Nơi Hồi giáo và Thiên Chúa giáo là bạn

Hình ảnh các nhà thờ Thiên chúa giáo đứng cạnh thánh đường Hồi giáo không phải là điều hiếm thấy trên các đường phố Albania Mặc dù đó là lần đầu tiên tôi gặp gỡ Hasib Buba nhưng tôi đã một số lần nghe giọng nói của ông vang vọng trên khắp những con đường và con ngõ ngoằn ngoèo của Berat, một thành phố nhỏ ở vùng trung nam Albania.<!>

Cải đạo

Với mái tóc đen sẫm chẻ hai gọn gàng, bộ râu quai nón được chăm chút cẩn thận và chiếc áo sơ mi có cài nút ở cổ áo trông vừa vặn với thân hình mảnh khảnh, nhà lãnh đạo tôn giáo 25 tuổi này cho biết với tư cách là một ‘muezzin’, một trong những trách nhiệm của ông là phát lời ‘adhan’, tức lời kêu gọi các tín đồ cầu nguyện được phát ra từ ngọn tháp hình chóp của thánh đường năm lần một ngày.

Ông chính là hình ảnh của một tín đồ Hồi giáo thuần thành. Tuy nhiên, tôi ngạc nhiên khi biết rằng thật ra điều đó không phải lúc nào cũng đúng.

“Thật ra tôi được dưỡng nuôi để trở thành người Thiên chúa giáo,” Buba giải thích, “và tôi đi theo tín ngưỡng đó trong nhiều năm. Khi tôi lớn lên, tôi đã có một cuộc tranh cãi với một người bạn theo đạo Hồi. Cuộc tranh luận kéo dài hàng tháng trời và để chuẩn bị trước cho cuộc tranh luận, tôi đã bắt đầu tìm hiểu về đạo Hồi. Tôi đã học tất cả những gì tôi có thể học được về đạo Hồi.”

“Cuối cùng, tôi đã thắng bạn trong cuộc tranh luận. Tuy nhiên khoảng thời gian đó đã khiến tôi phải đặt câu hỏi về đức tin của mình. Những câu trả lời mà tôi tìm thấy trong đạo Hồi có ý nghĩa hơn đối với tôi, do đó tôi đã cải đạo,” ông cho biết.

Mặc dù quyết định cải sang đạo Hồi có lẽ khiến nhiều người kinh ngạc, sự thật là từ lâu Albania đã được xem là đất nước của sự hòa hợp và khoan dung tôn giáo.

Chấp nhận sự khác biệt

Tôn giáo chính của đất nước này là Hồi giáo và Thiên chúa giáo với tín đồ Hồi giáo chiếm hơn phân nửa dân số.

Tuy nhiên vẫn có sự thống nhất giữa người dân trong nước. Các nhà thờ và các thánh đường thường nằm trên cùng con đường và hôn nhân giữa những cặp khác tôn giáo được chấp nhận rộng rãi trong nền văn hóa địa phương.

Berat là trường hợp đặc biệt đáng chú ý. Bảo tàng Onufri ở đây có trưng bày Ikona Burimi Jetëdhënës (tức Biểu tượng Nguồn tạo ra Sự sống).

Tác phẩm nghệ thuật của người Albania được sáng tác từ thế kỷ 18 này phác họa một cảnh trong Thiên chúa giáo trên khung nền có những tháp vòm của thánh đường Hồi giáo nhô lên.

Tác phẩm được ca ngợi như biểu tượng của tinh thần hòa hợp tôn giáo nổi tiếng ở đất nước này.

Hồi 2014, Giáo hoàng Francis đã khen ngợi Abania về sự khoan dung tôn giáo ở nước này

Trong chuyến thăm đến Albania vào năm 2014, Giáo hoàng Francis, người đứng đầu Giáo hội Thiên chúa giáo La Mã đã khen ngợi sự khoan dung tôn giáo ở quốc gia Balkan này.

Ngài nói rằng đó là tấm gương cho thế giới học theo. Trong bài giảng ở Tirana, Giáo hoàng Francis đã ca ngợi ‘sự chung sống hòa bình’ của các tôn giáo ở Albania và nói rằng “điều này đặc biệt đáng khen trong thời đại ngày nay khi mà niềm tin tôn giáo đích thực đã bị các nhóm cực đoan hiểu sai và sự khác biệt tôn giáo bị bóp méo.”

Tò mò muốn biết vì sao người dân Albania vẫn thống nhất, tôi đã hỏi Buba về vấn đề này.

“Ở Albania luôn có sự chấp nhận những gì thuộc về người khác. Nếu anh nhìn xuyên suốt vào lịch sử đất nước thì anh sẽ thấy sự hòa hợp ở trong từng thế kỷ. Ngay cả trong thời kỳ Đế chế Ottoman cũng vậy. Nhiều người cho rằng đó là nhờ vào chủ nghĩa cộng sản nhưng tôi không tin. Nếu chúng ta nhìn vào thời kỳ lịch sử trước đó thì điều đó là không đúng.”

Hòa hợp tôn giáo

Ý Buba nhắc đến giai đoạn từ năm 1944 cho đến 1992 khi Albania nằm dưới chế độ cộng sản hà khắc do nhà độc tài Enver Hoxha sáng lập.

Trong suốt thời kỳ cộng sản, Albania đã trở thành một quốc gia hoàn toàn biệt lập gần như không có liên hệ gì với thế giới bên ngoài.

Vào năm 1967, Hoxha đã thắt chặt hơn nữa ách cai trị của ông lên đất nước này với lệnh cấm tất cả các tôn giáo hoạt động và tuyên bố Albania là đất nước vô thần đầu tiên trên thế giới.

Trong suốt thời gian này, các nhà thờ Thiên chúa giáo và các thánh đường Hồi giáo bị quân đội chiếm đóng. Các cơ sở tôn giáo hoặc là bị phá hủy hoặc là bị biến thành rạp chiếu bóng hay sàn nhảy. Các giáo sỹ bị tước bỏ tất cả tước vị giáo phẩm, bị hạ nhục và trong một số trường hợp còn bị bỏ tù.

Một số người cho rằng hành động loại bỏ tôn giáo một cách thô bạo như thế đã dẫn đến kết quả là người dân Albania đã phát triển não trạng thế tục và khiến cho đất nước không có bất cứ căng thẳng tôn giáo nào do đức tin không phải là một khía cạnh quan trọng trong cuộc sống của đa số người dân. Tuy nhiên Buba lại nghĩ khác.

Để chứng tỏ sự hài hòa tôn giáo ở Albania, ông đã đưa ra ví dụ gần đây về làng Malbardh, một ngôi làng nhỏ ở miền bắc Albania.

Một vài năm trước đây, ngôi làng này đã xuất hiện trên các tít trên khắp các mặt báo khi mà cộng đồng Hồi giáo địa phương gây quỹ để xây dựng lại nhà thờ Công giáo duy nhất trong làng vốn bị đập bỏ cùng với nhiều công trình tôn giáo khác dưới thời cai trị của Hoxha.

Malbardh không phải là nơi duy nhất có những câu chuyện như thế. Leskovik, một ngôi làng gần biên giới Hy Lạp, được mọi người biết đến với nguyện đường chung được xây dựng từ đống đổ nát của một thánh đường Hồi giáo bị phá hủy trong Đệ nhị Thế chiến.

Phế tích này được để yên trong suốt thời cộng sản và giờ đây nguyện đường mới, nằm dưới tầng hầm của tháp vòm trước đây, là nơi thường lui tới của cả tín đồ Hồi giáo và tín đồ Thiên chúa giáo để cầu nguyện.

Tín đồ thuộc mọi tôn giáo đều cùng nhau tham dự các sự kiện tôn giáo như lễ Ngày Nước Thiêng của người Thiên chúa giáo.

Những câu chuyện như vậy đặc biệt có ý nghĩa trong thời đại ngày nay. Với nỗi sợ các nhóm cực đoan tôn giáo ngày càng lớn, dường như hậu quả của việc chia rẽ tôn giáo sẽ ngày một nghiêm trọng hơn.

Tiếp xúc với nhau

“Tôi nghe có người nói rằng họ sẽ xây dựng bức tường và cấm tín đồ một số tôn giáo vào nước họ,” Buba nói.

“Điều này chỉ càng làm sinh ra thù hận và thiếu hiểu biết. Nguyên do Albania có sự hòa hợp tôn giáo là chúng tôi tiếp xúc với nhau. Chúng tôi tranh luận, bàn cãi và chúng tôi tìm hiểu về những người xung quanh mình.”

Trong khoảng thời gian hai năm tôi ở Albania, tôi đã trực tiếp chứng kiến những gì mà Buba nói. Có nhiều sự kiện tôn giáo của đạo Hồi và đạo Thiên chúa mà các tín đồ của của hai tôn giáo đều tham dự. Chẳng hạn như Ngày Nước Thiêng, một ngày lễ của Thiên chúa giáo khi mà những người dự hội lặn xuống kiếm một cây thánh giá. Lễ hội này dành cho tất cả mọi người và qua nhiều lần tổ chức đã có nhiều tín đồ Hồi giáo chiến thắng.

Tương tự, Buba giải thích rằng một điều rất đỗi bình thường là các tín đồ Thiên chúa giáo tham gia vào các buổi tiệc tùng chè chén trong ngày lễ Eid của đạo Hồi vốn đánh dấu sự kết thúc tháng nhịn ăn Ramadan.

Bằng cách tiếp xúc với nhau thường xuyên và có ý nghĩa như vậy, người Hồi giáo và Thiên chúa giáo ở Albania đã tạo ra một cộng đồng mạnh dựa trên sự thấu hiểu và tôn trọng.

Khó mà nói được rằng liệu thế giới có thật sự nghe theo lời khuyên của Buba và làm theo tấm gương của Albania hay không, nhưng thật đáng chú ý khi mà một quốc gia nhỏ bé ở vùng Balkan nơi mà khi trẻ em lớn lên chúng đều nghe tiếng kêu thúc giục người Hồi giáo đi cầu nguyện và tiếng chuông nhà thờ ngân từ bên ngoài.

Đối với họ, sự hài hòa và sự chung sống đã trở thành tự nhiên như hơi thở.

Quinn Hargitai