Trong lịch sử kinh tế Hoa Kỳ, hiếm có thời kỳ nào mà Chính Sách Thuế Quan (Tariff) và Chính Sách Tiền Tệ của Cục Dự Trữ Liên Bang (Fed) lại va chạm dữ dội như dưới thời Tổng thống Donald Trump. Các biện pháp áp thuế lên hàng hóa nhập khẩu của TT Trump – được ông coi là “công cụ thương lượng” nhằm buộc các đối tác kinh tế toàn cầu nhượng bộ – đã tạo ra cú sốc lớn không chỉ với thương mại toàn cầu mà cả với Chính Sách Tiền Tệ của Cục Dự Trữ Liên Bang Hoa Kỳ (Federal Reserve, gọi tắt là Fed). Chủ Tịch Fed Jerome Powell nhiều lần bị TT Trump công khai chỉ trích và gây áp lực phải giảm lãi suất để “bù đắp” tác động tiêu cực của thuế quan Tariff do TT Trump đã ban hành.
<!>
Tình thế đó đặt ra câu hỏi: Khi Tổng Thống dùng thuế quan để gây sức ép, Fed có phải “chiều lòng” hạ lãi suất hay không? Và sâu xa hơn: Những thuế quan tariff mà TT Trump đang dựa vào có hợp pháp không, hay vượt quá quyền hạn của Tổng Thống? Bài viết này phân tích hai trục chính: (1) Tranh chấp chính sách giữa TT Trump và Chủ Tịch Fed Jerome Powell; (2) Tranh chấp pháp lý về quyền áp thuế quan tariff; đồng thời trình bày các đạo luật viết tắt để độc giả tiện tra cứu.
1. Trump vs. Powell: Cú sốc thuế quan và chính sách tiền tệ
1.1. Căng thẳng từ năm 2018–2019
Trong giai đoạn (2018–2019), chính quyền TT Trump 45 đã áp hàng loạt thuế quan mới với Trung Cộng, Liên minh châu Âu, Canada, Mexico… nhằm bảo vệ ngành sản xuất Mỹ. Điều này làm gia tăng chi phí nhập khẩu, gây áp lực lên lạm phát và tạo bất ổn cho doanh nghiệp. TT Trump công khai yêu cầu Fed – do Jerome Powell lãnh đạo – phải cắt lãi suất “mạnh và nhanh” để hỗ trợ kinh tế. Powell đáp lại bằng cách khẳng định Fed là cơ quan độc lập, quyết định lãi suất dựa trên dữ liệu kinh tế, không dựa vào áp lực chính trị.
Kết quả là Fed chỉ cắt lãi suất dần dần, không mạnh tay “cấp thời” như TT Trump 45 mong muốn. Điều này khiến TT Trump liên tục công kích Powell trên mạng xã hội. Nhưng sự thận trọng của Fed phản ánh nguyên tắc cốt lõi: Chính sách tiền tệ không nên bị chính trị chi phối.
1.2. Hiện nay: Thuế quan và nguy cơ toàn cầu
Bước sang nhiệm kỳ mới, TT Trump 47 tăng cường thuế quan tariff mạnh mẽ hơn nữa, không chỉ với Trung Cộngc mà cả Ấn Độ, Nhật, Hàn Quốc, Úc… khiến các liên minh phòng thủ và đối tác kinh tế truyền thống của Mỹ bị rạn nứt. Trong bối cảnh đó, một lần nữa dấy lên câu hỏi: Fed có nên cắt lãi suất mạnh tay để “cứu” tác động tiêu cực của thuế quan tariff hay không?
Về nguyên tắc, câu trả lời vẫn giống như trước: Fed chỉ can thiệp khẩn cấp khi hệ thống tài chính thực sự lâm nguy (ví dụ khủng hoảng 2008 hoặc COVID-19), chứ không để “vá víu” một chính sách cụ thể của Bạch Ốc. Powell – với nhiệm kỳ kéo dài đến 2026 – càng có động cơ giữ vững uy tín nghề nghiệp, không “bán rẻ” nguyên tắc độc lập của Fed.
2. Hiệu quả của giảm thuế và áp thuế: Con dao hai lưỡi
TT Trump không chỉ dùng thuế quan; ông còn giảm thuế thu nhập cá nhân và doanh nghiệp. Lý thuyết là: Giảm thuế cho mọi người để khuyến khích tiêu dùng và đầu tư. Nhưng thực tế lại phức tạp hơn nhiều:
-Nhà nghèo: lợi tức thấp nên phần được giảm thuế rất ít.
