“Chỉ sau khi:
Cái cây cuối cùng bị đốn xuống,
Dòng sông cuối cùng khô hạn
Con vật cuối cùng bị đánh bắt,
Thì chúng ta mới biết được rằng tiền không thể ăn được.”
Câu nói “thấm thía” trên là câu slogan trong các biển hiệu được đặt trang trọng nhiều chỗ công cộng ở Singapore, nơi ông Lý Quang Diệu (Thủ tướng đầu tiên của Singapore) đã từng mơ ước năm 1960: “Hy vọng là một lúc nào đó Singapore sẽ phát triển được như Sài Gòn.” Và sau 56 năm, câu “cuộc đời không như là mơ” đã ứng nghiệm với lời ông cũng như bao con người khác từng cảm thán khi… cuộc đời không như là mơ!
Sự phát triển của Singapore đến thời điểm đó chưa bao giờ có thể so sánh được với Sài Gòn. Làm sao bằng được khi so một Hòn Ngọc Viễn Ðông với một đất nước nghèo khó, bé nhỏ vừa thành lập? Bây giờ thì càng không thể so sánh một Con Rồng Châu Á, thuhút vốn đầu tư, nhân tài bậc nhất với một thành phố vừa mất tên vừa bị mất vô số thứ khác, trong đó có cả người tài và lòng tin.
Cách đây hai năm, khi tận mắt nhìn những hàng cây cổ thụ ở khu trung tâm Sài Gòn bị xẻ thịt, những dòng người hối hả tràn vào Thương Xá Tax ngày thanh lý cuối cùng trước khi tòa nhà lộng lẫy này bị đóng cửa, những tiểu thương và những thị dân ngậm ngùi lau nước mắt, những tấm hình share khắp nơi trên mạng xã hội, đa phần kèm theo đó là sự phẫn nộ, bất lực khi nhìn một phần ký ức, một phần cuộc sống bị xóa nhòa dần mà không làm gì được. Tôi đã tấm tức khóc và “hận cả thế giới” suốt nhiều ngày liền. (Trong cái rủi có cái may, sau lần đó trình độ thơ văn của dân Sài Gòn cũng cải thiện rõ rệt). Thế nhưng vừa rồi, cách đây vài tuần thôi, khi hàng chục, trăm cây cổ thụ ở con đường đẹp nhất nhì Sài Gòn-đường Tôn Ðức Thắng-bị chặt bỏ và dời đi. Tôi chả thèm đến ngó, không có một tia cảm xúc “thương vay khóc mướn” như vô số lần mình đã trải. Khi đọc những dòng tin về sự kiện này thì giật mình nhìn lại và hiểu ra, lòng tin của bản thân đã mất. Không phải lòng tin với bất cứ ai mà là lòng tin đối với chính mình. Tôi không tin tôi sẽ có thể buồn mãi được, vì mỗi ngày Sài Gòn đều bị mang ra cắt xén để chánh thức trở thành một thành phố Hồ Chí Minh thật sự trong mắt những người coi đó là sứ mệnh. Rồi cũng có khi ngồi một mình tự hỏi điều đó đủ gọi là bi kịch hay chưa? Khi chính nơi tôi sinh ra và lớn lên không hề an bình như đã được dạy và học. Miền Trung biển chết, Miền Tây ruộng chết, Cao Nguyên rừng chết, Ðồng Bằng người chết. Ngay cả Sài Gòn, nơi được xem là an toàn nhất cũng đang chết dần chết mòn… Cùng chung cơ thể, có lẽ nào tay chân mắt mũi bị nạn hết mà khúc ruột vẫn an toàn?
Thị dân dù đắm chìm trong dòng đời bon chen hối hả nhưng chưa bao giờ lơ là thời cuộc. Ai ai cũng mang trong sâu thẳm một chữ buồn. Rồi chẳng biết làm gì hơn mà đi khắp nơi, tìm cho mình một chỗ trú an toàn, có thể ngồi đó mà ôn lại một Sài Gòn mà họ chưa từng thấy, kể cho nhau nghe chuyện “người Sài Gòn” như là… thần thoại dưới những tàn cây xưa cũ. Chỗ đó là Dinh Ðộc Lập.
