao công sức trong thời gian kháng chiến! Có lẽ nhờ số ruộng đất của ông bà nội, ngoại cùng dãy nhà ở Ha Nội của bố mẹ đều dâng hiến tất cho nhà nước trước khi các cụ qua đời mà tôi mới được yên thân, nhưng họ vẫn ruồng bỏ như một thứ ghẻ lạnh! Kể từ ngày dó tôi quyết tâm vô đảng, tìm cái vỏ bọc che thân, và tôi đã lập gia đình, tuy muộn nhưng bớt bị dòm ngó. Mẹ cháu Ngọc là giáo viên nhỏ hơn tôi hai giáp tuổi, chị em sau bị chết trên đường sơ tán! Ngày hay tin các em bị đưa đi cải tạo, tôi có nhờ một vài người bạn thân tìm người chạy để bảo lãnh các em ra. Nhưng họ khuyên đừng dính vào tội gián điệp và tâm lý chiến, nhất là lúc ấy nội bộ của các ông lớn đang phân hóa, người theo Tàu, kẻ theo Liên Sô, còn những ai đã từng vào công tác trong Nam đều bị nghi biến chất phục Mỹ. Do đó tôi đã ngần ngại không dám, khiến điều ấy dày vò tâm hồn tôi mãi đến hôm nay!
Nói đến đấy, người anh ôm mặt nức nở gục trên đầu gối kể tiếp:
« -Năm ngoái anh có đi tàu hỏa ra Thanh Hóa, chờ ô tô vào tận huyện Như Xuân mất cả ngày đường, rồi còn băng rừng, vượt sông vượt suối suốt hơn 20 km mối đến được trại cải tạo Thanh Phong, chỗ giam chú út. Đây là khu vực thuộc biên giới Lào, hồi còn trẻ anh cũng đã đi qua, nhưng nay tuổi đã cao. Ôi thật là gian nan mới đến được. Nhưng khi đến nơi rồi mới đau lòng!»
Mọi người hoảng hốt, người em dâu, mặt biến sắc chạy lại lay vai người anh cả hỏi giật:
-Chồng em ra sao?
Ông biết người em dâu đã lầm nên vội vã nói:
-Chú ấy khỏe!
Mọi người có mặt đều thở nhẹ nhõm, ông ngậm ngùi kể tiếp:
« -Anh nói là đau lòng không phải là chú út có chuyện gì, điều mà khiến anh đau lòng là với thân già lặn lội đường xa anh đến thăm chú mà chú lại không chịu ra gặp, lấy cớ là bệnh! Anh lại quay lại huyện Như Xuân ngủ một đêm, hôm sau trở lại trại Thanh Phong nhờ đến người cán bộ trưởng trại, họ cho công an dẫn chú ra, sau đó công an rút lui để anh gặp riêng chú. Nhìn chú thiểu não trong bộ đồ tù mà anh đứt ruột, hình ảnh thời thơ ấu của chú bỗng hiện ra trong trí anh. Hồi đó anh em ta thường hay dắt chú đi chơi, mỗi lần như thế chú út tthường đòi ăn quà của những người bán hàng rong Bờ Hồ. Giờ, gặp mặt đứa em út thân yêu thì chú lại xem anh như kẻ thù! Dẫu xa cách mấy chục năm không gặp nhau, anh vẫn nhận ra chú vì chú út rất giống mẹ, dù lúc đó chú ấy để râu. Chú ấy cứ im lặng và quay đi không thèm nhìn mặt anh! Anh rất giận định quay về nhưng chợt nghĩ dù sao anh cũng là anh cả, lại hơn chú hai mươi mấy tuổi. Anh đắn đo chưa biết mở lời ra sao, chẳng lẽ anh em cứ ngây như tượng đá ?! Anh cảm thấy sự bất hạnh cứ đeo đuổi gia đình mình mãi! Chợt anh nhớ đến bố mẹ, và anh liền hỏi:
Chú có muốn nghe chuyện bố mẹ mất ra sao không?
Quả nhiên mắt chú sáng lên và dồn dập hỏi anh. Các em có biết không, anh bật khóc. Anh khóc không phải là chú út ân cần khi nhắc đến bố mẹ, mà anh khóc vì tình anh em chưa dứt hẳn ; vẫn còn chỗ dựa là cùng huyết thống! Anh kể cho chú nghe sơ về chuyện gia đình. Anh em tâm sự cũng hằng giờ. Số quà mà anh mang theo, chú nhận hết, ngoại trừ ít sách về tư tưởng.»
Chú nói:
«-Anh Cả ạ! Anh hãy mang số sách này về mà dùng, anh cần nó hơn em, vì ở đây em đã dùng nó thế cơm hằng ngày nên phát ngấy! »
Người anh cả nói tếp :
« -Anh nhìn thái độ khẳng khái mà thầm cảm phục khí phách của chú . Nhưng anh thấy trong ánh mắt của chú loé lên những tia sắc sáng quắc như muốn chọc thủng thù địch; anh bỗng phì cười và tội nghiệp chú là sĩ quan tâm lý chiến mà chẳng hiểu gì về Cộng sản cả! Chú nào biết muốn thoát khỏi nanh vuốt Cộng sản hoặc là câm như tượng đá, hoặc là phải thành con vẹt nhắc thuộc lòng khẩu quyết của Cộng sản thì mới mong tồn tại, nhất là tránh được cái họa mồm để khỏi bị chết oan! Trươc khi về, anh còn căn dặn:
-Em phải cố bảo trọng sức khỏe và cố giữ cái mồm, muốn gặp mặt vợ con thì nên vạch đầu gối ra mà than,tai vách mạch rừng cả đấy!'”.
Người em dâu nghe ông anh cả kể chuyện về chồng mình mà rưng rưng nước mắt, bà hài lòng về sự bất khuất chồng nhưng lại lo sợ cho sự an nguy của chồng. Bà bước ra tủ lấy chai rượu Whisky và nói:
“ -Các anh mấy chục năm mới gặp lại nhau mà cả tuần nay ở chung nhưng gặp mặt lại lạnh toát khiến căn nhà giữa mùa hè Sài Gòn mà em cảm thấy giá băng như Bắc cực! Hôm nay nhờ hồn thiêng của ông bà, hai anh tha hồ hàn huyên, có khi cả tháng vẫn chưa đủ! Các anh nên uống rượu mừng ngày họp mặt. Em mừng vì thấy anh cả dù sống trong lòng chế độ miền Bắc mà tư tưởng vẫn phóng khoáng, nhất là anh đã hiểu được tâm tư và đời sống trong Nam!”
Bà thở dài rồi nói tiếp:
“-Em tiếc là chồng em bị đưa ra Bắc chẳng biết ngày nào về! Nhưng mẹ con em thế nào cũng liệu. Ở lại đây ngày nào là phập phồng lo ngày đó! Chẳng biết họ đến bắt khi nào. Gần cả năm nay em đã chuẩn bị cho một hành trình tương lai..Anh cả vào đúng lúc, anh có muốn đi vượt biên với gia dình em không?”
Khuôn mặt người anh cả thoáng xụ nét buồn, ông nhấp ly rượu, lắc đầu:
Ông Giáo vừa nhấp rượu vừa hỏi:
“ -Anh Cả chưa trả lời thím út. Sao anh có muốn đi với gia đình thím út không?”
Đôi mắt người anh cả đỏ lên rung rung nước mắt vì quá xúc động. Ông mếu máo hỏi như than:
“-Các em không sợ anh đi tố giác à?”
Người em dâu vội nói:
“-Qua trực giác, em tin là anh cả không thể hại các em và các cháu!”
Người anh cả gật đầu cười chua xót:
“-Cảm ơn thím tin. Anh của các em nào tán tận lương tâm như thế? Nhưng em cũng nên thận trọng, chớ có quá tin vào kẻ khác, chế độ nầy đã cướp đi tính trong sạch và lòng tốt của con người. Người Miền Nam thật hay dễ tin quá, rồi đây Miền Nam còn phải chịu nhiều thay đổi đau thương nữa !”
Ông nhích ra co ro ngồi ở mép ghế, mặt buồn xo, nói tiếp:
“ - Anh cũng đã từng du học Pháp, Liên Sô nhưng hình như anh giống Bố phải chết ở quê nhà, các em ạ! Anh suốt đời chỉ làm kẻ tiễn đưa...Anh già rồi! Ở đâu mà chẳng chết? Hơn nữa anh đang mắc chứng bệnh nan y, qua đó chỉ làm khổ các em và cháu! Nếu có thể được xin cho cháu Ngọc đi theo, cháu mới vào Đại học, tương lai thì chẳng biết ra sao! Được như thế là anh mãn nguyện vô cùng biết ơn các em.”
Nghe anh cả trình bày tấm lòng khiến ông giáo và người em dâu đều bùi ngùi và đồng cảm. Họ tiếp tục tâm sự, kể lể cho nhau nghe những vui buồn của quãng thời gian bao năm xa cách. Bao nhiêu đắng cay phiền muộn của người anh cả chất chứa trong mấy chục năm bỗng được xả ra, ông cảm thấy tâm hồn được nhẹ nhõm. Tuy sức khỏe đã kém, lại được rượu ngon nên ông uống quá nhiều, người đã nhũn ra nhưng môi vẫn nhấp, hòa với những giọt nước mắt lăn dài trên má. Ôâng nức nở nói:
“ -Suốt mấy chục năm,, anh ao ước gia đình anh em mình được đoàn tụ, thế mà nào có trọn ước mơ! Ôi bao cảnh não lòng. Chiến tranh đã cướp đi bao tuổi thanh xuân và xương máu của những người vô tội chỉ vì chủ thuyết hư vô. Người chết thì oan khuất, tức tưởi, còn người sống thì lơ láo. Kẻ chiến thắng cô đơn trong vinh quang và lạc loài giữa đất nước. Kẻ bại thì người biệt xứ, kẻ ở lại lớp tù đày, lớp đói khát câm nín như chiếc bóng trên chính quê hương trong chua xót tủi nhục!”
Ông bùi ngùi than:
“-Họ tàn nhẫn lắm, các em ạ! Họ dùng người rồi vắt chanh bỏ vỏ!”
Ông ngẩng đầu lên, mắt sáng quắc, mặt đanh lại, nói:
“-Nếu chỉ vắt chanh bỏ vỏ thì mới chỉ là loại đểu. Đằng nầy nó miết lấy hết chất nước xong rồi lấy vỏ đem phơi khô tán thành thuốc bắc rồi đem bán cho người khác. Họ không bỏ thứ gì cả. Thế có ác không chứ?! Các em bằng mọi giá nên đi đi, cho cháu Ngọc của anh theo với!”
Dứt câu, người anh cả gục đầu trên bàn ngủ say.
Sau hai tuần lễ lênh đênh trên biển cả, vượt bao nguy hiểm sóng gió bão bùng Có lúc đoàn người rú lên tưởng cơn sóng đã nhận chìm chiếc thuyền đầy nhóc người xuống đáy đại dương. Chiếc thuyền chở gia đình người em dâu và bao người khác cuối cùng đã đến được bờ tự do. Lên đảo Palawan, ông giáo không theo gia đình người em dâu và đứa cháu con ông anh cả sang Mỹ, ông thích qua Pháp vì có các con bên nầy.
Sang đây, tuổi của ông đã ngoài sáu mươi, cái tuổi rất khó tìm được việc làm, cũng may ông được giới thiệu đi dạy lại ở đại học, nhưng số giờ dạy quá ít không đủ sống! Tình cờ ông gặp được người học trò cũ đã giới thiệu ông vào làm việc thêm trong thư viện, nhưng cũng kéo được vài năm đến tuổi phải hưu trí. Thời gian làm ở thư viện đã giúp ông mở mang thêm trí tụê, ngoài lãnh vực chuyên môn ông còn nghiên cứu học hỏi được nhiều kiến thức về khoa học và văn học nghệ thuật của thế giới thật bao la, vĩ đại. Những năn về sau, do sức khỏe quá kém ông đành phải nghỉ việc, nhờ thời gian đi làm ôngđã dành dụm tí tiền nên thỉnh thoảng gởi về cho vài bằng hữu, ít thân nhân còn ở bên nhà. Ông có mấy người con đi du học ở Pháp ngày trước họ đều thành đạt giàu sang, nhưng thỉnh thoảng mới có người con đến thăm.
Đời sống ở bên này quá bận rộn vì vật chất, con người bị lệ thuộc vào côngviệc nên eo hẹp thời gian! Ngay từ thuở còn trẻ ông đã du học ở Pháp nên thích sống tự lập được tự do hơn, do đó ông không muốn nhờ cậy làm phiền đến con cháu. Dù sống trong cô đơn và thầm lặng nhưng lâu ngày đã thành quen nên ông thích yên tĩnh. Ông có mấy người bạn trẻ tuy còn ít tuổi hơn ông nhưng lại rất hợp với ông về tư tưởng và quan niệm sống, họ thường đến thăm ông bàn luận về văn học nghệ thuật, đó là niềm vui tinh thần của ông lúc tuổi già. Điều làm ông vui mừng nhất là người em út của ông sau nhiều năm tù được tha về và sang Mỹ đoàn tụ với gia đình. Mấy lần vợ chồng chú út cùng vợ chồng cô Thảo em gái kế ông sang Pháp mời ông qua Mỹ ở nhưng ông đã từ chối vì sống ở Pháp lâu nên đã quen. Tuổi già của ông bây giờ niềm vui là đọc sách, chăm sóc mấy cây hoa cảnh đăt ở cạnh cửa sổ để mỗi buổi sáng ông nhìn thấy cánh hoa thắm màu trong tia nắng mai rực rỡ ánh bình minh, buổi chiều thấy cánh hoa mờ ảo lặng lẽ như tuổi già. Ở đây thời gian trôi quá nhanh, hạ mới vừa sang thu đã vàng, đông tàn tuyết rơi, xuân về hoa lá nẩy mầm. Ông Giáo vẫn ngồi lặng lẽ trên chiếc ghế cũ đôi mắt mờ nhìn vạt nắng chiều hiu hắt trên cành hoa, ông đang nghĩ gì, về thân phận con người hay những mất còn quanh ông? Trong bóng tối thầm lặng của cuộc đời hình như có tiếng khẽ thở dài!
Khói lửa chiến chinh theo thời gian đã thành cổ tích, chuyện quê hương đầy huyền thoại vẫn nằm trong trang sách. Những ngọt bùi, đắng cay đói khổ, ngục tù năm xưa đã pphôi phai dần trong quên lãng! Có thật quê hương là hàng cây xanh bóng mát, thành phố, và những dòng dòng sông nước trôi lặng lờ? Tất cả đều bỏ lại. Nơi phương rời xa thấp thoáng những bóng người bỏ nước ra đi, và vẫn còn đi mãi như đàn chim bay xa tổ! Chỉ có hình bóng qưê hương và kỷ niệm còn mang theo qua trang sách cũ, cuộn băng xưa gợi lại cả khung trời tình qưê cũ.
Đỗ Bình
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét