ĐIỂM TIN 24/08/2023 - Long Đỗ

Lãnh đạo Wagner ‘‘chết’’ trong tai nạn máy bayCác hãng thông tấn lớn của Nga hôm qua, 23/08/2023, loan tin ông Yevgeny Prigozhin, lãnh đạo công ty lính đánh thuê Wagner, có mặt trong một chuyến bay tư nhân bị rớt tại tỉnh Tver, tây bắc Matxcơva. Theo bộ Tình trạng Khẩn cấp Nga, toàn bộ 10 người gồm hành khách và tổ lái của chuyến bay đều tử nạn. Cho đến nay, điện Kremlin chưa đưa ra thông báo nào về ‘‘cái chết’’ của thủ lĩnh ‘‘vụ binh biến’’ bất thành cách đây tròn hai tháng.

<!>

Ảnh chân dung tưởng niệm Yevgeny Prigozhin và nhân vật số 2 của Wagner, tư lệnh Dmitry Utkin, được đặt trước một cơ sở của Wagner tại Novosibirsk, Nga, ngày 24/08/2023. REUTERS - STRINGER

Trọng Thành

Theo Cơ quan Vận tải Hàng không Nga Rossaviatsia, ông chủ Wagner có mặt trên chiếc máy bay Embraer-135 gặp nạn khi trên đường di chuyển từ Matxcơva đến Saint-Petersburg. Ủy ban Điều tra Nga cho biết một nhóm điều tra đã được cử đến hiện trường gần làng Kujenkino, tỉnh Tver, cách thủ đô nước Nga khoảng 200 km ‘‘để xác định nguyên nhân tai nạn’’. Hãng tin Nga TASS cho biết bảy thi thể đã được tìm thấy, trong lúc người phụ trách nhóm cứu nạn cho hãng tin Nga RIA Novosti biết đã xác định được tám thi thể.

Trong hiện tại, theo hãng tin Pháp AFP, có nhiều đoạn video, mà AFP ‘‘không thể xác nhận được tính xác thực’’, đang được lưu truyền trên một số kênh Telegram (khẳng định có liên hệ với Wagner), cho thấy một thiết bị bay từ trên trời rớt xuống, nhiều mảnh vỡ máy bay đang cháy trên một cánh đồng.

Về phản ứng trên các mạng xã hội Nga, thông tín viên Anissa el-Jabri từ Matxcơva cho biết thêm:

Tuyên bố đầu tiên của giới chức Nga đến từ tỉnh trưởng do Nga bổ nhiệm ở vùng Zaporijja, miền nam Ukraina: ‘‘Yevgeny Prigozhin và Dmitry Utkin đã ở trên Thiên đường’’. Thông báo được viết trên kênh Telegram chính thức của viên tỉnh trưởng Vladimir Rogov.

Về phần mình, một trong những kênh Telegram rất thân cận với công ty Wagner đã đăng tải thông điệp: ‘‘Thủ lĩnh của nhóm Wagner, ‘‘Anh hùng của nước Nga’’, ‘‘một người yêu nước thực sự’’, Evgeny Viktorovich Prigozhin đã chết vì hành động của những kẻ phản bội nước Nga. Nhưng ngay cả ở Địa ngục, ông ấy vẫn sẽ là người giỏi nhất!’’ (hết lời trích).

Một số tiếng nói thân cận với điện Kremlin cũng bày tỏ quan điểm khá nhanh chóng trên mạng Telegram, và đồng thanh coi Ukraina là bên phải chịu trách nhiệm về vụ tai nạn máy bay.

Một số người khác thì đặc biệt coi đây là một tín hiệu rõ ràng gửi đến những ai có ảo tưởng rằng tổng thống Nga Vladimir Putin là người dễ bị tổn thương, ít tháng trước cuộc bầu cử tổng thống ở Nga.

Về cái chết của Yevgeny Prigozhin theo truyền thông Nga, giới quan sát tại Pháp nêu ra một số kịch bản: một tai nạn bình thường, hành động trả đũa nhắm vào ông chủ Wagner của các đối thủ trong Quân đội Nga hay một vụ ám sát do chính điện Kremlin chỉ đạo nhằm loại bỏ kẻ đã dám thách thức tổng thống Nga. Một giả thiết thứ tư cũng được chú ý : đương sự chủ trương biến mất không để lại dấu vết, như điều đã từng xảy ra trong quá khứ với Yevgeny Prigozhin.