Dinh Ðộc Lập, ngày nay còn gọi là dinh Thống Nhất hay hội trường Thống Nhất được Tổng thống Việt Nam Cộng Hòa Ngô Ðình Diệm quyết định khởi công vào ngày 1/7/1962 trên nền dinh Norodom (dinh Thống đốc) do người Pháp xây dựng từ năm 1868. Dinh còn gọi là Phủ Tổng thống đưa vào sử dụng chính thức vào ngày 31/10/1966. Ðây là một trong những công trình kiến trúc “sống lâu” nhất Sài Gòn dẫu qua bao nhiêu dâu bể và thay đổi của thời cuộc. Nơi đây từng là công thự đẹp nhất Á Ðông – chỗ ở của những người quyền lực nhất và cũng là nơi chứng kiến nhiều biến cố lịch sử, thị dân còn gọi là “Nhà Trắng Việt Nam”. Ngày nay, Dinh Ðộc Lập được xem là một di tích lịch sử văn hoá và là nơi hội họp, tiếp khách của các cấp lãnh đạo trung ương đương thời. Ở mặt sau Dinh Ðộc Lập còn có một quán cà phê luôn đông khách cũng bị/được đặt cái tên rất lịch sử – cà phê 30/4 – thu hút tầng lớp trí thức, nhà báo, nhà văn, công an, bác sĩ lẫn nhân viên văn phòng làm việc ở xung quanh khu vực trung tâm cũng xem đây là chỗ để tiếp khách, họp mặt. Còn sinh viên học sinh thì xem đây là nơi lý tưởng đến chụp “kỷ yếu”, lưu giữ ký ức một thời áo trắng. Vì ngoài “lợi thế lịch sử”, nơi đây còn có không gian thoáng đãng, có thể đậu nhiều xe hơi lẫn xe máy, có chỗ vui chơi dành riêng cho trẻ em. Ngoài ra ở đây còn có một hệ thực vật vô cùng đa dạng.
Khuôn viên, khách của quán cà phê 30/4 trong Dinh Độc Lập
“Quán cà phê này ba mẹ ngồi mong Bim lớn trong bụng mẹ, khi nào con ra đời sẽ dẫn con đến chơi dưới những rặng cây cổ thụ lớn, thảm cỏ xanh, yên tĩnh vắng tiếng xe ồn ào, thỉnh thoảng một vài trái banh tennis đánh lạc ra ngoài khiến cho anh chàng mới biết đi thò tay lấy được vô cùng thích thú…” Một người mẹ đã thì thầm với con mình trên… mạng xã hội như vậy khi ngồi ở đây. Ðọc những dòng “tâm thư” ít ỏi thôi mà tôi có thể tưởng tượng ra một chuyện tình dài… Bạn có muốn nghe không?
Bãi đậu xe 2 bánh
Bên cạnh những cây dầu cao trật cổ, những thảm cỏ xanh mát mắt là những chú bồ câu thân thiện, những đội sóc nâu chuyền cành “mưu sinh” ngó trước dòm sau đầy… cảnh giác. Suốt khoảng thời gian quán cà phê này mở cửa (7am đến 6pm), khách hàng sẽ luôn chìm trong khoảng trời mát rượi bởi các tán cổ thụ lung lay múa che hết nắng, bên tai ngoài những ồn ã chuyện trò còn có tiếng ve kêu da diết hoặc những giọt mưa xuyên qua kẽ lá bay bay đến đâu mát lòng mát dạ đến đó. Sài Gòn ngày càng “đất chật người đông”, bỏ lại tất cả bực dọc với nắng nóng, kẹt xe, khói bụi và ồn ào, mệt mỏi, ai lại không thèm một bầu không khí trong lành, ve kêu gió thổi, vừa gần gũi thiên nhiên vừa lịch sự, an toàn để thưởng thức vị đắng, vị ngọt, vị thơm của ly café bay bổng. Ngó từng giọt café rớt chầm chậm xuống đáy ly rồi ngó qua tòa nhà sống cùng lịch sử, sau đó… google tìm kiếm những điều mình chưa bao giờ có. Ngoài uống cà phê bạn có thể tận mắt nhìn thấy lịch sử ở ngay trước mặt. Chắc hẳn sẽ không có ai không có ấn tượng và yêu thích khuôn viên xung quanh Dinh Ðộc Lập, công trình kiến trúc lớn màu trắng được bao phủ bởi một màu xanh ngắt của thảm cỏ nhìn như bất tận cùng những cây cảnh, cổ thụ, đài phun nước… tất cả hòa quyện một cách sang trọng. Ðiều mà bạn sẽ khó thấy được ở bất cứ di tích lịch sử nào ở Việt Nam. Tôi tự hỏi tại sao nơi ở các lãnh đạo Việt Nam bây giờ khi lên báo đập vào mắt dân đa phần chỉ toàn gỗ quý, dát vàng, cũng đồ sộ đấy chứ, nhưng không hề “mát mắt” chút nào, nó đè lên người nhìn một cảm giác sợ hãi và trĩu nặng vô hình. Ðó có phải là cách phát triển của ngành kiến trúc Việt Nam hay không?
Dinh Độc Lập 2016
Thật tiếc, tôi không phải là một người am hiểu về kiến trúc để có thể trả lời câu hỏi quá “chuyên môn” trên. Như cho dù thế nào, sau bao năm, Dinh Ðộc Lập vẫn đứng đó làm “nhân chứng” cho một Sài Gòn của quá khứ, dâu bể tang thương mà đẹp nao lòng trong trái tim của bao nhiêu là người Sài Gòn, cũ lẫn mới.
Ai đó đã từng nói: “Người Sài Gòn không cần phải là người sanh ra, lớn lên ở mảnh đất này. Muốn làm người Sài Gòn thì hãy sống như… người Sài Gòn là được!”
Ngoài những ấn tượng trên, điều thu hút tôi đến đây (nhất) chính là món lẩu riêu cá chép rất ngon miệng, vừa ăn. Cá chép rất tươi (và bự) cùng nước dùng nấu rất vừa miệng, chua chua, ngọt thanh và beo béo vị cá khiến tôi và cô bạn rất thân lần nào đến cũng… nhịn đói trước để có thể ăn hết một phần 3 người ăn có thể không hết. Một lần sau khi ăn xong nàng sẽ vỗ bụng, nói một câu vô cùng… chân lý:
– Không được chọn nơi mình sinh ra. Nhưng ít nhất chúng ta có quyền chọn món ăn mình yêu thích.
Tôi liền hưởng ứng:
– Yên tâm đi, nơi mình sinh ra thì cả thế giới này ai cũng giống nhau mà, việc gì phải chọn!
Nơi vui chơi dành cho trẻ em
Hình ảnh chỉ mang tính chất… nhem thèm
Sinh viên chụp ảnh kỷ yếu ở Dinh Độc Lập
By Du Uyên
Đọc thêm
KTS Ngô Viết Thụ - người thiết kế Dinh Độc Lập.
Bảy ngày giật giải Khôi nguyên La Mã
Kiến trúc sư Ngô Viết Thụ quê gốc ở làng Lang Xá (hay Lăng Xá, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế). Năm 18 tuổi, ông thi đỗ vào Trường Kiến trúc Đà Lạt thuộc Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Sau đó ông Thụ sang Pháp tiếp tục theo học kiến trúc sư tại Trường Mỹ thuật Quốc gia Paris. Năm năm sau ông bảo vệ đồ án tốt nghiệp kiến trúc sư xuất sắc.
Cột mốc đáng nhớ nhất trong cuộc đời KTS Thụ cũng là niềm vinh dự của ngành kiến trúc Việt Nam đó là vào năm 1955, ông xác lập kỉ lục khi trở thành người Việt duy nhất hiện tại đạt giải Khôi nguyên La Mã.
KTS Ngô Việt Nam Sơn, con trai KTS Thụ cho hay, giải thưởng La Mã hay Giải thưởng Rome, giải Khôi nguyên La Mã (Premier Grand de Roma) là học bổng tổ chức thường niên từ năm 1663 ở Pháp, dưới thời vua Louis XIV. Giải dành cho những nghệ sĩ hứa hẹn tài năng trong 3 lĩnh vực. Hội họa, điêu khắc và kiến trúc, sau này bổ sung thêm âm nhạc.
Thí sinh đạt giải Khôi nguyên La Mã được chuyển đến ở trong cung điện Medici tại thủ đô Rome (nước Ý) thời hạn 3 năm để nghiên cứu. Thời gian lưu trú có thể gia hạn nếu giám đốc học viện thấy hữu ích. KTS Nam Sơn kể lại lời người cha quá cố, cho biết, vua Napoleon nước Pháp vốn mê kiến trúc Ý nên đã bỏ tiền mua cung điện trên tại quốc gia này, sau đó cử các kiến trúc sư tài năng sang học tập. Cung điện Medici cũng là trụ sở của Viện hàn lâm Pháp tại Rome. Thí sinh thắng giải Khôi nguyên được tiếp đón và sống như một quốc khách. Họ có tài xế riêng, được quyền tiếp đón khách trong cung điện. Đổi lại, những tài năng sống ở đây mỗi năm phải tổ chức triển lãm các công trình do mình nghiên cứu.
Công trình giúp cố KTS Ngô Viết Thụ đạt giải Khôi nguyên La Mã là thiết kế nhà thờ trên Đại Trung Hải với sức chứa 40 ngàn tín đồ. Như lời KTS Nam Sơn chia sẻ, bố anh từng kể khi dự giải Khôi nguyên La Mã đã chuẩn bị hàng chục bản đồ họa. Tuy nhiên trước hạn nộp bài đúng 1 tuần lễ, KTS Thụ lại bỏ tất cả, bắt tay vào vẽ mới bản thiết kế thánh đường trên diện tích giấy 10m2. Bản vẽ đã vượt qua bằng trăm bài dự thi của các nhà KTS nổi tiếng toàn thế giới, lọt vào top 10 vòng chung khảo. Ở vòng thi cuối, bản đồ họa của KTS người Việt giành được 18/9 phiếu, trở thành người thắng giải.
Những bản thiết kế quy hoạch Sài Gòn – Chợ Lớn, chợ Đà Lạt, Viện hạt nhân sau này cũng được KTS Thụ nảy nở ý tưởng trong thời gian lưu trú tại Viện hàn lâm Pháp ở Rome.
Tác giả công trình kiến trúc xanh đầu tiên ở Việt Nam
Theo nội quy giải thưởng Khôi nguyên La Mã, sau khi kết thúc lưu trú ở cung điện Medici, ông Thụ được nước Pháp tặng danh hiệu KTS trưởng các chương trình cải tạo, quy hoạch quốc gia. Nếu ở lại nước Pháp, ông được ưu tiên trong các dự án lớn. Cùng thời gian, nhiều trường đại học ở Canada mời KTS người Việt sang giảng dạy, phong hàm Giáo sư. Nhưng bỏ qua mọi vinh hoa xứ người, KTS gốc Huế quyết định trở về Việt Nam cống hiến cho tổ quốc.
Từ năm 1960, KTS Thụ về nước làm việc theo lời mời của Tổng thống Ngô Đình Diệm. Thời gian này, chính quyền VNCH vẫn còn Bộ xây dựng đảm nhận việc thiết kế các công trình lớn của quốc gia. Ngô Đình Diệm thường mời KTS Thụ sang phủ chuyện trò, xin góp ý và ngỏ mời KTS Thụ từ chối. Sau đó chính phủ VNCH xóa tên bộ xây dựng, lập ra Tổng nha kiến thiết (gần giống với viện nghiên cứu thiết kế bây giờ) và mời KTS Thụ hợp tác tư vấn. Toàn miền Nam bây giờ chỉ có 2 văn phòng thiết kế quy hoạch xây dựng là Tổng nha thiết kế thuộc chính phủ VNCH và văn phòng của ông Thụ.
Cũng xin nói thêm, những thập niên 1960, ngành quy hoạch trên toàn thế giới đang ở giai đoạn mới phát triển, tại Việt Nam chỉ có ba người có cả hai văn bằng kiến trúc sư và văn bằng phát triển quốc gia tại nước ngoài là KTS Huỳnh Kim Mãng (giáo sư trường cao đẳng kiến trúc Sài Gòn), KTS Lê Văn Lắm (giám đốc tổng nha kiến thiết) và KTS Thụ.
Đến năm 1963, Ngô Đình Diệm triển khai xây dựng mới Dinh Độc Lập (gọi tắt là Dinh) trên nền cũ. Nhiệm vụ thiết kế Dinh được giao cho ông Thụ. Trước đó, ông Thụ phải trải qua phần sát hạch gắt gao. KTS Nam Sơn nhắc lại lời bố cho biết có rất nhiều đề án dự thi giành quyền thiết kế Dinh, chủ yếu theo 3 xu hướng: Sao chép kiến trúc cổ nước Pháp, mô phỏng theo kiến trúc đình chùa Việt Nam và nhóm đề án xây dựng công trình theo kiến trúc hiện đại nước ngoài (chủ yếu dựa theo kiến trúc Pháp). Đề án dự thi của KTS Thụ khách hẳn, ông tuân theo lối kiến trúc hiện đại nhưng pha trộn kiến trúc Á Đông, đặc biệt là kiến trúc truyền thống Việt Nam. Từ mặt bằng tổng thể hình chữ “Cát” đến mặt bằng ngôi nhà đều bố cục theo triết học phương Đông một cách thâm túy, thể hiện qua chiết tự những chữ Hán có ý nghĩa đem lại điều tốt lành, hưng thịnh: “Trong bản thiết kế, bố tôi sử dụng chủ yếu đường nét thẳng, mái bằng trên đỉnh mái có vạt bê tông vắt ngang. Nét thẳng, mái bằng tạo nên sự uy nghiêm cho Dinh, còn vạt bê tông hay những bức tường hoa nắng tạo cảm giác gần gũi của kiến trúc Việt. Chính sự kết hợp hài hòa đó đã giúp ông vượt qua hàng trăm đề án cùng dự thi”, KTS Nam Sơn phân tích.
Trong quá trình xây dựng Dinh, khi Ngô Đình Diệm bị đảo chính, nhiều nhà thiết kế muốn “chen chân” vào vị trí ông Thụ. Bản thân KTS này sẵn sàng nhượng lại, chuyển sang Pháp ở. Nhưng không lâu sau, chính quyền miền Nam phải gọi điện mời ông Thụ quay về hoàn thiện công trình mang tầm vóc quốc gia này. Sau này, mỗi lần tiếp đón nguyên thủ các nước trên thế giới, lãnh đạo chính quyền VNCH đều mời KTS Thụ sang thuyết trình về Dinh Độc Lập.
Điểm nổi bật nhất của Dinh Độc Lập như lời con trai KTS Thụ chia sẻ, đó là kiến trúc xanh nổi lên thời gian gần đây. Kiến trúc xanh tức đảm bảo 3 yếu tố cơ bản gồm gió, nước và ánh sáng tự nhiên cho công trình. KTS Nam Sơn phân tích cụ thể: Bên ngoài hành lang Dinh có các dãy hoa tường tạo nên tấm màn chống nắng từ hướng Tây đồng thời đón nắng từ hướng Bắc. Dọc hành lang hướng Tây được gắn kính chắn nước khi trời mưa, trời tạnh có thể mở cửa đón gió. Bên trong Dinh ngày trước có một máy lạnh vẫn đảm bảo không khí mát mẻ. Ngoài ra, phía trước và sau lưng Dinh là hai công viên cây xanh và các hồ nước nhân tạo đều nhằm mục đích điều hòa không khí. Vào những năm đầu thập niên 1960, đây là công trình đầu tiên xây dựng theo kiến trúc xanh – trường phái kiến trúc đang thịnh hành trên thế giới và Việt Nam.
be-st
Trường ĐHSP Huế (tiền thân là Viện ĐH Huế) nhìn từ trên cao, hai tòa nhà chữ Y là giảng đường.
KTS Ngô Viết Thụ thiết kế 1961 – 1963
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét