Trung Quốc thu mua không khí sạch - Vikram BarhatBBC Capital

Bản quyền hình ảnhAIRINUM

Dù là bị bao phủ bởi khói bụi từ các nhà máy hay bị chìm trong khí thải từ các phương tiện giao thông, nhiều thành phố trên thế giới đang thua trong cuộc chiến chống ô nhiễm không khí.

<!>

Khoảng 5,5 cho đến 7 triệu người chết vì khói bụi và khí độc trên thế giới. Tại Trung Quốc và Ấn Độ, ô nhiễm không khí đã vượt mức báo động và gây ra 3 triệu trường hợp tử vong chỉ ở riêng hai quốc gia này.

Điều này khiến các cư dân sống ở những vùng ô nhiễm phải tìm đến những biện pháp không tưởng: Mua không khí sạch đóng chai.

Nhiều công ty đang nén và đóng chai không khí sạch từ các vùng nông thôn để bán trên mạng. Điều này nghe tưởng đùa, thế nhưng ý tưởng đằng sau sáng kiến này đó là nâng cao ý thức về không khí sạch cũng như cung cấp không khí sạch - nhưng phải trả tiền.

Một trong những công ty đó là Vitality, đóng tại Edmonton, Alberta. Hoạt động kinh doanh của công ty này bao gồm việc hút không khí từ dãy Rocky ở Canada và nén vào chai.

Một chai chứa 8 lít khí nén từ Canada, được bán kèm với ống thở và mặt nạ - đủ để hít vào 160 lần, có giá khoảng 24 đôla.

Giám đốc điều hành Moses Lam ban đầu xem các lọ chứa không khí là món quà mang tính đùa vui, thế nhưng nhu cầu đối với sản phẩm này đã tăng vọt một cách bất ngờ.

Ông nói Trung Quốc, Ấn Độ và Nam Hàn đã trở thành các thị trường hàng đầu của công ty. "Các thị trường chính của chúng tôi là những nơi bị bao phủ trong không khí ô nhiễm, nơi chứng kiến nhiều trường hợp tử vong sớm do ô nhiễm."

"Không khí của chúng tôi là điều mà nhiều người ở Trung Quốc và Ấn Độ không thể trải nghiệm," Lam nói.

Bản quyền hình ảnhGETTY IMAGESImage captionCác thành phố tại Trung Quốc các nơi khác ở Á châu nằm trong số những nơi ô nhiễm nhất thế giới

HIện công ty của Lam bán 10 nghìn chai không khí một tháng sang Trung Quốc và ông đang hy vọng con số này sẽ sớm tăng lên 40 nghìn chai. Lam cũng cho biết công ty ông vừa bắt đầu mở rộng sang Ấn Độ, nơi ông hy vọng sẽ bán ra 10 nghìn chai một tháng.

Dù Lam nói "rất nhiều người mua sản phẩm của chúng tôi để làm quà", nhưng ông cũng cho rằng mình đang nắm trong tay cơ hội rất lớn. "Đối với chúng tôi, đây rõ ràng là một mô hình kinh doanh tốt. Chúng tôi sẽ trở nên phổ biến chỉ sau nước đóng chai."

Xu hướng không khí đóng hộp nghe như là trò đùa, thế nhưng trên thực tế thị trường dành cho sản phẩm này đang ngày một lớn.

Vitality không phải là công ty duy nhất. Công ty Aethaer của Anh cũng đóng hộp không khí từ các vùng nông thôn ở Anh với giá 103 đôla một hộp.

Nhà sáng lập Aethaer Leo De Watts ban đầu xem đây là một 'công trình nghệ thuật mang thông điệp môi trường và chính trị'. Ông cũng gọi phương thức thu thập không khí một cách đầy hài hước là 'thu hoạch không khí'.

Leo lo ngại rằng quy mô ô nhiễm không khí trên toàn cầu khó để diễn tả hết qua số liệu, vì vậy ông đã sáng lập Aethaer để nâng cao nhận thức về vấn đề này. Khoản doanh thu có được từ việc bán các lọ không khí được tái đầu tư vào việc sản xuất mặt nạ dưỡng khí với giá rẻ hơn.

"Các lọ không khí có thể được mua với mục đích tiêu khiển hoặc để hít thở," De Watts nói. "Chúng tôi kỳ vọng rằng nhiều người sẽ mua chúng để làm đồ trang trí, làm quà tặng hoặc như là một khoản đầu tư."

Ông cũng đã bắt gặp sự chỉ trích vì bán không khí. Người ta cho rằng "tôi là kẻ lừa đảo", ông nói.

De Watts nói thị trường chính của công ty là Trung Quốc, và ông không tiết lộ doanh số. Tuy nhiên ông cũng cho biết "dù sao thì đi nữa thì chúng tôi cũng là một công ty bán không khí sạch cho những người có điều kiện, và bán mặt nạ bảo vệ cho những người không đủ tiền."

Bản quyền hình ảnhAETHAERImage captionAethaer bắt đầu việc 'thu hoạch' không khí nhằm nâng cao nhận thức về vấn đề ô nhiễm

Tuy nhiên, có lẽ không đáng ngạc nhiên khi các nhà khoa học cho biết không có bằng chứng hay kết quả nghiên cứu nào chỉ ra lợi ích của một chai không khí. "Chúng không mang lại lợi ích nào về sức khoẻ. Không khí đóng chai là thứ vớ vẩn, chỉ gây lãng phí tiền," Shawn Aaron, giám đốc Mạng lưới Nghiên cứu Hô hấp Canada, nói.

Tuy nhiên không khí đóng chai hay đóng hộp không phải là cách duy nhất mà các công ty đang kiếm tiền từ tình trạng ô nhiễm. Các doanh nhân Thuỵ Điển Fredrik Kempe và Alexander Hjertstrom đã nảy ra một ý tưởng kinh doanh trong lần thăm Ahmedabad, Ấn Độ.

Bệnh suyễn của Hjertstrom đã quay lại trong chuyến thăm Ấn Độ, và cả hai đã gặp khó khăn trong việc tìm mặt nạ bảo vệ tốt tại Ấn Độ đến nỗi họ bắt đầu bán mặt nạ của chính mình.

"Chúng tôi đã bắt đầu nghiên cứu thị trường và nhận thấy tất cả những mặt nạ chúng tôi nhìn thấy đều rất cơ bản và thiếu tinh xảo," Kempe nói. "Các thiết kế đều khá thô sơ và giống với các mặt nạ mà các nha sỹ hay thợ mỏ hay đeo. Chúng khó phù hợp cho việc sử dụng mỗi ngày."

Hai người sau đó đã sáng lập công ty Airinum, vốn cung cấp các sản phẩm mặt nạ nhiều màu sắc và nhiều phong cách, với giá từ 66 đến 75 đô la. Các mặt nạ này có ba lớp lọc để ngăn các loại hạt bụi có trong khói xe và không khí bẩn.

Kempe nói việc sử dụng loại mặt nạ này sẽ bảo vệ bạn tốt hơn là không đeo. Tuy nhiên ông cũng không tỏ ra quá tự tin. Những chiếc mặt nạ này vẫn không đủ để ngăn chặn các loại khí độc như nitrogen dioxide từ xe hơi.

Bản quyền hình ảnhGETTY IMAGESImage captionKhông khí trong lành ở vùng Lake Louise thuộc dãy núi Rocky của Canada được ci là điểm hấp dẫn đối với những người sống tại các thành phố ô nhiễm

Nhu cầu đối với các mặt nạ sành điệu đang ngày một tăng. Các công ty khởi nghiệp như Idealist Innovations ở Trung Quốc, Vogmask ở Mỹ và Freka ở Anh quốc, bán ra các sản phẩm với giá từ 33 đến 100 đô la.

Có một số nghiên cứu ủng hộ việc đeo mặt nạ được thiết kế tốt để giúp tránh ô nhiễm, tuy nhiên đây là những nghiên cứu khá ngắn hạn.

"Mặt nạ cần được sử dụng trong một thời gian dài để biết liệu chúng có giúp ngăn cản những tác động của ô nhiễm không khí hay không," Benjamin Barratt, một giảng viên cao cấp về vấn đề chất lượng không khí tại King's College London, nói. "Một số quảng cáo mạnh miệng hiện nay khiến tôi khá sốc."

Trong lúc những mối lo ngại về ô nhiễm không khí ngày một tăng, thị trường cho các sản phẩm bảo vệ trước tác động của ô nhiễm cũng ngày một phát triển.

Một trong các ví dụ là sản phẩm Air Shield - một xe đẩy em bé có khả năng lọc không khí bên trong. Sản phẩm này được sáng chế bởi Dominykas Budinas, một nhà thiết kế cơ khí từ Lithuania, và đã thắng giải nhì tại Electrolux Design Lab năm 2015.

Budinas đã lấy ý tưởng từ hệ thống điều hoà trong xe hơi. Mặc dù sản phẩm vẫn chưa nhận được mối quan tâm từ thị trường, Budinas muốn biến đây thành một sản phẩm với mức giá dễ tiếp cận.

"Ô nhiễm không khí tại những thành phố lớn nhất thế giới đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng," Budinas nói.

Thế nhưng đối với những ai có tiền, vẫn có nhiều cách để có thể hít thở không khí sạch.

Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Capital.