Prigozhin: Từ đồng minh thành một nhân vật "khó xử" đối với Putin

Trước khi trở thành lãnh đạo nhóm lính bán quân sự Wagner, Yevgeny Prigozhin đã trải qua một quá khứ nhiều thăng trầm.

Doanh nhân Yevgeny Prigozhin (trái) và tổng thống Nga Vladimir Putin tại xưởng chế biến bữa ăn cho trường học ở Saint-Petersburg, Nga, ngày 20/09/2010. AP - Alexei Druzhinin

Phan Minh

Prigozhin từng ngồi tù 9 năm vì tội trộm cắp trong một băng nhóm có tổ chức, lừa đảo và tham gia vào mạng lưới mại dâm trẻ vị thành niên, và ra tù vào năm 1990, một năm trước khi Liên Xô sụp đổ và mở nhà hàng ăn nhanh. Sau đó, Prigozhin thành lập công ty kinh doanh nhà hàng và mở một nhà hàng rất sang trọng ở Saint-Petersburg, nơi ông gặp Vladimir Putin, lúc đó là cố vấn thị trưởng thành phố.

Từ đó, sự thăng tiến của Prigozhin gắn liền với sự thăng tiến của Putin. Khi Putin nhậm chức tổng thống Nga, ông được bổ nhiệm làm "đầu bếp của điện Kremlin". Đồng thời, tổng thống Putin giao cho Prigozhin phụ trách cung cấp lương thực cho quân đội và các trường học. Dần dần, Prigozhin phát triển đế chế của mình, và cuối cùng, nhóm lính đánh thuê Wagner được thành lập vào năm 2014.

John Lechner, nhà nghiên cứu độc lập tại Washington, chuyên gia về nhóm Wagner, tóm lược cuộc đời của Prigozhin :

Tôi nghĩ công bằng mà nói, Prigozhin là một nhân vật phi thường. Bởi ông đóng nhiều vai cùng một lúc : một tên côn đồ, một chủ nhà hàng, một doanh nhân và thủ lĩnh của một nhóm lính đánh thuê dường như đã định nghĩa lại việc đưa các lực lượng tư nhân tham gia những xung đột.

Ông đã có ảnh hưởng lớn ở nhiều nơi trên thế giới, ở nhiều chiến trường khác nhau. Tôi nghĩ rằng ông có rất nhiều kẻ thù, và nhiều người là nạn nhân của Prigozhin.

Nhưng ở một mức độ nào đó, phải thừa nhận rằng ông có một cuộc sống đậm chất Shakespeare. Ông đã sống như trong kịch bản của một bộ phim, hay một cuốn tiểu thuyết. Prigozhin thực sự độc nhất trong xã hội Nga, hiểu theo nghĩa ông là một trong số ít những người dám đứng lên chống lại chế độ của Putin và tượng trưng cho một mối đe dọa lớn hơn bất kỳ ai khác trong lịch sử.

Phản ứng quốc tế về cái chết của Yevgeny Prigozhin: "Không ngạc nhiên"

Sau khi hay tin về cái chết của ông chủ nhóm lính bán quân sự Nga Wagner Yevgeny Prigozhin, tổng thống Mỹ Joe Biden, hôm qua 23/08/2023, cho biết “không ngạc nhiên” trước thông tin nói trên.

Hình ảnh lần xuất hiện cuối cùng của Yevgeny Prigozhin (địa điểm không xác định), trên mạng Telegram của Wagner, ngày 21/08/2023. AP

Phan Minh

Theo AFP, trả lời các phóng viên ở gần hồ Tahoe, Nevada, Hoa Kỳ, tổng thống Biden đã nói không biết thực sự chuyện gì đã xảy ra, nhưng ông không ngạc nhiên trước vụ việc này. Ông cũng nói thêm rằng không có chuyện gì xảy ra ở Nga mà tổng thống Putin không đứng đằng sau.

Còn tại Pháp, phát ngôn viên chính phủ Olivier Veran, hôm nay, phát biểu trên kênh truyền hình France 2, đề cập đến “những nghi ngờ có cơ sở” về nguyên nhân dẫn đến vụ tai nạn máy bay. Ngoài ra, khi được hỏi về tuyên bố của tổng thống Mỹ Joe Biden, ám chỉ đến việc tổng thống Putin có thể đứng đằng sau vụ việc, ông Veran đã đồng ý rằng “nhìn chung, đó là điều có thể được kiểm chứng”.

Về phần mình, cố vấn tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky, ông Mykhaïlo Podoliak, đã viết trên mạng xã hội X (tiền thân là Twitter) rằng hành động loại bỏ Prigozhin một cách ngoạn mục là một tín hiệu của Putin gửi tới giới tinh hoa Nga trước cuộc bầu cử tổng thống năm 2024. Ông Podoliak cũng đồng thời nhận định rằng: “Putin không tha thứ cho bất cứ ai.”

Còn tại Nga, điện Kremlin vẫn chưa có phản ứng chính thức nào về cái chết của Prigozhin. Vụ tai nạn máy bay này xảy ra đúng 2 tháng sau khi Prigozhin dẫn đầu lực lượng lính đánh thuê Wagner phát động cuộc nổi loạn ngắn ngủi ở Nga.

Nhóm BRICS kết nạp thêm 6 thành viên mới

Nhân ngày cuối cùng của thượng đỉnh 5 cường quốc đang trỗi dậy (gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc, Nam Phi), hôm nay 24/08/2023, tại Johannesburg, nhóm BRICS đã quyết định kết nạp thêm 6 thành viên mới, gồm Iran, Achentina, Ai Cập, Ethiopia, Ả Rập Xê Út và Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, kể từ năm tới 2024.

Ngoại trưởng Ả Rập Xê Út, Faisal bin Farhan Al Saud, dự thượng đỉnh BRICS, tại Johannesburg, Nam Phi ngày 24/08/2023 AP - Marco Longari

Trọng Thành

Theo AFP, trong buổi họp báo chung với các lãnh đạo BRICS, tổng thống nước chủ nhà Nam Phi Cyril Ramaphosa thông báo ‘‘Việc gia nhập sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2024’’. Nguyên thủ Nam Phi khẳng định ‘‘BRICS bắt đầu một chương mới với thượng đỉnh này’’. Ngoại trưởng Nam Phi Naledi Pandor cho biết nhóm 5 nước ‘’đã thông qua một tài liệu xác định các đường hướng chung, các nguyên tắc và tiến trình xem xét đề nghị gia nhập của những nước muốn trở thành thành viên BRICS’’.

Vấn đề kết nạp các thành viên mới đã là một chủ đề trung tâm của thượng đỉnh lần thứ 15 của BRICS, khai mạc hôm thứ Ba 22/08. Hôm qua, nhiều đàm phán kín đã diễn ra để bàn về việc kết nạp. Tổng cộng có đến 40 nước muốn gia nhập nhóm 5 cường quốc mới trỗi dậy, với tổng trọng lượng GDP chiếm khoảng một phần tư toàn cầu, và 42% dân số thế giới.

Trung Quốc, chiếm đến 70% GDP toàn khối, ủng hộ mạnh mẽ việc mở rộng BRICS. Tuy nhiên, Ấn Độ, một đầu máy kinh tế khác của nhóm, lo ngại tham vọng của nước láng giềng, tỏ ra dè dặt hơn nhiều. New Delhi không đưa ra quan điểm về vấn đề này vào lúc khai mạc thượng đỉnh, nhưng rút cuộc đã chấp nhận ủng hộ về nguyên tắc việc mở rộng nhóm cho các thành viên mới.

Tại thượng đỉnh lần này, BRICS tái khẳng định lập trường ‘‘không liên kết’’ của nhóm. Hôm 22/08 vừa qua, Hoa Kỳ cũng tuyên bố không coi BRICS là một ‘‘đối thủ địa chính trị’" tương lai, và bảo đảm muốn duy trì ‘‘các quan hệ mật thiết’" với Brazil, Ấn Độ và Nam Phi, ba thành viên BRICS.

Không gian: Ấn Độ chính thức gia nhập câu lạc bộ cường quốc chinh phục Mặt Trăng

Ngày 23/08/2023, vào lúc 12 giờ 34 phút, giờ quốc tế, phi thuyền Chandrayaan-3 của Ấn Độ đã đáp xuống phần cực nam của Mặt Trăng an toàn. Với thành công này, Ấn Độ chính thức trở thành cường quốc không gian thứ tư, gia nhập câu lạc bộ không gian khép kín cho đến lúc này chỉ do ba cường quốc Hoa Kỳ, Nga và Trung Quốc thống lĩnh.

Hình ảnh do Cơ quan Nghiên cứu Không gian Ấn Độ phổ biến cho thấy hình ảnh Mặt Trăng do tàu Chandrayaan-3 chụp trước khi đáp xuống ngày 23/08/2023. AP

Minh Anh

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, đang dự thượng đỉnh BRICS tại Nam Phi, đã gọi ngày hôm qua là một « ngày lịch sử ». Thành công đã đến với Ấn Độ chỉ vài ngày sau thất bại của Nga trong nỗ lực tái chinh phục Mặt Trăng. Phi thuyền Luna-25 của Nga đã vỡ tung trong khi đáp xuống cùng một khu vực với phi thuyền của Ấn Độ. Dù vậy, tổng thống Nga cũng đã gởi lời chúcmừng đến thủ tướng Modi khi viết trong thông cáo rằng sự kiện là minh chứng cho « những tiến bộ đáng kinh ngạc mà Ấn Độ thực hiện được. »

Ở trong nước, sự kiện phi thuyền Chandrayaan-3 đáp xuống Mặt Trăng an toàn đã làm nức lòng từ giới chính khách thuộc tất cả các đảng chính trị cho đến những công dân bình thường và nhất là các nhà khoa học Ấn Độ.

Từ Bangalore, thông tín viên trong khu vực Côme Bastin tường thuật :

Tại trung tâm kiểm soát ISRO, Cơ quan không gian Ấn Độ, sau một khoảng thời gian tập trung và căng thẳng là những nụ cười và cảm xúc cao độ. P. Veeramuthuvel, giám đốc dự án Chandrayaan-3, phát biểu trước nhóm các nhà khoa học :

"Từ lúc phóng cho đến lúc hạ cánh là một quy trình không có chút sai sót. Chúng ta giờ là nước thứ tư trên thế giới làm chủ việc hạ cánh xuống Mặt Trăng một cách suôn sẻ, nhưng chúng ta là quốc gia đầu tiên trên thế giới khám phá cực Nam của Mặt Trăng. Cảm ơn rất nhiều đội ngũ phụ trách đường bay, các thiết bị cảm biến, điện tử, những người đã làm việc chăm chỉ để biến điều đó thành hiện thực."

Trong suốt buổi tối, những hình ảnh đầu tiên của quá trình hạ cánh và sau đó là trên bề mặt Mặt Trăng đã được phát đi. Với ông V. Sankaran, giám đốc Trung Tâm Vệ Tinh ở Bangalore, ngày hôm qua đánh dấu một bước ngoặt cho tham vọng không gian của Ấn Độ.

Ông nói : "Bước kế tiếp cho Ấn Độ sẽ là gởi người lên vũ trụ, đưa phi thuyền đến sao Kim và một ngày nào đó là đi bộ trên sao Hỏa. ISO đang làm việc về những dự án này từ nhiều năm qua, thành công hôm nay còn thôi thúc chúng tôi tăng đôi các nỗ lực hơn nữa."

Sau Chandrayaan-3, tên phi thuyền Mặt Trăng bằng tiếng Phạn, Ấn Độ sẽ phóng Aditya L1 cho nhiệm vụ nghiên cứu Mặt Trời. »

Ukraina phá hủy một hệ thống phòng không của Nga tại bán đảo Crimée

Tình báo Quân đội Ukraina thông báo một hệ thống phòng không quan trọng của quân Nga tại bán đảo Crimée đã bị phá hủy vào sáng hôm qua, 23/08/2023. Nga chưa chính thức lên tiếng, nhưng một số trang blog chuyên về quân sự Nga đã xác nhận vụ tấn công.

Hình ảnh trích từ video được cho là một hệ thống phòng không của Nga tại Crimée bị drone của Ukraina phá hủy, ngày 23/08/2023. UMDI via REUTERS - UKRAINIAN MAIN DIRECTORATE OF IN

Trọng Thành

AFP dẫn lời cơ quan Tình báo Quân đội Ukraina (GRU), vụ tấn công xảy ra vào lúc 7 giờ, giờ quốc tế, gần làng Olevnika, trên bán đảo Tarkhankout, phía tây bán đảo Crimée. Cũng cơ quan này phổ biến các hình ảnh drone, cho thấy một vụ nổ lớn xảy ra tại căn cứ bị tấn công. GRU khẳng định ‘‘dàn phóng, các hỏa tiễn và toàn bộ binh sĩ tại đây bị hủy diệt’’ và đây là một ‘‘đòn đau đối với hệ thống phòng không của lực lượng chiếm đóng’’.

Theo phía Ukraina, hệ thống phòng không Nga bị tấn công là S-400 Triumf, tức một vũ khí biểu tượng cho sức mạnh quân sự Nga. Trong khi đó, trang mạng quân sự Nga Telegram Rybar (với hơn 1 triệu người theo dõi) khẳng định đây là một hệ thống tên lửa đất đối không S-300. Theo nguồn tin này, cuộc tấn công xuất phát từ một chiến hạm Ukraina.

Trang Rybar đặt câu hỏi: ‘‘Làm thế nào tàu chiến Ukraina có thể tiếp cận gần bán đảo Crimée đến như vậy’’. VoennyOsvedomitel, một trang mạng quân sự Nga có ảnh hưởng khác, đã lên tiếng chỉ trích ‘‘năng lực của hệ thống phòng không Nga’’ tại bán đảo Crimée, vốn được coi là vùng hậu phương quan trọng cho các hoạt động quân sự của Nga tại các vùng đất chiếm đóng miền nam và đông nam Ukraina.

Vụ tấn công diễn ra đúng vào ngày ‘‘Quốc kỳ Ukraina’’ 23/08, và hôm trước ngày Độc lập của Ukraina 24/08. Hôm qua, tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky khẳng định quyết tâm giành lại toàn bộ các vùng lãnh thổ bị Nga chiếm đóng, bao gồm cả bán đảo Crimée.

Fukushima: Nhật Bản bắt đầu xả nước thải hạt nhân, Trung Quốc cấm nhập hải sản Nhật

Nhật Bản, hôm nay 24/08/2023, bắt đầu tiến hành xả nước thải từ nhà máy điện hạt nhân Fukushima, bất chấp những lo ngại của ngư dân và sự phản đối mạnh mẽ của Trung Quốc.

Khu bể chứa nước thải của nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi, ngày 22/08/2023. via REUTERS - KYODO

Phan Minh

Theo AFP, việc xả nước thải ra Thái Bình Dương đã bắt đầu sau 1 giờ chiều (giờ Nhật Bản), do công ty điện lực Tepco, điều hành nhà máy Fukushima, thực hiện. Sẽ có khoảng 7.800 m3 nước chứa tritium, một chất phóng xạ nguy hiểm ở liều lượng đậm đặc, được thải ra trong lần xả đầu tiên này, và dự kiến, hoạt động này sẽ kéo dài trong vòng 17 ngày. Tepco đang lên kế hoạch cho 3 lần xả nước khác từ giờ đến cuối tháng 03/2024 với lượng nước tương tự.

Tổng cộng, Nhật Bản có kế hoạch xả hơn 1,3 triệu m3 nước thải được lưu trữ trong nhà máy, từ nước mưa, nước ngầm và nguồn nước được bơm từ ngoài để làm mát các lò phản ứng bị tan chảy sau trận sóng thần hồi tháng 03/2011, tàn phá vùng đông bắc đất nước.

Về phản ứng quốc tế, bộ Ngoại Giao Bắc Triều Tiên, hôm nay, đã lên tiếng kêu gọi Nhật Bản phải "ngưng ngay lập tức" việc xả nước thải của nhà máy Fukushima, cho rằng hành động này đe dọa nghiêm trọng đến an ninh và tương lai của nhân loại.

Còn Trung Quốc lên án hành động của xứ hoa anh đào là "ích kỷ và vô trách nhiệm"và đình chỉ mọi hoạt động nhập khẩu thủy sản Nhật Bản với lý do "an toàn thực phẩm". Vào tháng 7, Trung Quốc đã cấm nhập khẩu thực phẩm từ 10 tỉnh của Nhật Bản, bao gồm cả Fukushima, còn Hồng Kông và Ma Cao cũng thực hiện các biện pháp tương tự vào đầu tuần này. Năm ngoái, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu lớn nhất của ngành đánh bắt thủy hải sản Nhật Bản.

Hy Lạp: Khoảng 40.000 hecta rừng biến thành than, lửa đe dọa thủ đô Athens

Cùng với Pháp, nhiều khu vực khác tại châu Âu cũng đang vất vả với thời tiết nóng bức, khô hạn. Những ngày gần đây, Hy Lạp tiếp tục phải đối phó với đợt cháy rừng lớn thứ hai kể từ tháng 7/2023. Tại Attique, vùng Athens, cách thủ đô Hy Lạp khoảng 30km, các lực lượng cứu hỏa đang nỗ lực dập lửa tại khu vực chân núi Parnès.

Thủ đô Athens, Hy Lạp phía sau đám cháy rừng trên núi Parnitha, ngày 24/08/2023. REUTERS - NICOLAS ECONOMOU

Trọng Thành

Phóng sự của thông tín viên Joël Bronner tại hai làng Fyli và Ano Liosia, chân núi Parnès, ngày 23/08/2023:

Trên những ngọn đồi xung quanh, hàng chục cây thông trơ trụi giữa một khung cảnh đen xám là minh chứng cho việc hỏa hoạn đi qua khu vực dưới chân núi Parnès. Lửa cũng đã đi qua trang trại nhỏ của Yannis Kolias, rất gần thị trấn Fyli, nơi ông sinh sống. Lửa đi qua để lại không khí với mùi cháy khét, cùng xác súc vật trên mặt đất : một con chó lớn, một con mèo và hai con dê. Trước đám cháy, người hưu trí này có khoảng ba mươi con.

Trong thời gian hỏa hoạn, cảnh sát đã chặn đường vào trại nuôi cừu, nên Yannis Kolias giờ chỉ có thể quan sát thiệt hại từ xa, nước mắt lưng tròng.

Ông nói: ‘‘Con vật chết đầu tiên ở đây, con thứ hai ở kia, con thứ ba ở đằng kia, anh thấy đấy. Những con khác, tôi không biết chuyện gì đã xảy ra với chúng. Tất cả những điều này khiến tôi rất buồn. Đây không phải là vấn đề tiền bạc, mà trên hết là tình cảm, bởi vì tôi đã có chuồng cừu này từ ba mươi năm nay. Tất nhiên, tôi không phải là người duy nhất rơi vào tình huống này. Nhìn lên trên, tất cả đã cháy rụi, và ở phía dưới nữa. Và ở đằng kia nữa. Thực ra mọi thứ đều cháy rụi, bạn cũng thấy điều này giống như tôi. Tôi còn biết nói gì hơn ?’’

Những ngày gần đây, hơn 40.000 ha rừng đã cháy thành than ở Hy Lạp, đặc biệt là ở phía bắc đất nước. Làn sóng cháy rừng thảm khốc thứ hai chỉ trong vòng hai tháng’’.

Kể từ thứ Sáu 18/08 đến hôm qua, thứ Tư 23/08, chính quyền Hy Lạp thống kê được 355 vụ cháy, 209 vụ riêng trong 48 giờ qua. Theo Reuters hôm qua, chính quyền Hy Lạp thông báo phát hiện được 18 thi thể chết cháy trong một khu vực rừng phía bắc đất nước. Các nạn nhân rất có thể là người nhập cư vượt biên vào Hy Lạp.