BỆNH MẤT TRÍ NHỚ (ALZHEIMER) - THÁI ANH/QNA :

Câu Chuyện Buồn Không Của Riêng Ai - Thái Anh/ QNA -

Cụ Shigezo, một tư chức về hưu đã 20 năm, góa vợ và ở chung với gia đình con trai tên Nobutoshi, con dâu Akiko và cháu nội trai Satoshi. Con dâu Akiko vừa đi làm, vừa lo việc nội trợ, vừa lo cho đứa con trai còn học trung học và nhất là chăm sóc bố chồng. Cụ Shigezo, 85 tuổi, với căn bị bệnh mất trí nhớ Alzheimer’s ngày càng nặng, là một trách nhiệm nặng nề mà Akiko phải gánh vác. Cuộc sống của cô căng thẳng mà cô phải chịu đựng, không có được sự cảm thông nào của chồng, dù chồng cô là con trai trưởng của cụ Shigezo. Tình trạng tâm trí ông cụ như quay về tuổi ấu thơ. Akiko phải chăm sóc ông bằng cố gắng phi thường.

<!>

Cụ ông Shigezo bị bệnh lãng trí ngay từ khi cụ bà còn sống. Rất nhiều lần cụ ông đi ra ngoài và không nhớ đường về nhà. Có lần cảnh sát phải đưa về. Lúc bà vợ bị ngã nằm chết trong nhà, ông cũng không hề biết, lại bỏ đi ra ngoài. Akiko đi làm về thấy bố chồng đứng ngoài trời lạnh không áo khoác, cô đưa ông vào nhà mới phát giác bà mẹ chồng đã nằm chết từ lúc nào…

Sau khi vợ mất, bệnh của cụ Shigezo càng trở nặng, đến nỗi buổi tối Akiko phải ngủ bên cạnh để canh chừng ông. Chính vì Akiko gần gũi chăm sóc, nên trong gia đình, cụ chỉ quen mặt và nhớ tên một mình Akiko. Điều này khiến vài lần chồng và cô em chồng tỏ ra ganh tị với Akiko. Cụ ngày càng ăn uống mất kiểm soát, ăn chẳng biết ngừng nếu không ai cản ngăn. Trong đám tang của vợ, ông vào bếp ăn hết cả nồi súp nấu cho khoảng chục người ở tang lễ. Sau đó, trong một đêm, Akiko rất đỗi kinh hoàng khi thấy bình tro cốt của mẹ chồng trên bàn thờ được bỏ nằm dưới đất, và trên hai tay cụ Shigezo cầm một vật như là mảnh xương lấy từ trong bình… Rồi có lần sau khi đi vệ sinh, cụ Shigezo cởi tã, bốc phân trét đầy tường, đầy thảm… Không chịu đựng nổi nữa, Akiko đề nghị chồng gửi cụ vào nhà dưỡng lão. Vấn đề chưa được giải quyết thì sau một lần rời nhà đi lạc, cụ Shigezo bị cảm nặng nằm liệt mấy ngày rồi trút hơi thở cuối cùng sau đó không lâu.

Trong ngày tang lễ bố chồng, Akiko – tay ôm chặt chiếc lồng có con chim mà lúc sinh thời cụ Shigezo rất ưa thích – chợt thấy một nỗi trống vắng vô cùng. Lúc này cô mới cảm thấy bố chồng đã là một hình ảnh rất thân thuộc. Khi cô cảm nhận được điều này thì hình ảnh ấy đã xa rời cô mãi mãi…

Đó là nội dung tác phẩm The Twilight Years của nữ văn sĩ Nhật Sawako Ariyoshi, một trong những tiểu thuyết từng bán chạy nhất của Nhật. Ngay lần phát hành đầu tiên (1972), tác phẩm đã bán trên một triệu bản. Một vấn đề xã hội ở Nhật, cũng như ở nhiều nước khác đó là cuộc sống của người già, vị trí xã hội và quyền lợi mà họ xứng đáng được hưởng sau nhiều năm cống hiến cho cộng đồng xã hội. Và đi cùng với điều đó là căn bệnh khá phổ biến: Alzheimer’s.

* * *

Các trường hợp mất trí nhớ trên toàn thế giới sẽ gia tăng gấp ba vào năm 2050 với 135 triệu người bệnh, theo phúc trình mới nhất của Alzheimer’s Disease International, được công bố trong cuộc họp G8 về bệnh Alzheimer tại London. Riêng tại Mỹ, hơn năm triệu người Mỹ đang mắc bệnh này. Các thống kê chính thức về bệnh lãng trí Alzheimer cho thấy bệnh này là nguyên nhân làm chết người nhiều thứ sáu tại Mỹ, với khoảng 83,000 người chết mỗi năm. Tuy nhiên, nghiên cứu mới nhất cho thấy con số thật có thể nhiều gấp sáu lần, theo CNN. Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Neurology ước tính rằng bệnh lãng trí Alzheimer’s làm chết 503,000 người mỗi năm, và con số này là nguyên nhân làm chết người nhiều thứ ba tại Mỹ, chỉ sau bệnh tim (600,000), và bệnh ung thư (575,000). Nhóm nghiên cứu tại Alzheimer’s Disease Center ở Chicago nói rằng giấy chứng tử báo cáo thiếu sót về bệnh lãng trí Alzheimer’s thường ghi nguyên nhân chết vì bệnh trực tiếp hơn, như là bệnh hoại huyết (pneumonia).

Bệnh Alzheimer’s là căn bệnh của tuổi già, phá hủy tế bào não và chức năng của não bộ và làm người bệnh thiệt mạng. Bệnh có những dấu hiệu sau:

– Trí nhớ sụt giảm, ảnh hưởng đến công việc hàng ngày.

– Mất định hướng về thời gian và không gian.

– Có vấn đề với cách dùng ngôn ngữ như xáo trộn từ ngữ thông thường.

– Để lạc đồ đạc và mất khả năng nhớ lại.

– Thay đổi tính tình hay tâm trạng.

Rồi dần dần bệnh nhân không còn biết tự kiểm soát, dẫn đến bỏ ăn, nằm liệt và chết dần. Từ trước nay, y khoa vẫn chưa tìm ra phương pháp chữa trị dứt, ngoài những khuyến cáo nên làm đối với người mới nhuốm bệnh, như tập thể dục, chữa mất ngủ, chữa bớt quên sót. Giới y khoa chỉ biết là bệnh liên quan đến việc thoái hóa những mảng xám của thần kinh não (neocortex), nơi điều hành suy nghĩ và lý luận của con người. Từ sự thoái hóa này, bệnh Alzheimer’s sẽ đem đến một cái chết khổ sở, kéo dài, và đau đớn về cả thể xác lẫn tinh thần cho cả người bệnh và thân nhân.

Alzheimer’s từ lâu không xa lạ với cộng đồng Việt hải ngoại. Tại Nam California, trước đây có hai vợ chồng giáo sư bác sĩ Lương Vinh Quốc Khanh và Nguyễn Hoàng Lan chuyên nghiên cứu việc dùng sinh tố D (loại bác sĩ kê toa chứ không phải loại bán tự do) để chữa trị Alzheimer’s. Tạp chí y khoa của giới y sĩ Hoa Kỳ American Journal of Alzheimer’ s Disease & Other Dimentias, Volume 26 (7): 510, đã đăng bài khảo cứu này. Bác sĩ Khanh là cựu giáo sư bác sĩ tại University of Southern California (USC), Keck Medical School, Los Angeles, California. Ông còn là chủ tịch sáng lập VAMA (Vietnamese American Medical Research Foundation). Nhưng không may, vị bác sĩ tâm huyết này đã đột ngột từ trần năm 2013, trong khi công trình nghiên cứu về cách chữa trị Alzheimer’s của ông đang tiến

Theo mẹ kể lại, ông cố tôi (bố của ông ngoại) lúc già cũng hay quên đường về nhà. Người nhà cứ phải đi tìm ông. Có lúc lối xóm thấy đưa ông về giùm. Sau ngày 30-4-1975, ông cố lên Sài Gòn ở nhà ông bà ngoại tôi. Sau đó, ông chú út, em ruột ông ngoại tôi (ra Bắc từ năm 1954, nay trở về là “cán bộ cách mạng”), khẳng định bố mình bị mất trí như người điên, nên đưa ông cố vào bệnh viện tâm thần Biên Hòa. Ông cụ bị nhốt chung phòng với những người điên thật sự. Chỉ thời gian ngắn ngủi sau, ông bị khủng hoảng trầm trọng. Ông cụ bỏ cả ăn uống, kiệt sức dần. Ông ngoại tôi hay tin, đến đón cụ về nhà. Cụ nằm mê man. Một ngày sau thì qua đời.

Sau này ở Mỹ, lúc tôi còn học tiểu học, bà nội tôi cũng mất vì bệnh này năm 2004. Lúc ấy bà nội về ở chung nhà với bố mẹ và tôi. Tôi chỉ nhớ bố hay bảo tôi nói chuyện, rồi ôm bà cho bà thấy vui. Mà nào tôi có thấy bà cười. Ánh mắt bà dửng dưng, như ngó tận đâu đâu xa vắng. Sau đó, bà bệnh nhiều nên phải vào bệnh viện để chữa. Rồi một hôm, đi học về, tôi thấy nhà tôi đầy người. Mẹ khóc, nói với tôi bà mất rồi, con sẽ không bao giờ thấy bà nữa.

Mẹ tôi không phải là người làm nghề y nhưng từ cuộc đời những người thân, bà bắt đầu để ý tìm hiểu những tài liệu nói về bệnh Alzheimer’s. Bà trở thành một thành viên của nhóm hỗ trợ người bệnh và người nuôi bệnh (Alzheimer’s Vietnamese Caregiver Support Group). Bà sinh hoạt hàng tháng với nhóm vào mỗi ngày thứ năm trong tuần lễ thứ nhì. Mẹ tôi có gần bốn năm tham gia săn sóc cho một bà cụ bị bệnh. Lúc đầu mới tiếp xúc với bà, mẹ gặp rất nhiều khó khăn. Do lần đầu tiên gặp người lạ, bà cụ la lối, xua đuổi, có khi còn nặng lời với mẹ. Thời gian đầu mẹ tôi rất stress, có lúc tưởng phải bỏ ngang, nhưng rồi mẹ hiểu là bà cụ bị Alzheimer’s không hề ý thức được hành động của mình, cũng như ông cố hồi đó hay như bà nội tôi lúc bệnh, và cũng y như ông cụ Shigezo trong truyện Nhật kể trên…

Tôi cũng theo gương mẹ góp phần vào việc vận động mọi người mở lòng nhân ái, đóng góp chút công sức và vật chất vào những buổi đi bộ gây quỹ của Hội Alzheimer’s. Khi nắm tay nhau trong những cuộc đi bộ gây quỹ, chúng tôi quyết tâm thực hiện như lời kêu gọi của ông Jim McAleer, chủ tịch kiêm tổng giám đốc điều hành Hội Alzheimer’s: “Cùng nhau, chúng ta hy vọng ở một thế giới không còn bệnh Alzheimer’s”. Mỗi lần đi bộ, tôi lại được phát chiếc T-shirt màu tím in tên của Hội. Tôi từng hỏi mẹ, “Sao Hội lại chọn màu tím buồn vậy?”. Mẹ nói màu tím giống như buổi hoàng hôn của tuổi già, buồn bã và quạnh hiu như căn bệnh Alzheimer’s thời kỳ cuối. Trong quyển truyện về cụ Shigezo lẫn trí, có chi tiết đứa cháu nội Nobutoshi, trong một lúc bực dọc khi cuộc sống gia đình bị xáo trộn do căn bệnh của ông nội, đã thốt ra với bố mẹ: “Bố mẹ đừng bao giờ sống già như thế!”.

Tôi cầu mong các nhà nghiên cứu về y khoa trên thế giới sớm tìm ra thuốc điều trị được căn bệnh quái ác này để con cháu trong nhà không phải thốt ra những câu đau lòng như thế, để rồi phải ân hận, như Nobutoshi cuối cùng hối tiếc nói với mẹ: “Giá mà ông nội sống thêm vài năm nữa!”…

* * *

Đọc thêm:

Đã Có Thuốc Chữa Bệnh Mất Trí Nhớ Alzheimer’s

New York: Trong hôm thứ hai ngày 7 tháng 6, cơ quan đặc trách về thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã chuẩn y cho việc dùng thuốc Aducanumab của công ty Biogen trong việc điều trị bệnh Alzheimer’s. Và đây là lần đầu tiên trong vòng 30 năm qua, đã có thuốc chữa bệnh lãng trí.

Với những tin tức được loan báo, giá cổ phiếu của công ty Biogen gia tăng $107.76 và ở mức $393.90 một cổ phiếu trên thị trường chứng khoán New York. Loại thuốc Aducanumab có nhiệm vụ tách rời một loại protein có tên là amyloid beta trên não của bệnh nhân, những người bắt đầu có triệu chứng của bệnh lãng trí. Loại protein amyloid beta bám trên màng não sẽ gây cho bệnh nhân bị mất trí nhớ, không có khả năng tự chăm sóc lấy mình.

Theo những ước tính thì trong năm 2020 có khoảng trên 6 triệu người Mỹ bị bệnh Alzheimer’s và có khoảng 1 triệu người Anh cũng bị bệnh này.

Khác biệt giữa dementia và Alzheimer’s: dementia là các triệu chứng quên trong khi Alzheimer’s là bệnh quên, bệnh mất trí nhớ. 60 phần trăm cho đến 70 phần trăm những người có các triệu chứng quên sẽ dần dần biến thành bệnh. Đa số những người bị bệnh mất trí nhớ là những người trên 65 tuổi. Trước đây không có thuốc chữa cho nên một người có những triệu chứng quên, dần dần biến thành bệnh và cuối cùng cũng chết.

Các triệu chứng của bệnh mất trí nhớ

Khó nhớ những thông tin mới học

Không nhớ phương hướng

Tính tình thay đổi bất ngờ

Luôn luôn nghi ngờ về gia đình, bạn bè và những người chăm sóc, không tin những người này

Dần dần sự mất trí nhớ trở nên nghiêm trọng

Khó nói, khó nuốt đồ ăn và khó khăn trong việc đi lại.

Những cách phòng ngừa bệnh mất trí nhớ

Người ta thường nói phòng bệnh hơn trị bệnh: nếu chúng ta có thể phòng ngừa được bệnh mất trí nhớ xảy ra thì đó là cách tốt nhất. Sau đây là những cách phòng ngừa bệnh mất trí nhớ theo tài liệu của bệnh viện Mayo ở thành phố New York:

- Không hút thuốc

- Kiểm soát không để gia tăng áp huyết, lượng cholesterol và bệnh tiểu đường.

- Ăn uống theo kiểu Địa Trung Hải: ăn nhiều rau trái, chất đạm nạc (lean protein) và có chất omega

- Tránh không ăn nhiều chất bột, chất đường, nước soda, nước tăng lực, không ăn nhiều thịt đỏ, cơm trắng, các loại bánh ngọt, khoai tây chiên, các thứ đồ ăn fast foods.

- Giảm nhũng thực phẩm đã chế biến (processed foods) như lạp xưởng, hotdog, các đồ hộp.

- Nên ăn cơm gạo đỏ hay nâu, ăn các loại hạt (nuts), dầu olive, cá (nhưng tránh ăn những loại cá có nhiều thủy ngân như cá tuna)

- Tập thể dục đều đặn nhất là aerobics (thể dục nhịp điệu)

- Tránh bị suy thoái tâm thần

- Tìm cách học hỏi những thứ cần suy nghĩ, cần trí nhớ như học sinh ngữ, học chơi đàn

- Ngủ đủ giấc mỗi đêm

- Tham dự những sinh hoạt xã hội cộng đồng như học khiêu vũ, học hát, học đàn… tình nguyện làm việc giúp người nghèo trong cộng đồng.

Chile thông báo đang phát triển một bộ xét nghiệm nhanh có thể phát hiện bệnh Alzheimer chỉ qua một xét nghiệm máu đơn giản và hy vọng có thể đưa vào sản xuất trong năm tới.

Một xét nghiệm máu đơn giản có thể sớm phát hiện mắc bệnh Alzheimer

Ông Ricardo Maccioni, trưởng nhóm nghiên cứu chung của Đại học Chile và Trung tâm Y sinh quốc tế (ICC), cho biết công trình này dựa trên kết quả nghiên cứu gần 10 năm qua về protein TAU. Các nhà nghiên cứu khẳng định mô hình mới này là 'duy nhất trên thế giới', cho phép có được thông tin chính xác không chỉ giúp ích trong chẩn đoán mà còn cả trong ngăn ngừa sớm, thậm chí tới 10 năm, trước khi phát bệnh.

Theo ông Maccioni, bệnh Alzheimer cũng như nhiều bệnh lý suy giảm thần kinh khác bắt nguồn từ những rối loạn sinh hóa trong não bộ khi protein TAU bắt đầu sản sinh ra những polymer không mang tính sinh lý, do vậy việc ngăn ngừa và điều trị những bệnh lý này cần hướng tới khả năng kiểm soát tiến trình nói trên.

Cụ thể, xét nghiệm kiểu mới được thực hiện theo công nghệ mang tên Alz Tau, bao gồm một thiết bị để chuẩn bị protein tiểu cầu và một thiết bị để phân tích giá trị và mức độ của protein TAU. Xét nghiệm này dựa trên việc tính toán, thông qua một chỉ số sinh học, các dạng protein TAU khối lượng cao và các dạng khối lượng thấp, với cơ sở nghiên cứu là 90% các bệnh nhân Alzheimer có liên quan tới protein TAU khối lượng cao.

Các nhà khoa học cũng chứng minh rằng chỉ số sinh học này trong máu của bệnh nhân cũng tương tự như trong não, và quá trình biến thiên protein TAU khối lượng cao này trong nhiều trường hợp không có triệu chứng và đây được coi là giai đoạn tiền lâm sàng của bệnh Alzheimer.

Việc phát hiện bệnh Alzheimer sớm có thể giúp đẩy lùi thời điểm phát bệnh và thậm chí chặn được nguy cơ phát bệnh từ góc độ nhất định. Theo thống kê mới nhất, số người được chẩn đoán mắc bệnh Alzheimer chiếm tới 1,06% dân số Chile, và tỉ lệ này có thể lên tới 3,1% vào năm 2025. Nhóm nghiên cứu đang làm việc với các quan chức y tế của quốc gia Nam Mỹ này để có thể triển khai rộng rãi biện pháp xét nghiệm mới trên toàn quốc.

Thái Anh/ QNA