TIN THẾ GIỚI CẬP NHẬT :08/11/2023 - Mỹ Loan

Gaza: Các ngoại trưởng G7 kêu gọi lập ‘‘những hành lang nhân đạo’’

Khối G7 hôm 08/11/2023 ra tuyên bố chung kêu gọi ‘‘ngừng bắn tại một số nơi và lập các hành lang nhân đạo’’ tại Gaza, để bảo vệ thường dân, đồng thời khẳng định ‘‘quyền tự vệ’’ của Israel chống lại Hamas. Ngoại trưởng G7 họp tại Tokyo, Nhật Bản, kêu gọi lập hành lang nhân đạo cho Gaza. Ảnh ngày 08/11/2023. AP - Eugene Hoshiko Trọng Thành Theo AFP, thông cáo của G7 kêu gọi lập các hành lang nhân đạo để ‘‘khẩn cấp’’ đưa cứu trợ nhân đạo đến vùng lãnh thổ Palestine, sơ tán thường dân bị chiến tranh đe dọa, và phóng thích các con tin bị đang bị tổ chức Hamas cầm giữ. 

<!>

Khối G7 thừa nhận quyền của Israel ‘‘tự vệ phù hợp với luật pháp quốc tế’’, để đáp trả cuộc tấn công đẫm máu chưa từng có của Hamas ngày 07/10. G7 cũng khẳng định các xâm phạm nhân quyền nhắm vào người Palestine của dân định cư Do Thái tại vùng Cisjordanie là ‘‘không thể chấp nhận được’’.

Hãng tin Pháp AFP chú ý đến việc các ngoại trưởng bảy cường quốc kinh tế lớn ( Mỹ, Nhật, Đức, Anh, Pháp, Ý, Canada) đã quyết định chọn cụm từ ‘‘một số cuộc ngừng bắn và các hành lang nhân đạo’’ thay cho từ ‘‘ngừng bắn’’ nói chung, hay ‘‘hưu chiến’’, có ý nghĩa rộng hơn, điều mà chính quyền Israel không chấp nhận cho đến nay.

Bất chấp các kêu gọi của Liên Hiệp Quốc và nhiều tổ chức phi chính phủ, thủ tướng Israel, Benjamin Netanyahu, bác bỏ việc ‘‘hưu chiến nói chung’’ chừng nào khoảng 240 con tin chưa được trả tự do. Hôm 06/11, trả lời đài Mỹ ABC News, thủ tướng Israel khẳng định phía Israel đã từng thực hiện nhiều đợt ‘‘ngừng bắn nhân đạo’’.

Quân đội Israel "giữa lòng" thành phố Gaza, thủ tướng Netanyahu "không có ý định chiếm đóng" Gaza

Quân đội Israel hôm nay, 08/11/2023, đã tiến vào giữa lòng thành phố Gaza ở miền bắc dải Gaza, nơi hàng trăm nghìn thường dân vẫn hiện diện và tình hình ngày càng thảm khốc sau một tháng chiến tranh dữ dội.

 

Xe ủi đất của quân đội Israel bên trong thành phố Gaza ngày 07/11/2023. via REUTERS - ISRAELI DEFENSE FORCES

Phan Minh

Theo AFP, bộ trưởng Quốc Phòng Israel, Yoav Gallant, cho biết quân đội hiện đang ở "giữa lòng" thành phố Gaza, nơi các trận giao tranh trên bộ và chiến dịch oanh kích đã gia tăng trong những ngày gần đây nhằm "tiêu diệt Hamas".

Ông tái khẳng định lập trường sẽ không có thỏa thuận ngừng bắn nhân đạo cho đến khi nào Hamas trao trả các con tin. Theo chính quyền Israel, ít nhất 1.400 người Israel đã thiệt mạng trong vụ tấn công của Hamas ngày 07/10 và hơn 240 người đã bị tổ chức Hồi Giáo cực đoan bắt làm con tin kể từ hôm đó.

Trước tình hình nhân đạo thảm khốc tại vùng lãnh thổ nhỏ bé này, Liên Hiệp Quốc, các tổ chức phi chính phủ hay lãnh đạo nhiều quốc gia trên thế giới đã liên tục kêu gọi ngừng bắn, nhưng không được đáp ứng.

Hôm 07/11/2023, trả lời phỏng vấn trên kênh truyền hình MSNBC của Mỹ, bộ trưởng bộ Chiến Lược Israel, Ron Dermer, tuyên bố thủ tướng Benyamin Netanyahu "không hề đả động đến việc chiếm đóng Gaza" sau khi kết thúc cuộc chiến với Hamas, nhưng Israel vẫn kiên quyết đảm nhận "toàn bộ trách nhiệm về an ninh" cho dải Gaza.

Ông Dermer phát biểu : "Chúng tôi đã rút hoàn toàn khỏi Gaza cách đây 17 năm, nhưng kết quả là chúng tôi lại phải lãnh nhận một Nhà nước khủng bố. Dĩ nhiên là chúng tôi không thể để lặp lại điều này. Một khi Hamas không còn nắm quyền và sau khi cơ sở hạ tầng của họ bị phá hủy, Israel sẽ phải có trách nhiệm bảo đảm an ninh cho Gaza trong một khoảng thời gian không xác định."

Bình luận của ông Dermer được đưa ra sau khi Hoa Kỳ phản đối việc Israel tái chiếm đóng dải Gaza.

Ủy Ban Châu Âu khuyến nghị mở đàm phán kết nạp Ukraina

Hôm nay, 08/11/2023, được xem là « ngày lịch sử » đối với Kiev : Ủy Ban Châu Âu vừa khuyến nghị mở đàm phán kết nạp Ukraina và Moldova vào Liên Hiệp Châu Âu. Ngoài ra, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu cũng thông báo trao tư cách ứng viên cho Gruzia. Ngay lập tức, tổng thống Volodymyr Zelensky đã hoan nghênh quyết định « đúng đắn » của Ủy Ban Châu Âu.

Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky (giữa) và hai lãnh đạo Liên Hiệp Châu Âu tại thượng đỉnh Bruxelles hôm 09/02/2023. AFP - KENZO TRIBOUILLARD

Thu Hằng

Trước đó, vào tháng 06/2022, Bruxelles đã trao cho Ukraina tư cách ứng viên. Để bước sang được giai đoạn tiếp theo là mở đàm phán kết nạp, Ủy Ban Châu Âu ấn định 7 tiêu chí mà Kiev phải đáp ứng, trong đó có chống tham nhũng trên diện rộng và cải cách tư pháp. Theo AFP, trong chuyến công du Kiev bất ngờ vào cuối tuần trước, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen tỏ ra « tin tưởng » là chính quyền Kiev có thể nhận được « quyết định lịch sử mở ra tiến trình đàm phán gia nhập ngay năm nay (2023) » bởi vì Ukraina đã hoàn thành « hơn 90% công việc ».

Thông tín viên RFI Emmanuelle Chaze tại Kiev cho biết thêm về những nỗ lực chống tham nhũng của Ukraina :

« Để gia nhập Liên Hiệp Châu Âu, Ukraina biết là phải nỗ lực chống tham nhũng. Tuy có nhiều vụ tai tiếng ở Ukraina, ví dụ vụ một số bộ trưởng từ chức rồi đến các vụ bắt giữ vì biển thủ công quỹ vẫn được đề cập trên trang nhất các báo, thì cũng phải nói đến một số tiến bộ, như nhận định của Oleksandr Kalitenko, luật gia của tổ chức Minh Bạch Quốc Tế (Transparency International).

Ông nói : « Rất nhiều việc đã được thực hiện, mở một cuốn sổ đăng ký cho công chúng có thể truy cập, tái lập quy định bắt buộc các chính đảng phải báo cáo về tài chính. Một biện pháp đáng ghi nhận khác là thông qua chiến lược chống tham nhũng ở cấp liên bang. Quý vị thấy trên truyền thông có nhiều bài viết về những nghi ngờ liên quan đến những chính khách, về một số vụ tai tiếng. Đó là một dấu hiệu tốt, bởi vì sẽ nguy hiểm hơn nếu việc đó diễn ra trong im lặng ».

Ông Kalitenko cũng như nhiều luật gia khác muốn các cơ quan chống tham nhũng được độc lập hơn, đặc biệt là để tránh những can thiệp hoặc xung đột lợi ích, từ cơ quan chống tham nhũng đến công tố viên được chỉ định, rồi tòa án cấp cao và cơ quan phòng chống tham nhũng. Để làm được như vậy, tổ chức Minh Bạch Quốc Tế đã đề xuất 85 khuyến nghị mà chính phủ có thể lựa chọn xem xét hoặc không ».

G7 khẳng định tiếp tục hỗ trợ Ukraina

G7 hứa tiếp tục « đoàn kết » để « kiên định » hỗ trợ Ukraina chống cuộc xâm lược của Nga, « bất chấp tình hình thế giới hiện nay », ý muốn nói đến cuộc xung đột Israel-Hamas. Theo thông cáo ngày 08/11/2023 của bộ Ngoại Giao Nhật Bản, ngoại trưởng các nước G7 họp tại Tokyo cũng khẳng định tiếp tục cùng nhau áp dụng « các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc » đối với Matxcơva, tăng cường nỗ lực tái thiết Ukraina « trong trung và dài hạn », cũng như « nỗ lực hướng tới một tiến trình hòa bình » với các đối tác quốc tế khác.

Trung Quốc sẵn sàng đối thoại với Mỹ ở ‘‘mọi cấp độ’’ để thúc đẩy hợp tác

Washington và Bắc Kinh tiếp tục tìm cách cải thiện quan hệ. Phó chủ tịch Trung Quốc Hàn Chính (Han Zheng) hôm 08/11/2023 khẳng định Trung Quốc sẵn sàng đối thoại ở ‘‘mọi cấp độ’’ với Hoa Kỳ. Tuyên bố được đưa ra cùng lúc với các thông tin từ chính quyền hai nước xác nhận lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ dự thượng đỉnh APEC tại San Francisco, Mỹ.

Phó chủ tịch Trung Quốc Hàn Chính/Han Zheng (phải) tiếp thống đốc bang California Gavin Newsom tại Nhà Khách Quốc Gia Bắc Kinh. Ảnh ngày 25/10/2023. AP - Ng Han Guan

Trọng Thành

Theo AFP, trong một phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Mới Bloomberg (Bloomberg New Economy Forum) ở Singapore, phó chủ tịch Trung Quốc nhấn mạnh là các cuộc gặp cấp cao giữa các giới chức Trung – Mỹ đã gửi đi nhiều tín hiệu ‘‘tích cực’’, và ‘‘chúng tôi sẵn sàng tăng cường trao đổi thông tin, đối thoại với Hoa Kỳ ở mọi cấp độ, nhằm thúc đẩy hợp tác có lợi cho hai bên, và quản lý một cách có trách nhiệm các bất đồng, phối hợp cùng nhau hóa giải các thách thức toàn cầu’’. Cũng trong bài phát biểu nói trên, ông Hàn Chính nhắc lại lập trường của chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình : Quan hệ giữa Bắc Kinh và Washington ‘‘có tính chất quyết định đối với tương lai nhân loại’’.

Về chuyến công du Mỹ của lãnh đạo Trung Quốc, theo AFP, bộ Ngoại Giao Trung Quốc đã xác nhận hai ông Tập Cận Bình và Joe Biden sẽ hội kiến tại San Francisco. Tuy nhiên, phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc Uông Văn Bân (Wang Wenbin) cũng cảnh báo là ‘‘con đường đến San Francisco không bằng phẳng’’, ‘‘hai bên cần phải thực sự thực thi đồng thuận giữa lãnh đạo hai nước, nhằm vượt qua các trở lực…’’.

‘‘Đồng thuận’’ nói trên ngụ ý nhắc đến cuộc gặp giữa tổng thống Mỹ và chủ tịch Trung Quốc tháng 11/2022 bên lề thượng đỉnh G20 ở Indonesia. Hãng tin Nhật Kyodo cũng dẫn lại thông tin từ một giới chức Mỹ cho biết cụ thể là hội kiến Joe Biden và Tập Cận Bình sẽ diễn ra ngày 15/11.

Trung Quốc tuyên bố sẵn sàng đối thoại ở ‘‘mọi cấp độ’’ với Hoa Kỳ được đưa ra vào đúng vào lúc phó thủ tướng Hà Lập Phong (He Lifeng) bắt đầu chuyến công Mỹ 5 ngày, từ 08 đến 12/11. Trong hai ngày 09 và 10/11, phó thủ tướng Trung Quốc sẽ hội đàm với bộ trưởng Tài Chính Hoa Kỳ Janet Yellen về hàng loạt vấn đề song phương và đa phương, từ lo ngại của Hoa Kỳ về ‘‘các chính sách kinh tế bất công của Trung Quốc, đến các lĩnh vực hợp tác tiềm năng như chống biến đổi khí hậu, hay việc giảm nợ cho các nước thu nhập thấp’’. Theo một giới chức bộ Tài Chính Mỹ, cuộc họp này là một phần trong nỗ lực nhằm ‘‘tăng cường gắn kết quan hệ kinh tế song phương’’ Mỹ - Trung.

Phó thủ tướng Hà Lập Phong hôm 06/11, vừa được bổ nhiệm đứng đầu Ủy ban Tài chính Trung ương. Theo đài truyền hình Nhật NHK, kể từ giờ ông Hà Lập Phong – một cộng sự thân tín của Tập Cận Bình – đứng đầu ba cơ quan giám sát tài chính và kinh tế của chính phủ và Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Pháp tổ chức Hội nghị quốc tế về Nam Bắc Cực

Tại Paris, từ ngày 8 đến ngày 10/11/2023 diễn ra hội nghị ‘‘One Planet - Polar Summit’’, hội nghị quốc tế đầu tiên về Nam Bắc Cực và tình trạng băng hà trên núi cao bị hâm nóng.

Nam Cực, khi vực gần trạm nghiên cứu của Pháp tại Dumont d'Urville. Ảnh chụp ngày 23/01/2010. REUTERS/Pauline Askin

Trọng Thành

Trong hai ngày đầu hội nghị, được tổ chức tại Bảo tàng Quốc gia Lịch sử Tự nhiên (Muséum national d'Histoire naturelle), các nhà khoa học, giới chức chính quyền các nước, các nhà hoạt động môi trường, các nhà thám hiểm sẽ thảo luận về các vấn đề lớn liên quan đến những khu vực băng hà trên hành tinh, vốn thường bị bỏ quên trong các đàm phán quốc tế về khí hậu.

Thượng đỉnh ‘‘One Planet - Polar Summit’’ vào ngày 10/11 sẽ có sự tham gia của tổng thống và lãnh đạo chính phủ nhiều nước. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đồng chủ trì thượng đỉnh với thủ tướng quốc gia Bắc Cực Na Uy, Jonas Gahr Støre. Theo điện Elysée, thượng đỉnh sẽ ra một bản ‘‘Kêu gọi Paris về Nam Bắc Cực và các băng hà’’ với các biện pháp cụ thể. ‘‘Kêu gọi Paris…’’ nhấn mạnh đến ‘‘tình trạng sụp đổ’’ của ‘‘tất cả các không gian băng trên toàn cầu’’, hiện tượng này đang ‘‘tăng tốc’’ và ‘‘sẽ có các tác động ghê gớm’’ đến các vùng đất ven biển và khiến nước ngọt trở nên khan hiếm.

Theo AFP, lãnh đạo nhiều quốc gia đang đối mặt với tình trạng băng hà tan chảy, như Nepal hay Kyrgyzstan, sẽ dự thượng đỉnh. Một đại diện của Trung Quốc cũng có mặt tại Hội nghị Paris. Nga vắng mặt cho dù là một quốc gia chủ chốt trong lĩnh vực này. Do cuộc xâm lăng Ukraina, Matxcơva không còn tham gia Hội Đồng Bắc Cực.

Theo giới chuyên gia, cuộc chiến giữa Israel và Hamas, và cuộc xâm lăng Ukraina của Nga, cùng các căng thẳng quốc tế có thể tác động mạnh đến khả năng đối thoại giữa các nhà khoa học. Trả lời RFI, ông Sébastien Treyer, giám đốc Viện Phát triển Bền vững và Quan hệ Quốc tế (IDDRI) tỏ ra lạc quan về khả năng hợp tác khoa học ‘‘xuyên biên giới’’, vượt qua thế đối đầu giữa các khối nước, như điều đã từng được chứng minh, chẳng hạn qua hợp tác giữa các nhà khoa học Tây Âu và Đông Âu thời Chiến tranh Lạnh để giảm bớt nạn ‘‘mưa axit’’. Tương tự như hiện nay, bất chấp các căng thẳng, Hoa Kỳ và Trung Quốc vẫn tiếp tục các đàm phán về khí hậu.

Khí hậu: 2023 là năm nóng nhất từ 125.000 năm qua

Theo các nhà khoa học của Liên Hiệp Châu Âu hôm nay, 08/11/2023, năm 2023 "gần như chắc chắn" sẽ là năm nóng nhất từ 125.000 năm qua, sau khi dữ liệu của cơ quan theo dõi biến đổi khí hậu Copernicus của Liên Âu (C3S) cho thấy tháng 10 vừa qua là tháng 10 nóng nhất từng được ghi nhận trong giai đoạn đó.

Ảnh minh họa: Khói công nghiệp hâm nóng bầu khí quyển Trái đất. © CC0 Pixabay / Markus Distelrath

Phan Minh

Tháng 10/2023 đã phá kỷ lục về nhiệt độ cao của tháng 10/2019, với mức chênh lệch không nhỏ. Cụ thể, với nhiệt độ trung bình trên bề mặt địa cầu là 15,38°C, tháng 10/2023 đã nóng hơn 0,4°C so với kỷ lục trước đó. Phó giám đốc C3S, bà Samantha Burgess, cho biết đây là mức chênh lệch rất lớn và mô tả sự bất thường về nhiệt độ trong tháng 10 vừa qua là "rất khắc nghiệt".

Copernicus cho biết thêm, tháng 10 năm nay "nóng hơn 1,7°C so với mức trung bình của tháng 10 trong giai đoạn 1850-1900". Ngoài ra, giai đoạn từ tháng 1 cho đến tháng 10/2023 cũng là giai đoạn nhiệt độ trung bình cao nhất từng được ghi nhận trong 10 tháng đầu năm, cao hơn 1,43°C so với 10 tháng đầu của giai đoạn 1850-1900, mà Copernicus định nghĩa là thời kỳ tiền công nghiệp.

Nắng nóng là kết quả của hiện tượng phát thải khí nhà kính do hoạt động của con người, kết hợp với sự xuất hiện của hiện tượng thời tiết El Niño trong năm nay, làm nóng vùng nước bề mặt ở phía đông Thái Bình Dương.

Reuters nhắc lại năm nóng kỷ lục trước đó là năm 2016, cũng là năm bị ảnh hưởng của hiện tượng El Niño.

Hoa Kỳ đưa Việt Nam trở lại danh sách ‘‘giám sát thao túng tiền tệ’’

Trong báo cáo định kỳ nửa năm một lần đệ trình Quốc Hội Mỹ hôm 07/11/2023, bộ Tài Chính Hoa Kỳ đã đưa Việt Nam trở lại danh sách các nước cần giám sát về nguy cơ ‘‘thao túng tiền tệ’’. Cùng được đưa vào danh sách này có 5 đối tác thương mại lớn khác của Mỹ, gồm Trung Quốc, Đức, Malaysia, Singapore, Đài Loan.

Trụ sở bộ Tài Chính Mỹ tại Washington. Ảnh chụp ngày 06/06/2019. AP - Patrick Semansky

Trọng Thành

Theo Reuters, các quốc gia vượt quá hai trong số ba tiêu chí của bộ Tài Chính Mỹ sẽ được đưa vào danh sách ‘‘giám sát thao túng tiền tệ’’ (monitoring list). Cụ thể là thặng dư thương mại với Mỹ trên 15 tỷ đô la, thặng dư tài khoản vãng lai (current account surplus) quá 3% GDP, hoặc lượng mua ngoại tệ ròng liên tục vượt quá 2% GDP trong thời gian một năm (tức ‘‘đơn phương can thiệp trong thời gian dài vào thị trường ngoại tệ’’).

Báo chí trong nước cho hay thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ là 105 tỷ đô la trong bốn quý tính đến tháng 6/2023, vượt quá xa ngưỡng quy định 15 tỷ đôla, và thặng dư ‘‘tài khoản vãng lai’’ 19 tỷ đôla, tương đương 4,7% GDP trong bốn quý.

Theo Reuters, hiện tại không có đối tác thương mại lớn nào của Mỹ nằm trong danh sách quốc gia thao túng tiền tệ. Hàn Quốc và Thụy Sĩ được loại khỏi danh sách ‘‘giám sát thao túng tiền tệ’’.

Trước đây, hồi tháng 12/2020, chính quyền của cựu tổng thống Mỹ Donald Trump khẳng định cả Việt Nam và Thụy Sĩ đều thao túng tiền tệ do sử dụng các biện pháp can thiệp. Đây là lần thứ ba, tính đến thời điểm đó, chính quyền Mỹ gắn nhãn thao túng tiền tệ lên một quốc gia, lần đầu là vào năm 1994 và lần thứ hai là vào năm 2019 đối với Trung Quốc. Tuy nhiên, ngay sau đó, chính quyền Biden vào tháng 4/2021 đã rút Việt Nam khỏi danh sách các quốc gia thao túng tiền tệ.