HỌC LÀM THƠ - Hồng Hà sưu tầm và bổ sung ~

       Thơ là sự kết tinh ngôn ngữ có chọn lọc, thơ diễn đạt tư tưởng, tình cảm và cảm xúc của tác giả hết sức chân tình, sâu lắng, và cô đọng. Thơ là một loại hình nghệ thuật của ngôn từ, âm thanh và vần điệu. Lời lẽ của thơ ngắn gọn, xúc tích. Một bài thơ hay có thể làm người đọc rung cảm bởi tiết tấu, bởi nội dung, bởi hình thức thể hiện. Giá trị nghệ thuật của Thơ giúp người đọc yêu thích vì cái hay, cái đẹp của ngôn từ. Đọc thơ hay, người đọc có xúc cảm, cảm nhận được cái đẹp tinh thần qua nghệ thuật tả cảnh, tả người, nghệ thuật ẩn dụ, so sánh, nhân cách hoá, qua âm thanh tượng hình, tượng thanh..v.v…  Ai cũng có thể làm thơ hay nếu có ý tưởng và biết vận dụng nghệ thuật làm thơ đúng cách. 

<!>

 Người sáng tác thơ dần làm phong phú tâm hồn mình bởi những quan sát, những thấu hiểu từ thực tế, thêm những hoài niệm của cuộc đời từ đó có thể diễn đạt cảm xúc một cách sâu sắc, tinh tế và dần nâng tâm hồn mình thăng hoa lên, cao thượng, nhân văn hơn cùng nấc thang tiến hoá của sự sống. Thơ (Văn) là người, thơ cùng tiến bộ và nâng tầm lên cùng với sự thăng tiến của con người nên ngày nay Thơ vẫn giữ được bản sắc cội nguồn nhưng đa dạng hơn và ngày càng tiến bộ hơn, có hồn, và sâu hơn. 

Về hình thức, Thơ có nhiều thể loại, chúng ta có thể kể đến những loại thơ đã được biết đến như : Đường Luật (Thất Ngôn Bát Cú), Tứ Tuyệt, Lục Bát, Song Thất Lục Bát, Thất Ngôn, Ngũ Ngôn, Tứ Ngôn.v.v..... Sau này chúng ta có thêm Thơ Tự Do.

ĐƯỜNG LUẬT (THẤT NGÔN BÁT CÚ)

Đường Luật là một loại thơ cổ. Các thi sĩ Việt Nam ngày xưa thường hay sáng tác theo thể loại này.

Thơ Đường Luật  (Có tám câu, mỗi câu có bảy chữ ) tuân theo các quy định về luật Bằng Trắc , luật Đối và Vần, Nói chung là Niêm Luật.

           Một bài thơ hoàn chỉnh được kết cấu như sau:

Đề - Thực – Luận – Kết

1.     Đề (câu 1, 2) Giới thiệu

2.     Thực (câu 3,4) Giải thích triển khai tựa

3.     Luận (câu 5,6) Bàn luận ý nghĩa của bài thơ

4.     Kết (câu 7,8)Tóm tắt ý nghĩa, bày tỏ tình cảm, thái độ với sự vật sự việc trong bài.

Quy tắt bắt buộc phải nhớ:

      

 Luật Bằng Trắc

Bằng là những từ có dấu huyền và không dấu. Trắc là những từ có dấu sắc, hỏi, ngã, nặng.  Ký hiệu Trắc là T, bằng là B.

Từ thứ hai của câu thứ nhất nếu là T, từ thứ bảy của câu thứ nhất là B, thì bài thơ là luật Trắc vần Bằng . Ngược lại, từ thứ hai của câu thứ nhất  là B, từ thứ bảy của câu thứ nhất là T, thì bài thơ là luật Bằng vần Trắc

Từ câu thứ hai đến câu thứ tám, tuân theo quy luật :

Nhất, tam, ngũ bất luận

Nhị, tứ, lục phân minh

Nghĩa là từ ở vị trí một, ba, năm không nhất thiết phải theo luật bằng trắc. Nhưng từ ở vị trí hai, bốn, sáu buộc phải theo luật cân đối bằng trắc (Nếu từ ở giữa (số bốn) là Trắc thì hai từ ở vị trí số hai và sáu phải là Bằng (và ngược lại).            

 Luật Đối

Trong tám câu của bài thơ thì câu thứ ba và câu thứ tư, câu thứ năm và câu thứ sáu đối nhau cả về hình thức lẫn nội dung.

Vần

Vần gieo ở cuối các câu một, hai, bốn, sáu, tám  thì buộc phải cùng âm với nhau, hoặc na ná giống nhau. Cuối các câu ba, năm, bảy thì có thanh ngược lại. 

             Niêm

                1 niêm với 8

                2 niêm với 3

                4 niêm với 5

                6 niêm với 7

      

Thơ Đường có thể làm theo các loại : 

Luật Trắc vần Bằng 

  Đơn cử một bài thơ luật Trắc vần Bằng của Bà Huyên Thanh Quan

QUA ĐÈO NGANG 

Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà

                                            T       T   B      B        T     T      B  

Cỏ cây chen đá lá chen hoa

        B                T        B      B

Lom khom dưới núi, tiều vài chú

B                T                 B    T

Lác đác bên sông, chợ mấy nhà

T              B               T     B

Nhớ nước đau lòng con quốc quốc

      T             B              T          T

Thương nhà mỏi miệng cái da da

   B                        T                   B  B

Ngừng đây ngắm cảnh trời non nước

B              T                    B        T

Một mảnh tình riêng, ta với ta

T               B            T        B

Đối nhau về hình thức

Câu thứ ba và câu thứ tư

B B T T B B T

T T B B T T B

Câu thứ năm và câu thứ sáu

T T B B B T T

B B T T  T B B

Đối nhau về nội dung

Câu thứ ba và câu thứ tư

Lom khom đối với Lác đác, dưới núi đối với bên sông

Tiều vài chú đối với Chợ mấy nhà

Câu thứ năm và câu thứ sáu

Nhớ nước đối với Thương nhà, đau lòng đối với mỏi miệng

Con Quốc Quốc đối với Cái Gia Gia 

Luật Bằng vần Bằng 

Ví dụ : Một bài thơ nổi tiếng của Tam Nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến

  

THU ĐIẾU  

Ao thu lạnh lẽo nước trong veo

B   B    T      T    T      B      B 

Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo

       T                   B         T     B

Sóng biếc đưa làn hơi gợn tÍ

            T          B         T        T 

Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo

    B                T          B      B 

Tầng mây lơ lửng trời trong vắt

         B          T             B       T 

Ngõ trúc quanh co khách vắng teo

      T                B              T     B 

Tựa gối ôm cần lâu chẳng được

     T           B           T       T

Cá đâu đớp động dưới chân bèo

     B            T               B      B

Đối nhau về hình thức

Câu thứ ba và câu thứ tư

T T B B B T T

T B T T T B B

Câu thứ năm và câu thứ sáu

B B B T B B T

T T B B T T B

Đối nhau về nội dung

Câu thứ  ba và câu thứ tư

Sóng biếc đối với Lá vàng; đưa làn đối với trước gió

Hơi gợn tí  đối với  khẽ đưa vèo

Câu thứ năm và câu thứ sáu

Từng mây đối với Ngõ trúc; lơ lửng đối với quanh co

Trời trong vắt đối với Khách vắng teo

THƠ THẤT NGÔN

Thất Ngôn là thể loại Thơ  mỗi câu có bẩy chữ, có Thất Ngôn Tứ Tuyệt (4 câu, mỗi câu 7 chữ), Thất Ngôn Bát Cú (8 câu, mỗi câu 7 chữ) như đã nói ở trên và thất Ngôn Trường Thiên là số lượng câu không giới hạn.

THƠ THẤT NGÔN TỨ TUYỆT

1.     TỨ TUYỆT LUẬT TRẮC VẦN BẰNG (CÓ ĐỐI) Và có loại không đối, tức giống như vầy nhưng câu 3 và câu 4 không đối.

Chúng ta bắt đầu với Tứ Tuyệt Luật Trắc Vần Bằng có đối: 

A. BẢNG LUẬT 1 (3 vần): 

T - T - B - B - T - T - B (vần) 

B - B - T - T - T - B - B (vần) 

B - B - T - T - B - B - T (đối câu 4) 

T - T - B - B - T - T - B (vần) (đối câu 3) 

Thí dụ: 

Kẻ cuối người đầu một bến Tương 

Cùng nhau thức trọn suốt đêm trường 

Duyên thơ ý hợp lòng lưu luyến 

Nghĩa bút tâm đồng dạ vấn vương 

 Hoàng Thứ Lang 

B. BẢNG LUẬT 2 (2 vần): 

T - T - B - B - B - T - T (đối với câu dưới) 

B - B - T - T - T - B - B (vần) (đối với câu trên) 

B - B - T - T - B - B - T 

T - T - B - B - T - T - B (vần) 

Thí dụ: 

Nguyệt lão không se đường chỉ thắm 

Tơ ông chẳng buộc mối dây hường 

Trăng thề đã vỡ làm hai mảnh 

Biển thảm non sầu mãi nhớ thương 

Hoàng Thứ Lang 

2. TỨ TUYỆT LUẬT BẰNG VẦN BẰNG (CÓ ĐỐI) 

A. BẢNG LUẬT 1 (3 VẦN): 

B - B - T - T - T - B - B (vần) 

T - T - B - B - T - T - B (vần) 

T - T - B - B - B - T - T (đối câu 4) 

B - B - T - T - T - B - B (vần) (đối câu 3) 

Thí dụ: 

Chia tay buổi ấy nát can trường 

Gió lạnh ga chiều trắng xóa sương 

Lảnh lót còi tàu tan bóng nguyệt 

Âm u cột khói quyện hàng dương

(Sưu tầm)

THƠ THẤT NGÔN & THẤT NGÔN TỨ TUYỆT (còn gọi là biến thiên, trường thiên..v.v..)

Đây là cách làm thơ phối hợp hai thể loại Thất Ngôn lại với nhau.

Ví dụ một bài thơ minh hoạ :

TRỞ LẠI

Cho tôi trở lại mái chùa xưa

Với ngói rêu phong đã mấy mùa

Với cả hồ sen hương bát ngát

Với chiều tịch mịch tiếng chuông đưa

Cho tôi trở lại mái chùa xưa

Trở lại giòng sông mát bóng dừa

Trở lại đồi thông vang tiếng gió

Có rặng hoa vàng ngủ giữa trưa

Cho tôi trở lại mái chùa xưa

Dầu đã phong trần trải nắng mưa

Dẫu lớp sóng đời ô tuổi ngọc

Dẫu bao cay đắng nếm chưa vừa

Cho tôi trở lại ngày thơ ấu

Nhặt lá bên hiên quét cổng chùa

Tôi học bài kinh quên từ độ

Xuôi dòng thế tục nếm cay chua

Cho tôi trả lại Người – nhân thế  -  

Trả những oan khiên, những nợ nần

Trả những lợi danh và phú quý

Trả tình yêu lại kẻ Tình Chân

Cho tôi góp lại muôn lầm lỗi

Làm gói hành trang trở lại chùa

Cho tôi kính cẩn dâng Chư Phật

Lễ vật tâm thành đắt giá mua

Cho tôi xin được yên nghỉ mãi

Dưới rặng thông ngàn vướng vít mây

Cho hồn tôi quyện hồn cỏ dại

Thênh thang cánh gió hướng trời Tây.

(Sưu tầm)

  

Hai khổ thơ đầu của bài thơ làm theo thể Thất Ngôn Tứ Tuyệt các khổ thơ còn lại làm theo thể Thất Ngôn

 THƠ LỤC BÁT

Thơ Lục Bát là thể thơ quy định hai câu liên tiếp một câu sáu chữ, một câu tám chữ và số câu thì không giới hạn.    Nguyên tắc thơ lục bát.    

Âm của chữ thứ 6 của câu số 6 vần với âm của chữ thứ 6 của câu số 8. Chữ thứ 8 của câu số 8 vần với chữ thứ 6 của câu thứ 6 tiếp theo. Chữ thứ 6 của câu thứ 8 tiếp theo vần với chữ thứ 6 của câu thứ 6 kế trên. Chữ thứ 8 của câu thứ 8 này vần với chữ thứ 6 của câu thứ 6 tiếp theo . v.v….

  Mô hình thơ lục bát như sau

          1   2   3   4   5   6

          1   2   3   4   5   6   7   8

          1   2   3   4   5   6

          1   2   3   4   5   6   7   8

          1   2   3   4   5   6

          1   2   3   4   5    6    7    8

Trích đoạn thơ Kim Vân Kiều (Đoạn Trường Tân Thanh) của Nguyễn Du để minh hoạ thơ lục bát

    ….Đầu lòng hai ả Tố Nga

     Thuý Kiều là chị, em là Thuý Vân     

     Mai cốt cách tuyết tinh thần

     Mỗi người một vẻ  mười phân vẹn mười

     Vân xem trang trọng khác vời

     Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang….

THƠ SONG THẤT LỤC BÁT

Song Thất Lục Bát là loại thơ gồm hai câu bẩy chữ, một câu sáu và một câu tám chữ.  Mỗi khổ thơ có bốn câu như vậy và không hạn chế số khổ thơ.  Quy luật và âm vận được phối hợp như sau :

1      2  3  4  5  6  7

1      2  3  4  5  6  7

1      2  3  4  5  6

1      2  3  4  5  6  7  8

Ví dụ hai khổ thơ minh hoạ :

Thuở trời đất nổi cơn gió bụi

Khách má hồng nhiều nỗi truân chuyên

Xanh kia thăm thẳm từng trên

Nào ai gây dựng cho nên nỗi này

Trống trường thành lung lay bóng nguyệt

Khói cam tuyền mờ mịt thức mây

Chín tầng gươm báu trao tay

Nửa đêm truyền hịch định ngày xuất chinh….

THƠ NGŨ NGÔN

Ngũ ngôn là thể loại thơ năm chữ,  không hạn chế số câu. Quy luật thơ như sau :

1   2   3   4   5

1   2   3   4   5

1   2   3   4   5

1   2   3   4   5

…………..

Chữ cuối của câu đầu là vần trắc, chữ cuối của câu tiếp theo là vần Bằng. Sau đó cứ một câu vần Trắc, một câu vần Bằng…

Ví dụ minh hoạ :

Mùa Vu Lan năm ngoái

Anh tặng đoá hoa tươi

Em cài lên áo mới

Như mang một nụ cười

Mùa Vu lan năm ấy

Hoa nở ngập đường vui

Em đi trên mộng ước

Như đi giữa giòng đời

Mùa Vu Lan năm ấy

Mắt mẹ vẫn sáng ngời

Như mặt trời rực rỡ

Cho mùa xuân em tươi ....

THƠ TỨ NGÔN

Thơ Tứ Ngôn là loại thơ bốn chữ. Giống như các loại thơ khác, mỗi khổ thơ gồm 4 câu , nhưng tuỳ theo bố cục bài thơ, ý thơ mà số câu nhiều ít khác nhau.

Chữ cuối các câu 2, 3, 6, 7,… là âm Bằng và vần với nhau. Chữ cuối các câu 1, 4, 5, 8, 9, …là vần Trắc.  Nói chung, từ câu thứ hai trở đi, cứ 2 câu âm Bằng lại kèm 2 câu âm Trắc…

Quy luật thơ bốn chữ :

1    2    3    4

1    2    3    4

1    2    3    4

1    2    3    4

1    2    3    4

1    2    3    4

1    2    3    4

1    2    3    4

Ví dụ minh hoạ

Trong phòng hương toả

Khói thuốc nhạt nhoà

Hương khói quyện hoà

Như ta quấn quýt

Anh là khói thuốc

Em thỏi hương trầm

Đôi ta phù vân

Cùng nhau chấp cánh.

THƠ LỤC NGÔN

Thơ lục ngôn là thơ sáu chữ.  Luật thơ : Chữ cuối các câu 1 và các câu chẵn 2, 4, 6, 8…thuộc âm Bằng . câu lẻ 3, 5, 7,…thuộc âm Trắc. Chữ thứ tư của câu dưới thường vần với chữ thứ 6 của câu trên.

1      2  3  4  5  6

1      2  3  4  5  6

1      2  3  4  5  6

1      2  3  4  5  6

1      2  3  4  5  6

1      2  3  4  5  6

1      2  3  4  5  6  

1      2  3  4  5  6

Ví dụ minh hoạ :

  Tôi yêu, tôi yêu rất nhiều

Tôi yêu, yêu biết bao nhiêu

Tôi yêu tuổi thơ trong trắng

Tôi yêu ánh nắng mùa xuân

Tôi yêu chùm hoa hoang dã

Tôi yêu câu nói …ngại ngần

     

Tôi yêu trời xanh màu áo

Tôi yêu tiếng sáo hư không

Tôi yêu giòng sông mây trắng

Tôi yêu một cánh diều say

Tôi yêu bàn tay thân ái

Tôi yêu một chiều mưa bay …

THƠ BÁT NGÔN

Thơ bát ngôn là thơ tám chữ. Cách gieo vần cho thơ giống thơ Tứ ngôn như sau :

Chữ cuối các câu 2, 3, 6, 7,….âm Bằng, chữ cuối các câu 1, 4, 5, 8, 9…âm trắc .Nói chung, sau câu 2, 3, cứ cách 2 câu âm trắc lại là 2 câu âm bằng.

1   2   3   4   5   6   7   8

1   2   3   4   5   6   7   8

1   2   3   4   5   6   7   8

1   2   3   4   5   6   7   8

1   2   3   4   5   6   7   8

1   2   3   4   5   6   7   8

1   2   3   4   5   6   7   8

1   2   3   4   5   6   7   8

Ví dụ minh hoạ

…..Tình như gió bắt đầu cơn bão nổi

Tình như mây báo hiệu trận phong ba

Tình như men thiêu đốt suốt xương da

Tình nồng thắm mặn mà hoa đương độ

Gió đưa thuyền về bến sông kỳ ngộ

Đời đưa ta vào mê lộ tình yêu

Linh hồn ta nhắm mắt để bước liều

Không biết nữa Thiên Đường hay Địa Ngục

 (Sưu tầm)

THƠ TỰ DO

Thơ tự do là thể loại thơ không quy định bắt buộc số chữ trong câu, số câu trong một bài, cũng không quy định âm luật cho bài thơ. Vì vậy, thơ tự do tuỳ thuộc vào sự gieo vần ngẫu hứng của tác giả.

Thơ tự do không lấy vần điệu, câu chữ, niêm luật, đối hay tính nhạc để làm trọng tâm cho thơ.  Thơ tự do ra đời từ thời tiền chiến, từ đầu thế kỷ 20, nó ra đời và thay đổi với tốc độ rất nhanh.  Thơ tự do của ngày nay - thế kỷ 21, đã khác rất nhiều so với thời tiền chiến.  Thơ nay không gò bó câu chữ vần điệu nên cảm xúc, hồn thơ thật hơn, tính nghệ thuật có phần khác lạ hơn, ẩn dụ bí ẩn và sáng tạo hơn. Thông thường cái đẹp của nghệ thuật rất lung linh và bền lâu và cái mới lạ sáng tạo càng được trân trọng, khuyến khích và bảo tồn.

Ví dụ một bài thơ tự do dạng tự sự:

                                  Có Khi Nào  

                                   

                     Anh ở miền xuôi còn tôi miền ngược

                     Như có nợ duyên từ kiếp trước

                     Nên anh vẫn cô đơn, còn tôi dang dở

                     Biết nhau trong muộn màng...

                     Câu chuyện bắt đầu

                     Với những dòng thư (emails)

                     Anh kể tôi nghe

                     Tình yêu đầu đời

                     Tôi kể anh nghe 

                     Chuyện tình tan vỡ

                     Thời gian qua rất mau

                     Tình yêu dần chớm nở

                     Anh không nhắc người xưa

                     Tôi quên đi tình  cũ

                     Hai đứa cùng ước mơ

                     Một tình nồng thiên thu...

                      Xin hỏi nhân gian

                      Tình nào đẹp nhất?

                      Có khi nào 

                      Tình yêu muộn màng

                      Qua lắm thương đau???

                                            Hồng Hà

Và một bài thơ tự do khác dạng ẩn dụ:

Điểm Chết

Cô đơn anh tìm rượu

Càng uống càng đau

Thất vọng

Anh tìm đến em để thấy mình còn tồn tại

Kiếm tìm một điểm tựa

Em dấu nơi đâu ?

Sau ngực áo 

nơi tòa thiên nhiên có điểm nhấn cứng hồng hay ở lạch sâu 

nơi cất dấu cả kho tàng năng lượng?

Anh lần mò qua hơi thở

Bắt gặp ánh mắt em

Dừng lại nơi đỉnh đầu mình ...

Ô hay, có lẽ nào đơn giản vậy

Điểm tựa có hiện hữu

và anh thấy mình hiện hữu

Em có thấy không

nó tao nhã, thanh thóat và tròn trịa hơn cái chấm cứng hồng

nơi em, nơi anh

không huyền bí, không u mê

Là nơi linh hồn quyện vào thể xác

sáng tạo nên nghệ thuật, trí tuệ, tình yêu...

Khi anh yêu em

Điểm tựa thành điểm chết trong nhau!!

                                               Hồng Hà

 Cái gì cũng có bắt đầu, các bạn thích thơ cứ đọc kỹ và sưu tầm thêm rồi tập làm nhé.

 Chúc các bạn thành công.

San Jose ngày 24 tháng 11 năm 2014

Hồng Hà (AKA. Alisa Ha Vu, D.C)

On Tue, Feb 12, 2019 at 7:05 PM 'sac le' via Van Tho Lac Viet <van-tho-lac-viet@googlegroups.com> wrote:

LUẬT LÀM THƠ

Thượng Quân

 Thơ Việt Nam có mấy loại chính: Căn bản nhất là thơ Lục Bát, Song Thất Lục Bát là thơ riêng của Việt Nam, rồi đến thơ Thất Ngôn Bát Cú và thơ Thất Ngôn Tứ Tuyệt ảnh hưởng cùa chữ Nho. Sau khi biết được văn hóa Tây Phương thì ta biết thêm các thể thơ vần ở cuối câu với các thể vần liên châu, vần sóng đôi, vần ôm và vần gián cách của Tây Phương. Ngoài văn vần gồm các thể thơ trên, còn có phú, văn tế cũng là thể văn vần dài, ta còn có văn xuôi là văn viết để đọc, để truyền đạt những câu chuyện, những sự kiện dài dòng, phúc tạp, nhưng thơ cũng có loại thơ đoạn dài mà sau này người ta hay gọi là thơ xuôi:

I. Với thơ lục bát ta có các bài thơ ngắn như ca dao, câu ví hay truyện dài như Truyện Kiều, Truyện Thạch Sanh Lý Thông, Bần Nữ Thán; song thất lục bát ta có Cung Oán Ngâm Khúc, Chinh Phụ Ngâm là những thể dùng cho kể truyện dài.

1. Ca dao thì có các thí dụ sau: (với B=bằng với 0/Dấu hay Dấu Huyền, T= Trắc gồm các chữ với Dấu Sắc, Dấu Hỏi, Dấu Ngã, Dấu Nặng):

Hỡi cô tát nước bên đàng

       2B     4T             6B

Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi?

       2B        T4            B6    T7 B8

Câu trên (câu lục=6) theo luật phải là BB TT BB nhưng luật chỉ bắt buộc ở chữ thứ 2, chữ thứ 4 và chữ thứ 6

Câu sau (câu bát=8) theo luật phải là BB TT BB TB nhưng chỉ băt buộc chữ thứ 2, chữ thứ 4, chữ thứ 6, chữ 7,chữ thứ 8.

Hay:

Trong đầm gì đẹp bằng sen,

          2B        4T  5B    6B

Lá xanh, bông trắng, lại chen nhụy vàng.

      2B             4T          6B     7T     8B

Nhụy vàng bông trắng, lá xanh, (chữ xanh này đáng lẽ phải vần với chữ vàng ở trên (theo chính vận) nhưng ở đây thì tạm chấp nhận, nên gọi là vần thông, vần ép)

           2B            4T     5T 6B

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.

        2B        4T            6B   7B  8B

Hay dài hơn với đề tài dài hơn:

(tương tự, chúng ta tự phân tích, theo dõi lấy luật bằng trắc và vần. Nên nhớ là thơ sai vần, sai luật bằng trắc thì không còn là thơ nữa).

“Đêm qua ra đứng bờ ao

“Trông cá cá lặn, trông sao sao mờ.

“Buồn trông con nhện giăng tơ,

“Nhện ơi, nhện hỡi, nhện chờ mối ai?

“Buồn trông chênh chếch sao mai,

“Sao ơi, sao hỡi nhớ ai sao mờ?

*

“Đêm đêm tưởng giải Ngân Hà,

“Ngôi sao tinh đẩu đã ba năm tròn

“Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn

“Tào Kê nước chẩy vẫn còn trơ trơ”.

2. Hay kề truyện như Truyện Kiều:

Trăm năm trong cõi người ta,

Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau.

Trải qua một cuộc bể dâu,

Những điều trông thấy mà đau đớn lòng.

Lạ gì bỉ sắc tư phong

Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen

Cảo thơm lần dở trước đèn

Phong tình cổ lục còn truyền sử xanh...

3. Với song thất lục bát thì có Chinh Phụ Ngâm:

  Thuở trời đất nổi cơn gió bụi, (7 chữ)

  Khách má hồng nhiều nỗi truân chuyên (7 chữ)

     Xanh kia thăm thẳm từng trên (6 chữ)

Vì ai gây dựng cho nên nỗi này? (8 chữ)

  Trống tràng thành lung lay bóng nguyệt (7)

  Khói Cam Tuyền mờ mịt thức mây (7)

      Chín tầng, gươm báu trao tay (6)

Nửa đêm truyền hịch định ngày xuất chinh (8)

  Nước thanh bình ba trăm năm cũ (7)

  Áo nhung trao quan vũ từ nay (7)

    Sứ trời sớm giục đường mây (6)

Phép công là trọng niềm tây xá nào! (8)

4. Về thơ Đường, ta có thơ thât ngôn (7 chữ) bát cú (8 câu) hay tứ tuyệt (4 câu):

Qua Đèo Ngang

1. Bước đến Đèo Ngang bóng xế tà

2. Cỏ cây chen đá, lá chen hoa

3. Lom khom dưới núi, tiều vài chú

4. Lác đác bên sông, rợ mấy nhà

5. Nhớ nước đau lòng con quốc quốc

6. Thương nhà mỏi miệng cái gia gia

7. Dừng chân đứng lại trời non nước

8. Một mảnh tình riêng, ta với ta.

                               (Bà Huyện Thanh Quan)

1. (T)T  -  (B)B  -  (T)T B

2. (B)B – (T)T -  (T) BB

3. (B)B – (T)T- (B) BT

4. (T)T  - (B)B  - (T)T B

5. (T)T – (B)B – (B)TT

6. (B)B – (T)T-  (T)BB

7. (B)B – (T)T – (B)BT

8. (T)T – (B)B –(B)TB

Tóm lại, ta có luât sau (chữ trong ngoặc không bắt buộc theo luật “Nhất Tam Ngũ bất luận” (tức chữ thứ nhất, thứ 3, thứ 5 không bắt buộc giữ đúng luật, nhưng nếu giữ được thì tốt), “Nhị, Tứ, Lục phân minh (chữ thứ 2, thứ 4, thứ 6 bắt buộc phải giữ luật) và chữ thứ 7, thứ 8 thì bắt buộc.

Riêng luật đối 2 câu 3,4 (2 câu tả thực) và 5,6 (2 câu luận) có đối thanh, đối ý: Đối thanh là đối tiếng bằng với tiếng trắc, danh từ với danh từ, động từ đối với động từ, tĩnh từ với tĩnh từ, trạng từ với trạng từ... còn đối ý là đối ý nghĩa ví dụ Lom khom đối với Lác đác, dưới núi (trạng từ) đối với bên sông, tiều vài chú đối với rợ mấy nhà... cho nên, nêu cảm thấy khó quá, ta có thể làm Thơ Mới (như ở dưới đây rồi khi quen, ta học làm lại thơ Đường Luật sau)

5. Thất ngôn tứ tuyệt:

Ấm Kỷ này đây, tớ bảo này

Cha con mày phải cái này cay

Thôi đừng điếu tráp nghênh ngang nữa

Thằng tiểu Phú Long nó chửi mày

Trần Tế Xương

6. Thơ mới (thời Tiền Chiến) cũng có 2 thể thất ngôn, ngũ ngôn:

- Ngũ ngôn (5 chữ):

Hôm nay đi chùa Hương (B)

Hoa cỏ mờ hơi sương (B)

Cùng thầy mẹ em dậy (T)

Em chải đầu, soi gương (B)

Nguyễn Nhược Pháp

- hay 7 chữ:

Sóng cuốn tràng giang buồn điệp điệp

Con thuyền xuôi mái, nước song song

Thuyền về nước lại sầu trăm ngả

Củi một cành khô, lạc mấy giòng.

Huy Cận

hay:

Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang,

Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng;

Đây mùa thu tới - mùa thu tới

Với áo mơ phai dệt lá vàng.

Xuân Diệu

Chú thích:

Các bài thơ trich dẫn hầu hết là do tôi học từ thời Tiểu Học và Trung Học mà còn nhớ được do đó đã không trích dẫn được các bài mới... Nếu cần, đọc thêm cả bài Mùa Thu Tới sau đây của Xuân Diệu, “thời Lãng Mạng” Tiền Chiến):

Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang,

Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng;

Đây mùa thu tới - mùa thu tới

Với áo mơ phai dệt lá vàng.

Hơn một loài hoa đã rụng cành

Trong vườn sắc đỏ rũa màu xanh;

Những luồng run rẩy rung rinh lá...

Đôi nhánh khô gầy xương mỏng manh.

Thỉnh thoảng nàng trăng tự ngẩn ngơ...

Non xa khởi sự nhạt sương mờ...

Đã nghe rét mướt luồn trong gió...

Đã vắng người sang những chuyến đò...

Mây vẩn từng không, chim bay đi,

Khí trời u uất hận chia ly.

Ít nhiều thiếu nữ buồn không nói

Tựa cửa nhìn xa, nghĩ ngợi gì.

(Xuân Diệu)

8. Còn thơ nhóm Sáng Tạo của các ông Mai Thảo, Thanh Tâm Tuyền... thì tôi quên mất tên mà họ tự đặt ra, chỉ nhớ được mấy câu của ông Thanh Tâm Tuyền:

Tôi ra nhìn máu đổ ngoài đường,

Tôi gọi tên tôi cho đỡ nhớ,

Thanh Tâm Tuyền,

Thanh Tâm Tuyền.

Bài sau đây của Họa Sĩ Duy Thanh, tôi chỉ nhớ được một đoạn, đọc còn hiểu được tác giả muốn nói gì, viết về cái gì:

TRIỂN LÃM

Dù sao mai ngày phòng triển lãm sẽ đóng cửa

Rồi mở thêm một lần nữa...

Để làm gì?

Vất mẩu thuốc lá cuối cùng xuống dòng sông

Mà lòng mình phơi trên kè đá

Trời không xanh, không tím, không hồng,

Những ống khói tầu mệt lả.

Ai sui rằng mùa măng chưa tới,

Mà mùa về măng thôi chẳng ngọt.

Đường đêm dài tháng sáu, đêm thâu...

Muốn làm người học trò 17 tuổi

Đạp xe trên đường đồng,

Bông lúa mới chín...

Họa Sĩ Duy Thanh

Thượng Quân

(ghi lại theo ký ức)