-Nhà giàu, doanh nghiệp lớn, tỷ phú: Được giảm thuế nhiều hơn gấp bội nhà nghèo. Nếu họ có lương tâm xã hội, số tiền giảm thuế nhiều hơn gấp bội nhà nghèo đó sẽ được họ tái đầu tư mở rộng nhà máy, tạo công ăn việc làm cho người nghèo thì giảm thuế cho nhà giàu sẽ rất tốt. Họ sẽ an tâm dùng số tiền giảm thuế hàng tỷ, chục tỷ, trăm tỷ đó để mạnh dạn đầu tư, nếu có thua lỗ cũng không thiệt hại gì đến sản nghiệp bản thân họ. Nhưng nếu doanh nhân tỷ phú bất lương, thương gia bất chính, chỉ tìm lợi tức an toàn cho bản thân gia đình họ, thì có thể họ sẽ dùng tiền giảm thuế gấp bội đó cho vay kiếm lời, mua trái phiếu, cổ phiếu, vàng bạc tích trữ kiếm lời vững chắc cho cá nhân gia đình họ, thay vì mở thêm doanh nghiệp, tạo thêm công ăn việc làm cho người dân nghèo trong nước, trong lúc nền kinh tế đang bấp bênh bất ổn.
Tương tự như thế, thuế quan tariff của TT Trump được quảng bá là bảo vệ việc làm cho người dân Mỹ, nhưng lại làm tăng chi phí đầu vào cho chính các doanh nghiệp Mỹ, giảm sức cạnh tranh, và khuyến khích đối tác trả đũa bằng thuế quan ngược lại. Đó chính là “con dao hai lưỡi”, làm hại cả đôi bên.
3. Cơ sở pháp lý: Tổng Thống có quyền áp thuế quan tariff hay không?
Đây là điểm nóng hiện nay. Các luật sư của TT Trump dựa vào Đạo luật Quyền Kinh Tế Khẩn Cấp Quốc Tế – International Emergency Economic Powers Act, viết tắt là (IEEPA) – ban hành năm 1977. IEEPA cho phép Tổng Thống áp đặt nhiều biện pháp kinh tế khi tuyên bố tình trạng khẩn trương khẩn cấp quốc gia liên quan đến đe dọa an ninh toàn quốc. TT Trump dùng IEEPA để áp thuế quan tariff hàng loạt lên các nước, coi “mất cân bằng thương mại” là mối đe dọa an ninh Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ. Điều đó có nhiều người ủng hộ cho là đúng nhưng cũng có nhiều người không ủng hộ cho là sai vì nước Mỹ hiện nay chỉ đang có khủng hoảng bất đồng chia rẽ trong nội giữa hai đảng cộng Hòa và Dân Chủ, chứ đâu có kẻ thù nước ngoài nào đang hăm he đe dọa xâm lược nước Mỹ đâu.
Vì thế, hiện nay đang có nhiều các công ty nhập khẩu kiện ra Tòa Thương Mại Quốc Tế (Court of International Trade), họ lập luận rằng: “Thuế quan tariff là thuế – quyền này thuộc về Quốc Hội” chứ không thuộc về Đạo luật Quyền Kinh Tế Khẩn Cấp Quốc Tế (IEEPA). Vì IEEPA không trao quyền áp thuế rộng như vậy cho Tổng Thống. Tòa Cấp Dưới Tiểu Bang đồng ý, Tòa Phúc Thẩm Liên Bang (Federal Circuit) ngày 29/8/2025 phán quyết 7-4 rằng: TT Trump đã vượt quyền, nhưng hoãn thi hành lệnh Tòa tới ngày 14/10/2025 để chờ Tổng Thống Hành Pháp có quyền kháng cáo lên Tối Cao Pháp Viện.
Hiện Tối Cao Pháp Viện (Supreme Court of the United States, gọi tắt là SCOTUS) đã nhận đơn, dự kiến tranh luận vào đầu tháng 11/2025. Nếu SCOTUS giữ nguyên phán quyết của Tòa Cấp Liên Bang ngày 29/08/2025 với tỷ số 7-4, thì chính phủ Hành Pháp có thể phải hoàn trả từ 750 tỷ đến 1 nghìn tỷ USD tiền thuế đã thu. Đây sẽ là một trong những vụ kiện kinh tế lớn nhất lịch sử Mỹ.
4. Những đạo luật quan trọng và chú thích
Để độc giả tiện tra cứu, dưới đây là các đạo luật, những từ viết tắt thường gặp trong vụ tranh luận pháp lý này:
-IEEPA – International Emergency Economic Powers Act (Đạo luật Quyền Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế, 1977): Cho phép Tổng thống áp dụng nhiều biện pháp kinh tế khi có tình trạng khẩn cấp quốc gia liên quan đến an ninh Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ. Không rõ ràng trao quyền áp thuế.
-Section 232 (Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại – Trade Expansion Act, 1962): cho phép Tổng thống áp thuế hoặc hạn chế nhập khẩu khi Bộ Thương Mại xác định hàng hóa đó “đe dọa an ninh quốc gia” (điển hình là thuế thép và nhôm dưới thời TT Trump).
-Section 301 (Mục 301 của Đạo luật Thương Mại – Trade Act, 1974): cho phép Đại Diện Thương Mại Hoa Kỳ (USTR) áp dụng biện pháp đáp trả khi đối tác có hành vi thương mại không công bằng; thường dùng để áp thuế trừng phạt.
-CIT – Court of International Trade (Tòa Thương mại Quốc Tế): Tòa Liên Bang chuyên xử các vụ kiện liên quan đến thuế quan và thương mại quốc tế.
-Federal Circuit – United States Court of Appeals for the Federal Circuit (Tòa Phúc Thẩm Liên Bang): Tòa cấp cao hơn xét kháng cáo từ CIT (Tòa Thương mại Quốc tế).
-SCOTUS – Supreme Court of the United States (Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ): tòa án cao nhất, có quyền quyết định chung thẩm cuối cùng.
Các tên gọi trên đều công khai, độc giả có thể tra cứu trên trang chính phủ Hoa Kỳ hoặc các báo lớn có uy tín hay tren Google.
5. Liệu Tối Cao Pháp Viện có “mất lương tâm” vì chính trị hay không?
Đây là câu hỏi nóng mà nhiều người nhiều nước đang thắc mắc nêu ra. Theo Hiến Pháp Mỹ, các Thẩm Phán Liên Bang – nhất là SCOTUS (Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ) – được bổ nhiệm suốt đời, có mức lương không thể bị giảm, Nhằm Đảm Bảo Độc Lập Tư Pháp. Lý thuyết là họ không chịu sức ép chính trị. Nhưng thực tế, một số quyết định gây tranh cãi đã khiến dư luận cho rằng Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ thời nay “thiên vị” chính trị. Nhưng cũng có nhiều vụ cho thấy Tối Cao Pháp Viện vẫn giữ nguyên tắc, không chiều lòng Tổng Thống Hành Pháp đương nhiệm.
Trong vụ thuế quan tariff này, các nguyên tắc phân quyền rất rõ trong các đạo luật nêu trên: Quốc Hội làm luật thuế; Tổng Thống thi hành luật thuế của Quốc Hội; Tòa Án Tư Pháp bảo vệ Hiến pháp, phân xử những tranh chấp, khiếu nại của Hành Pháp với Lập Pháp và cả khiếu kiện đoàn thể, công dân Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ nữa . Do đó, dù thành phần Thẩm Phán Tối Cao Pháp Viện hiện nay có nhiều thẩm phán do Tổng Thống Donald Trump bổ nhiệm, họ vẫn phải cân nhắc uy tín cá nhân, danh dự nghề nghiệp và hệ quả kinh tế khổng lồ có an nguy cho dân Mỹ nước Mỹ. Nên khả năng họ “vì ân huệ cá nhân được đề cử” mà phán quyết ngược lại với Hiến Pháp mà chính họ là những người có thẩm quyền nhất, hiểu biết Hiến Pháp nhất, cầm cân nảy mực và thực thi Hiến Pháp nghiêm chỉnh nhất; nên việc phán quyết thiên vị trái với Hiến Pháp đối với họ là rất thấp, đặc biệt khi Tòa Phúc Thẩm đã phán quyết 7-4 chống lại thuế tariff của TT Trump là vượt quyền Lập Pháp.
6. Bài học cho chính sách kinh tế
Từ cuộc đối đầu Trump–Powell và tranh chấp pháp lý về thuế quan tariff, người ta có thể rút ra vài bài học:
-Độc lập chính sách tiền tệ là nguyên tắc vàng. Nếu Fed chịu áp lực chính trị để “cứu” một chính sách cụ thể chính trị cấp thời, uy tín và hiệu quả kiểm soát lạm phát của Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ sẽ bị tổn hại lâu dài.
-Thuế quan tariff không phải là vũ khí vạn năng. Trong kinh tế toàn cầu hóa, thuế quan trả đũa qua lại có thể gây hại cho cả đôi bên, nhất là khi áp thuế rộng, kéo dài, và thay đổi luôn theo ngày tháng.
-Giảm thuế có thể tạo động lực phát triển kinh tế, hoặc vô tình khuyến khích đầu cơ bất nhân. Hiệu quả phụ thuộc vào cách các doanh nghiệp, giới giàu có, tỷ phú có lương thiện sử dụng khoản tiền giảm thuế khổng lồ để làm lợi để đầu tư, mở mang xí nghiệp, tạo việc làm cho người dân Mỹ hay không và cho nền kinh tế quốc gia theo lý thuyết tốt đẹp hay không? Nhưng cũng có thể là con dao hai lưỡi sắc bén, vô tình giúp cho tỷ phú gian thương bất nhân làm giàu bất chính cho cá nhân, gia đình của các tỷ phú, chứ không giúp ích cho người dân nghèo, cho đất cường thịnh nước như đã trình bày ở trên.
Hiến Pháp và Phân Quyền Tam Lập: Hành Pháp – Lập Pháp - Tư Pháp vẫn là ranh giới cuối cùng cho một đất nước tự do, giàu mạnh và cường thịnh như Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ. Một Tổng Thống mạnh đến đâu cũng không thể tùy ý áp thuế như luật định của Quốc Hội, trừ khi Lập Pháp vì quyền lợi của dân của nước, tạm thời làm luật trao quyền rõ ràng cho Hành Pháp trong một thời gian khẩn cấp, khẩn trương nào đó.
7. Tóm lại
Quan điểm cho rằng Cục Dự Trữ Liên Bang Jerome Powell sẽ không hạ lãi suất cấp thời để “cứu” thuế quan tariff của TT Trump đang gặp bế tắc. Và rằng Tối Cao Pháp Viện (SCOTUS) khó có thể vì ân huệ chính trị cá nhân mà dám hy sinh đặc quyền uy tín nghề nghiệp là có cơ sở vững chắc. Jerome Powell có nhiệm kỳ đến 2026, và Fed chỉ hành động khi đất nước thật sự lâm nguy chứ không để “vá víu” cho một chính sách nhất thời của Hành Pháp. SCOTUS, với uy tín và sự giám sát công chúng, công luận, truyền thông báo chí chặt chẽ, sẽ khó có thể phán quyết ngược lại với Hiến Pháp để “hợp pháp hóa” thuế quan tariff vượt quyền của Hành Pháp.
Cuộc đối đầu giữa TT Donald Trump với Chủ Tịch Fed Jerome Powell và vụ kiện thuế quan tariff hiện nay cho thấy: Nền Dân Chủ Hoa Kỳ vẫn vận hành cơ chế Kiểm Soát và Cân Bằng (check and balance), dù chính trị có gay gắt, hệ thống Kiểm Soát và Cân Bằng vẫn có những “chốt chặn”: Fed độc lập, Quốc Hội có quyền lập pháp, Tòa Án có quyền phán quyết – để bảo vệ nguyên tắc pháp trị theo luật pháp và hiến pháp Hoa Kỳ.
Đó là bài học không chỉ cho nước Mỹ mà cho bất kỳ quốc gia nào: Quyền lực kinh tế mạnh mẽ đến đâu cũng phải đặt trong khuôn khổ pháp luật; còn chính sách tiền tệ, thuế quan hay giảm thuế đều chỉ có hiệu quả khi dựa trên nguyên tắc minh bạch và công bằng theo Hiến Pháp.
Chúng ta hãy kiên nhẫn chờ đợi xem Tối Cao Pháp Viện (Supreme Court of the United States – SCOTUS) đã nhận đơn, đã dự kiến tranh luận vào đầu tháng 11/2025 và kết quả phán quyết của Tối Cao Pháp Viện sẽ như thế nào?
Bài viết truy tìm tài liệu chính xác hiện nay trên mạng xã hội./-
Nguyễn Xuân Tùng
Diễn Đàn Kitô-hữu
25-09-09
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét