Nạn dịch thuốc có chất á phiện ở Mỹ. - Việt Nguyên.

Hoa Anh túc (hoa thuốc phiện) được trồng bất hợp pháp ở Mexico. (Hình: Getty Images).

Sống trên đời con người phải chịu đau khổ, sinh lão bệnh tử, người bệnh và người trước khi chết vì bệnh phải qua những cơn đau, y dược giúp người bệnh trong cơn đau. Thiên nhiên cây cỏ từ ngàn năm đã giúp con người, như thuốc Aspirin phát nguồn từ vỏ cây Liễu, nhưng lạm dụng thuốc từ dược thảo đến thuốc tây bào chế đã đưa đến chứng nghiện, nhất là nghiện ma túy, và nghiện các thuốc có chất á phiện.

<!> Viện Nghiên cứu Quốc gia (Hoa Kỳ) về nghiện thuốc trong năm 2018 cho thấy trong năm 2017 đã có 72,000 người chết vì ngộ độc, so với 64 ngàn người trong năm 2017 và 52 ngàn người trong năm 2016, giống thống kê của Trung tâm Kiểm bệnh CDC cho thấy chết vì ngộ độc ở Mỹ tăng mỗi năm 9.6%. Đa số chết vì thuốc có chất á phiện (opioid). Chết vì thuốc có chất á phiện mỗi năm qua mặt chết vì tai nạn giao thông?

Thuốc có chất á phiện bao gồm các thuốc tinh chế từ cây á phiện, và các chất á phiện tổng hợp, và chế tạo bởi các dược phòng. Thuốc phiện lấy từ nhựa cây thuốc phiện đã được dùng khắp thế giới trên cả ngàn năm để trị đau nhức, tiêu chảy, làm thuốc ho, hay làm thuốc ngủ. Chất chính trong cây á phiện là Morphine được tìm thấy năm 1806. Morphine được dùng trong trường hợp đau đẻ của các sản phụ sau đó lại được các bà trong Hoàng Gia Anh thời Victoria nhấm nháp để qua những cơn buồn chán, khi bị Vua chê bỏ.

Heroin là chất á phiện nặng hơn Morphine vào thị trường ở thế kỷ thứ 19. Đến thế kỷ 20 thị trường thuốc có chất á phiện tổng hợp bùng rộ gồm: Fentanyl, Methadone, Oxycodone (Percocet) Hydrocodone (Vicodin), Hydromorphone (Dilaudid), các tên thuốc quen thuộc đối với bệnh nhân nghiện thuốc đến phòng mạch, và bệnh viện đòi hỏi Bác sĩ biên toa.

Mục đích của thuốc có chất á phiện lúc đầu là trị các chứng đau, các cơn đau, khi các thuốc đau nhức khác có chất chống đau như Tytenol hay các thuốc kháng viêm trị đau như Advil, Ibuprofen không hiệu quả. Thuốc được dùng nhiều nhất để chữa đau cho các bệnh ung thư hay sau các cuộc giải phẫu.

Từ năm 1914 đến năm 1980, thuốc không được dùng nhiều vì nạn nghiện thuốc có chất á phiện lan tràn, các Bác sĩ tự giới hạn dùng thuốc, ngay cả để giảm đau trong bệnh ung thư nhất là trong thập niên 1970.

Năm 1980, các Bác sĩ bắt đầu thay đổi vì phong trào bệnh viện chữa những người bệnh vào giai đoạn hấp hối, hay giai đoạn bệnh không còn được chữa trị (Hospice) bùng lên từ Anh Quốc tràn qua Mỹ. Thuốc đau có chất á phiện gần như là được dùng bắt buộc trong các trường hợp ung thư vào thời kỳ cuối cho bệnh nhân nằm trong bệnh viện.

Năm 2001, JCAH (Hội đồng Quản trị các bệnh viện của chính phủ chương trình Medicare) đặt qui định đau là một trong những dấu hiệu sinh tồn (Vital sign) của người bệnh ngoài 4 dấu hiệu: Áp huyết, nhịp tim, nhịp thở và nhiệt độ.

Khác với 4 dấu hiệu khách quan, đau là chủ quan từ người bệnh, người bệnh cho Y tá và Bác sĩ biết cơn đau được định từ 1 đến 10, nếu đau trên 3 thì Bác sĩ phải cho thuốc giảm đau. Dấu hiệu này tốt khi bệnh nhân đau thật, Bác sĩ và Y tá phải chăm sóc bệnh nhân, nhưng mặt khác lại đưa đến trường hợp nghiện thuốc. Các bệnh nhân nghiện thường đến phòng Cấp cứu than đau lưng, ở phòng đợi bệnh Y tá xem bệnh nhân trước lấy nước tiểu để xem nếu bệnh nhân có bị sạn thận. Bệnh nhân lấy mẫu nước tiểu trong phòng vệ sinh lấy tay bấu vào đầu đường tiểu, khi Y tá thử nước tiểu có máu trong nước tiểu, chứng sạn thận được xác định, trong khi chờ CAT scan, bệnh nhân được chích Dilaudid hay Morphine!

Những bệnh nhân bị đau trên cấp độ 3, nếu không được cho thuốc giảm đau, Medicare sẽ xem lại hồ sơ và không bồi hoàn viện phí. Những bệnh nhân “chuyên nghiệp” vì vậy càng khó đi ra con đường nghiện ngập khác với ý nghĩ tốt của một Bác sĩ viết trong tờ báo Y học New England (NEJM).

“Đau giết hồn người bệnh, không bệnh nhân nào phải khổ vì chịu đau một cách không cần thiết, trong ngành Bác sĩ và Y tá phải biết thương người bệnh.”

Dịch nghiện thuốc có chất á phiện lan tràn trên tất cả các Tiểu bang và tất cả các sắc dân. Thống kê của Đại Học Princeton năm 2015 cho thấy tử vong do ngộ độc thuốc tăng mạnh từ đầu thế kỷ thứ 21.

Trong ba nguyên nhân tử vong thuốc, rượu và tự tử, thuốc đứng hàng đầu, đa số nạn nhân là công nhân với những người lợi tức kém, không được hưởng lợi trong nền kinh tế bất quân bình mặc dù kinh tế phát triển.

Tổng Thống Trump vẫn muốn xây bức tường biên giới Mỹ-Mễ, một trong những lý do là bức tường sẽ chận bọn buôn thuốc phiện, và bè đảng Mafia vượt biên giới đem thuốc phiện từ Mễ vào các xứ Nam Mỹ như Columbia vào Mỹ.

Trên thực tế dịch thuốc có chất á phiện có nhiều nguyên nhân, nhưng tinh thần chống di dân vì di dân lậu thế kỷ 21 nghiện thuốc cũng giống như năm 1915 vào thời kỳ chiến tranh nha phiến dân Mỹ đã nhìn vào di dân Trung Hoa lúc nào cũng cho là họ nghiện ma túy, nhưng những năm đầu thế kỷ 20 chết vì ngộ độc không phải vì dân Trung Hoa mà vì các hãng thuốc Hoa Kỳ.

Thế kỷ 21 cũng giống như đầu thế kỷ 20, các đại Công ty Dược phẩm đã đóng góp một phần lớn vào nạn dịch thuốc phiện. Năm 1996, thuốc có chất á phiện mới Oxy-Contin ra đời, được chế tạo từ Oxycodone, do Công ty Dược phẩm Purdue. Qua sách Dope sick (bệnh nghiện), bà Beth Mary đã cho thấy Công ty Purdue thiếu trách nhiệm. Tác dụng của Oxy-Contin chậm và lâu hơn các thuốc khác.

Công ty Purdue đã quảng cáo thuốc có tác dụng chậm sẽ giúp bệnh nhân ít bị nghiện hơn thuốc Oxycodone và tác dụng gây trạng thái hưng phấn phơi phới (Euphoria) của thuốc phiện cũng nhẹ hơn. Dựa trên lý thuyết này cơ quan FDA (Kiểm soát thuốc và thực phẩm) đã cấp giấy phép cho hãng chế tạo thuốc Oxy-Contin với lượng Oxycodone gấp đôi. Trên nhãn hiệu thuốc FDA viết “thuốc Oxy-Contin” hấp thụ chậm làm giảm khả năng nghiện thuốc.” Nhân viên FDA chấp thuận cho dán những lời này trên nhãn hiệu sau đó được nhận vào làm trong hãng thuốc Purdue!

Chiến dịch quảng cáo thuốc nhắm vào giới Bác sĩ, thuyết phục Bác sĩ là thuốc Oxy- Contin không gây nghiện đã tích cực thuê hàng trăm Trình dược viên vào văn phòng Bác sĩ, chi cho các Bác sĩ hàng chục triệu, đãi ăn nhà hàng, tiệc tùng cuối năm, trả vé máy bay đi nghỉ hè những Trung tâm Du lịch nổi tiếng trên thế giới cho cả Bác sĩ, Y tá và gia đình. Tổng cộng hơn 5,000 Bác sĩ, Dược sĩ, Y tá được công ty Purdue huấn luyện đi nói chuyện khắp nước cổ động Thần dược chữa đau nhức Oxy-Contin. Trên thực tế Oxy-Contin là thuốc gây nghiện. Thuốc “phê” gấp đôi thuốc Oxycodone. Bệnh nhân thích Oxy-Contin hơn Oxycodone vì thuốc Oxy-Contin có thể bị đập bể hay làm tan vỏ thuốc rồi hít bột thuốc như Cocaine, hay chích như ma túy Heroin.

Oxy-Contin là thuốc bán chạy hàng đầu, mỗi năm đem về cho Công ty Purdue một tỷ Mỹ kim. Bệnh nhân xài, người nhà và bạn bè cũng xài ké, lấy thuốc đem bán, ăn cắp thuốc từ các Dược phòng, các “xưởng buôn bán thuốc” (Pill mills) mọc lên như nấm. Các Bác sĩ mở xưởng kiếm tiền dễ, biên toa không cần khám bệnh có khi không cần thấy mặt bệnh nhân, không cần hồ sơ. Những làng nhỏ như Williamson ở West Virgina đầy những xưởng bán thuốc. Mỗi tháng tên các Bác sĩ bị treo bằng hành nghề nhiều hơn nhưng những xưởng bán thuốc không giảm.

-Dân đến Williamson bằng xe buýt sắp hàng lấy thuốc dài ngoài phòng mạch. Một xưởng bán thuốc kiếm 4-5 triệu mỗi tháng dễ dàng. Trung điểm là vùng núi Appalachia đa số da trắng, dân làm hầm mỏ vùng Virginia, Kentucky, Tennessee, West Virginia. Những người da trắng tỉnh nhỏ chết vì dịch Oxy-Contin nhiều hơn là chết vì khủng bố.

Người hùng cô đơn đương đầu với dich Oxy-Contin là Bác Sĩ Art Vanzee ở Tây Nam Virginia can đảm tố cáo Công ty Purdue và Cơ quan FDA, buộc họ phải nhận trách nhiệm đã gây ra dịch Oxy-Contin, ông cũng ra Quốc Hội tường trình. Bác Sĩ Vanzee cùng cô Y tá Beth Davis phải chữa nhiều bệnh nhân nghiện thuốc ở quận Lee, Tiểu bang Virginia, nhìn thấy các bệnh nhân trẻ chết vì Oxy-Contin mỗi ngày họ nhất định tranh đấu, cuối cùng hãng Purdue phải nhận tội quảng cáo gian lận, Công ty bồi thường 600 triệu Mỹ kim, 3 viên chức cao cấp bị phạt, nhưng các anh em nhà Sackler chủ hãng Purdue không bị tội!

Thuốc Oxy-Contin là khởi đầu của dịch nghiện thuốc có chất á phiện, nếu Oxy-Contin không còn sản xuất, nạn nghiện thuốc phiện vẫn tiếp tục. Từ năm 192, Heroin vẫn đứng hàng đầu cho dân nghiện trên đường phố, tiếp đến là Morphine. Có hai trận dịch: Một là dịch nghiện trên đường phố, và một dịch vì lạm dụng thuốc đến từ bệnh nhân, Bác sĩ, dược phòng, vì vậy Oxy-Contin giảm nhưng dịch nghiện thuốc vẫn còn.

Đa số người nghiện không chết vì Oxy-Contin mà vì dùng các thuốc tổng hợp Fentanyl, Heroin và Cocaine. Các thuốc này được dùng chung với các thuốc ngủ và thuốc an thần như Valium, Xanax, các thuốc này mạnh và rẻ tiền. Fentanyl, mạnh gấp 25 đến 50 lần hơn Heroin, được chế tạo năm 1960, dùng cho giảm đau và gây mê trong các phẫu thuật ngắn như soi ruột già. Fentanyl nay là nguyên nhân chính gây tử vong vì thuốc có chất á phiện, tỷ lệ này cao 90% ở Tiểu bang Massachussetts.

Tổng Thống Trump muốn xây tường ở biên giới Mỹ-Mễ để ngăn chận thuốc á phiện đến từ biên giới vùng Nam Hoa Kỳ nhưng vụ án xử El Chapo, trùm băng đảng Sinaloa, ở New York cho thấy bức tường không chận được thuốc phiện. Băng đảng Mễ dùng các đường hầm dưới tường ở biên giới từ đầu thập niên 1990, khi đường hầm bị chính quyền Hoa Kỳ đóng, thuốc phiện lậu được chở qua Mỹ dưới dạng đồ hộp qua biển, và tàu đánh cá không qua hàng rào biên giới, có khi thuốc được chuyển như chở hàng qua xe vận tải và xe hơi qua các trạm  biên giới. Mấy năm nay Bitcoin cũng được dùng để buôn thuốc phiện.

Bức tường biên giới Mỹ-Mễ không ngăn chận được thuốc Fentanyl lậu, vì đa số thuốc được chế tạo từ TC. Fentanyl và Methylamphetamine có thể mua từ TC qua thư đặt hàng. Các loại thuốc đau dán ngoài da cho bệnh nhân ung thư nhập cảng từ TC pha với Heroin hay thuốc viên có thể mua qua ngả Canada hay Mễ. Các con buôn địa phương chế biến bột  thành thuốc viên trong các phòng thí nghiệm China Girl, Good Fella, Jack pot, các Công ty ở TC còn bảo đảm gởi các kiện hàng thay thế, khi hàng bị đánh mất, hay bị chính quyền Hoa Kỳ tịch thu.

Năm 2017, Cơ quan Kiểm soát thuốc DEA yêu cầu TC cấm sản xuất Fentanyl, các hãng  ở TC đổi nhãn hiệu thành “Chất hóa học trong việc nghiên cứu.” Sau lệnh cấm của chính quyền TT Trump, Tháng Sáu, năm 2018, quan thuế Hoa Kỳ tịch thu 110 lbs Fentanyl giấu trong bao chứa chất bột sắt Iron Oxide chở qua từ TC, với số lượng có thể giết hàng ngàn người.

Câu chuyện dịch thuốc có chất á phiện ở thế kỷ 21 không gì mới so với dịch thuốc ở thế kỷ 19. Hoa Kỳ là xứ tôn trọng luật pháp, luật pháp trên hết, nhưng vẫn không chận được dân nghiện thuốc trong một môi trường giáo dục không được đặt trên tư lợi. 

(Việt Nguyên).